خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است.

گزارش پیش رو حاصل ثبت ۲۵ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است. در هفته‌ای که گذشت، دستکم ۴۸ صیاد و شکارچی غیرمجاز بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. علاوه بر این دستکم ۳ تن چوب جنگلی قاچاق در شهرستان آوج کشف و ضبط شده و یک متهم در این خصوص بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شد. همچنین فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست از مصدومیت ۴ محیط بان در پی هجوم بیش از ۱۰۰ شکارچی غیر مجاز به مناطق حفاظت شده خبر داد. طی هفته اخیر شاخص کیفی هوا دستکم در ۸ شهر ناسالم برای گروه‌های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۴۸ شکارچی متخلف که حاصل جمع آوری ۱۱ گزارش منابع رسمی است، در استان های ایلام، البرز، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، گرگان، لرستان، مازندران و یزد  بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

در همین زمینه رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دامغان از بازداشت ۲۱ شکارچی غیرمجاز طی سال جاری در مناطق شکار ممنوع این شهرستان خبر داد.

علاوه بر این طی هفته گذشته، دستکم ۳ تن چوب جنگلی قاچاق در شهرستان آوج کشف و ضبط شده و یک متهم در این خصوص بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شد.

دیر زمانی ‌ست که در سایه نبود حمایت های قانونی، بسیاری از محیطبانان و جنگل بانان کشور، طی درگیری های متعددی که

 با شکارچیان متخلف و یا قاچاقچیان چوب دارند، بر اثر اصابت گلوله متخلفین مذکور جان خود را از دست می دهند و یا مورد ضرب و شتم قرار می گیرند. شایان ذکر است که در پی وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی کشور و بدنبال آن

 افزایش تخلفات محیط زیستی اعم از شکار غیر مجاز و قاچاق چوب، میزان این ناملایمتی ها توسط متخلفین رشد چشم گیری داشته است. علیرغم وعده های مسئولین مبنی بر رسیدگی مجدد، تجدید نظر و اصلاح قوانین مربوط به حمایت از قشر محیط بانان، تاکنون در زمره عمل اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.

در همین راستا طی هفته ای که گذشت، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست از مصدومیت ۴ محیط بان در پی هجوم بیش از ۱۰۰ شکارچی غیر مجاز به مناطق حفاظت شده خبر داد.

 رئیس پناهگاه حیات وحش میانکاله در این خصوص گفت: “متاسفانه امکاناتی از جمله جلیقه و کلاه ضد گلوله، همچنین قایق مناسب با عمق زیاد، شوکر و امکاناتی از این دست برای دفاع از خود و در راستای حفاظت از تالاب کم بوده و یا در اختیار نداریم”.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته‌ای گذشته، شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان با ۱۲۳، تهران ۱۲۳، مشهد، اراک ۱۲۰، ارومیه ۱۰۵، اهواز ۱۷۶، اندیمشک ۱۵۴ و دشت آزادگان ۱۳۷، ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.

بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا تهران از ابتدای سال جاری تاکنون، ۲۲۳ هوای قابل قبول، ۹۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۶ روز هوای ناسالم و دو روز هوای پاک داشته است.

از سوی دیگر تخلیه شبانه روزی ۲۰۰ نفتکش مازوت و سوخت روزانه ۳ میلیون لیتر مکعب مازوت در نیروگاه توس آن هم بدون استفاده از هیچ گونه فیلتراسیونی، معضلات زیست محیطی فراوانی ایجاد کرده است، بطوریکه به گفته مسئولان مربوطه تقریبا تمام اکسیدهای گوگردی که در هوای مشهد منتشر می شود، حاصل مازوت سوزی در نیروگاه توس است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در همین زمینه طی هفته گذشته مسئول محیط‌بانی منطقه رازمیان الموت غربی استان قزوین از مهار آتش سوزی در پنج هکتار از اراضی این بخش خبر داد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در همین راستا، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش محیط زیست استان یزد از جمله گونه‌های در خطر انقراص این استان به یوزپلنگ، گورخر ایرانی، گربه پالاس، گربه شنی، شاه روباه، عقاب طلایی، عقاب شاهی، شاهین، بحری، بالابان و هوبره اشاره کرده و گفت: “این گونه‌های کمیاب به دلیل خشکسالی، کمبود منابع آبی و پوشش گیاهی برای یافتن طعمه و آب جابجا شده و از مناطق حفاظت شده خارج می‌شوند و تهدیدات مختلفی مثل شکار غیرمجاز، تصادف در هنگام عبور از جاده‌ها یا کشته شدن توسط سگ‌های گله در انتظار آنهاست”.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است. برخی از رودخانه ها و منابع آبی، در سایه کاهش باران و فقدان مدیریت بارش های حداقلی، کاملا خشک و یا در شرف از بین رقتن هستند و شماری از تالاب هایی که از جایگاه ویژه ای در اکوسیستم، محیط زیست و تامین معاش زندگی افراد ساکن منطقه داشتند، خشک شده اند. به عقیده برخی از کارشناسان، سد سازی های غیر مهندسی و بی رویه، از دلایل اصلی مشقت های وارده بر کشاورزان، دامداران، ساکنین و دیگر جانداران متعلق به منطقه است.

در این زمینه می توان به دریاچه ارومیه اشاره کرد که در سایه بی توجهی مسئولان مربوطه در خطر نابودی قرار دارد و هر روز میزان قابل توجهی از وسعت این دریچه کاسته می شود.

به گفته معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی، هم اکنون تراز دریاچه ۱۲۷۰.۷۰ متر بوده در حالی که در مشابه سال گذشته ۱۲۷۱.۲۸ متر بوده است.

جواد محمدی با اشاره به کاهش یک هزار و ۲۷۷ کیلومترمربعی وسعت دریاچه ارومیه نسبت به مشابه سال گذشته اظهار داشت: امروز وسعت دریاچه دو هزار و ۲۶۱ کیلومترمربع بوده که در حالی که در سال گذشته وسعتی سه هزار و ۵۳۸ کیلومتری داشته است.

وی همچنین از کاهش یک میلیارد و ۸۹ میلیون مترمکعبی حجم دریاچه ارومیه نیز خبر داد و گفت: هم اینک حجم دریاچه دو میلیارد و ۸۹ میلیون مترمکعب بوده در حالی که در مشابه سال گذشته حجم چهار میلیارد و ۷۸ میلیون مترمکعبی  داشته است.