سیاست‌های افغانستان در برابر ایران اکنون به درگیری مردم و کشاورزان محروم سیستان و بلوچستان با ماموران جمهوری اسلامی ایران در پایانه مرزی میلک منتهی شده است. مقامات ایرانی مثل اینکه دوست و دشمن خود را نمی‌شناسند و به جای اینکه طرف مردم خود را بگیرند دستور به برخورد با معترضین را داده‌اند. طی روزهای گذشته، تعدادی از هموطنان و کشاورزان ساکن شمال استان سیستان و بلوچستان، در مقابل پایانه مرزی میلک در اعتراض به عدم رهاسازی آب سد کمال خان از افغانستان تجمع برگزار کردند. این در حالی است که مردم معترض به وادادگی مقامات کشور در برابر دولت افغانستان بوده‌اند و خواستار پی گیری حقابه از دست رفته خود هستند. مردم در استان سیستان و بلوچستان مصر به بازپس گیری حقابه از دست رفته خود در افغاستان هستند و علیرغم انتشار اطلاعیه هایی از سوی فرماندار شهرستان مرزی هیرمند در خصوص غیرقانونی بودن هر گونه تجمع در پایانه مرزی، معترضان با برگزاری این تجمع نسبت به عدم پرداخت حقابه رود هیرمند در منطقه میلک واقع در نقطه صفر مرزی ایران و افغانستان، اعتراض کردند. اکنون نیز وضعیت منطقه به قدری امنیتی گزارش می‌شود که هر آن احتمال درگیری تمام عیار در مرز دو کشور وجود دارد. حتی خبر می‌رسد در روزهای گذشته، شماری از تجمع‌ کنندگان با در دست گرفتن پلاکاردهایی، مانع ورود کامیون ‌های افغانستان به ایران شده‌ و اقدام به آسیب رساندن به کامیون‌‌های متعلق به رانندگان افغانستانی کرده ‌اند و تکرار این دست از اقدامات در روزهای آینده هم محتمل است. طی آخرین تحولات منطقه، روز گذشته یکشنبه ۱۰ بهمن ماه، پنج فعال اجتماعی و مجازی به دلیل دادن فراخوان برای تجمع و اعتراض به عدم بازگشایی حقابه هیرمند از بندکمال خان در افغانستان و دیپلماسی ضعیف جمهوری اسلامی توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. این در حالی است که پیش تر ده‌‌ها تن از شهروندان روز جمعه ۸ بهمن ماه، با مشاهده این فراخوان‌‌ها در صفحات اجتماعی، خود را به مرز میلک رسانده و تجمع اعتراضی برگزار کردند. همچنین ده‌‌ها شهروند در مقابل کنسولگری افغانستان در زاهدان نیز تجمع کردند.
افغان‌‌ها در بحث حقابه هیرمند هیچ همکاری با ایران نمی‌کنند و متعهد به قرارداد ۱۳۵۱ نیستند. سال گذشته کمتر از ۵ درصد آب از سوی این کشور به سمت ایران روانه شد و امسال با وجود بارندگی ‌های سیل آسا و سر ریز شدن بند یا سد کمال خان، نه تنها هنوز هیچ آبی تامین نشده است، بلکه مسیر آب را به خارج از ایران منحرف کردند به طوریکه همین مسئله موجب عصبانیت مردم سیستان و بلوچستان شده است، مخصوصا اینکه روند رو به گسترش مهاجرت افغانستانی‌ها به کشور ادامه دارد. بیش از ۳. ۵ میلیون نفر افغانستانی در کشور ایران زندگی می‌‌کنند و روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. در داخل کشور ایران، مهاجرین افغانستانی از هر گونه امکانات و خدماتی اعم از آب و مواد غذایی برخوردار هستند و حتی از آموزش و پرورش رایگان و کار و خدمات برخوردار هستند، اما دریغ از کوچکترین قدردانی دولت‌های قبلی و کنونی افغانستان از دولت ایران و میهمان نوازی گرم ایرانی‌ها از مردم افغانستان. دیگر سکوت جمهوری اسلامی در برابر این اقدام افغانستان به نوعی انفعال در مقابل خواست منابع آبی ۵۰۰ هزار نفر در شمال سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که طبق معاهده ۱۳۵۱ حقشان باید ستانده شود و در اختیار مردم قرار داده شود.
حقابه ایران مختص کشور افغانستان نیست؛ حقابه ایران از کشورهایی مثل ترکیه و سوریه و عراق هم مطرح است. حقابه ایران از کشورهای منطقه مثل سوریه و عراق، به ترکیه ختم می‌شود. ترکیه مسئول برداشت حقابه سه کشور دیگر است و طرح دعوای آب از سوی دو کشور سوریه و عراق علیه ایران به بی راهه رفتن و انحراف از چپاول آبی کشورهای همسایه از سوی دولت ترکیه است. ترکیه طی سال‌های اخیر تا توانسته است با احداث سدها و بندهای عظیم الجثه و پرحجم بر روی رودخانه‌های مرزی سه کشور، حقابه ایران و سپس سوریه و عراق را از سمت دجله و فرات تحت تاثیر قرار داده است و هر سه کشور را با بحران بی آبی و پدیده بی امان ریزگردها مواجه ساخته است. اکنون شهروندان سه کشور مزبور در حال سرازیر شدن به سمت ترکیه برای دسترسی به آب و مواد غذایی و خدمات و کسب و کار و مسکن هستند؛ چیزی که در سه کشور همسایه ترکیه به ویژه ایران یا وجود ندارد یا در حال کاسته شدن است.
ستاندن حقابه ایران توسط ترکیه اکنون در استان‌های همجوار به بحران آلودگی هوا و پدیده ریزگردها و کمبودهای معیشتی و اقتصادی و مسکن و شغل منجر شده است. پیامد چنین اقدام ترکیه فرار کردن مردم ایران به سمت ترکیه است و این کشور گمان نکند که پول و سرمایه مردم ایران را به واسطه چپاول آبی این کشور تصاحب خواهد کرد؛ چراکه تداوم وضعیت موجود سبب متشنج شدن مرزهای ترکیه از سمت ایران خواهد شد و این کشور به واسطه بحران آبی خودخواسته‌ای که در سه کشور دیگر پدید آورده است می‌تواند با موج پناهندگان ایرانی و سوری و عراقی در کوتاه مدت و میان مدت رو به رو شود. بهتر است کشورهای اروپایی هم نسبت به چپاول آبی از سوی ترکیه علیه همسایگانش با حساسیت ویژه برخورد کنند، چرا که ترکش‌های موج پناهندگان به ترکیه می‌تواند متوجه کشورهای اروپایی نیز شود و این کشورها را ناآرام کند.

محمدرضا محبوب فر

خبرنامه گویا