- بی‌بی‌سی فارسی
صحنه‌ای از فیلم مارمولک ساخته کمال تبریزی و با بازی پرویز پرستویی
فیلم سینمایی مارمولک پس از حدود دو دهه از زمان اکران کوتاه مدتش در سینماهای ایران، نوروز ۱۴۰۱ برای نخستین بار از تلویزیون ایران پخش شد.
مارمولک به کارگردانی کمال تبریزی، فیلمنامه پیمان قاسم‌خانی، تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و بازی به یادماندنی پرویز پرستویی در اردیبهشت ۱۳۸۲ به صورت محدود در سینماهای ایران به نمایش درآمد که با استقبال بسیار گسترده مردم و فروش فوق‌العاده روبرو شد. اما از اکران آن در همان هفته اول با حکم یک قاضی در مشهد جلوگیری شد. با افزایش اعتراض و فشار مقامات، نمایش این فیلم پس از سه هفته در همه سینماهای ایران متوقف شد.
مارمولک که گفته می‌شود اقتباسی از دو فیلم خارجی “ما فرشته نیستیم”، با بازی رابرت دنیرو و شان پن، و “زائر” است؛ قصه دزدی است که برای فرار از زندان به لباس آخوندی درمی‌آید و در راه خروج از ایران، در شهری مرزی پیش‌نماز مسجد می‌شود.
این فیلم در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر برنده سیمرغ بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. بیش از یک دهه پس از پایین کشیدن این فیلم از پرده سینماها، سی‌دی‌های مارمولک در سال ۹۴ به صورت محدود عرضه و در فروردین ۱۳۹۹ به‌طور رسمی در شبکه نمایش خانگی منتشر شد.
مخالفان که بودند و چه گفتند؟
مارمولک قصه دزدی است که برای فرار از زندان به لباس آخوندی درمی‌آید و در راه خروج از ایران، در شهری مرزی پیش‌نماز مسجد می‌شود
احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، محمدرضا مهدوی‌کنی، دبیرکل وقت جامعه روحانیت مبارز و جعفر سبحانی، از مدرسان حوزه علمیه قم از جمله روحانیون پرنفوذی بودند که خواستار توقف اکران مارمولک شدند.
آقای جنتی در مورد مارمولک گفته بود: “هر چند من فیلم مارمولک را ندیده ام اما بر اساس تعریفی که برای من کرده اند (فیلم مارمولک) خیلی بد آموزی دارد و باید جلوی پخش آن را گرفت.”
او همچنین گفت: “در این فیلم روحانی را به صورت مضحک ساخته‌اند که البته یا با سوء نیت است یا غیر آن، باید (با آن) برخورد شود چرا که این گونه فیلم‌ها مفاسد اجتماعی را در جامعه گسترش می دهد.”
کمال تبریزی، کارگردان فیلم چند سال پس از این ماجرا فاش کرد که “حسن روحانی علنا در روی من گفت که فیلم باید توقیف و با شماها هم برخورد شود.” حسن روحانی گفته بود که “در رژیم شاه هم کسی جرات ساخت فیلم موهنی مثل مارمولک را نداشت.”
آقای تبریزی در توصیف فشار مقامات و روحانیان در زمان اکران فیلم گفت: “ما را تکفیری می‌دانستند و تا حد حکم زندان و اعدام ما هم پیش رفته بودند و می‌گفتند اینها لباس پیامبر را مسخره کرده‌اند.”
واکنش‌ها؛ “صدا و سیما ۲۰ سال از جامعه عقب است”
پخش این فیلم که به یکی از آثار سینمایی با دیالوگ‌ها و تکیه کلام‌های پر ارجاع در فرهنگ عامه بدل شده، واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی برانگیخته است.
گروهی نمایش مارمولک در شبکه سراسری ایران پس از حدود ۲۰ سال را نشانه “عمق فاصله تلویزیون و متعصبین از متن جامعه” دانسته‌اند.
بعضی به موارد سانسور شده در پخش این فیلم اشاره می‌کنند و پخش آن را “عوام‌فریبی” می‌دانند. گروهی اما آن را به فال نیک گرفته‌اند و نشانه‌ای از “تحول در قرن جدید” و “عقب‌نشینی از مواضع تند و اشتباه پیشین” دانسته‌اند. کاربری در توییتر نوشته است: “شبکه یک، مارمولک نشون می‌ده هک هم نشده عجب سالی بشه امسال.”
در مقابل کاربری نوشته است که “تا زمانی که تلویزیون ایران ساز و آلات موسیقی را واضح و درست مقابل دوربین نشان ندهد، پیشرفت و تحولی را باور نمی‌کنند.”
کاربر دیگری پوستر فیلم نسل سوخته را توییت کرده و خواسته تا صداوسیما پنج سال دیگر عقب‌تر برود و آن را هم پخش کند. اشاره به فیلم‌های توقیفی یا آنها که با محدودیت در پخش مواجه شده‌اند هم در توییتر به کرات دیده می‌شود.
بعضی از کاربران نوشته‌اند که توقیف اکران این فیلم در آن زمان و پخش کنونی آن از شبکه سراسری نشان می‌دهد که “تحلیل نداشته‌ایم”. این گروه می‌پرسند که “در این ۲۰ سال چه چیزی در مورد حرام و حلال خدا و مفهوم امنیت ملی تغییر کرده است؟”
کاربری هم توییت کرده: “حسن روحانی هشت سال تو پخش ربنا موند، رئیسی سر شش ماه داره مارمولک پخش می‌کنه از صداوسیما.”
کاربری نوشته است که این نتیجه “اصلاحات گام به گام و تدریجی” است اما کاربر دیگری نوشته که “وقتی صداوسیما امروز مارمولک پخش می‌کنه بیست سال دیگه کجای کاره؟”
گروهی دیگر می‌گویند که “این اتفاق خیلی دیر و در زمانی رخ داده که دیگر صدا و سیما منبع اصلی خبر و سرگرمی مردم نیست.”
آیت‌الله خامنه‌ای: به علمای معترض به مارمولک گفتم باید تشکر هم بکنید
آیت‌الله خامنه‌ای در جمع هنرمندان گفت که باید ”از اینکه نشان دادید آدم‌هایی به ناحق لباس ما را (روحانیت) برتن می‌کنند” تشکر کرد
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، پیشتر نظرش را در مورد فیلم مارمولک به طور خصوصی و علنی ابراز کرده بود. در دی ۱۳۹۹، تلویزیون ایران قسمت دوم برنامه‌ای را با عنوان “غیررسمی” از شبکه سه پخش کرد که روایتی تصویری از نشست رهبر ایران با گروهی از هنرمندان بود.
او در این نشست در پاسخ به رضا جودی، تهیه‌کننده سریال “لیسانسه‌ها” که گفته بود “دیگر نمی‌‌شود در فیلم و سریال‌ها با شغلی شوخی کرد”، گفته بود: “من معتقدم باید شوخی کنید. چند سال پیش یک سریالی پخش شد که نیروی انتظامی نسبت به آن اعتراض کرد، به پلیس گفتم بی‌خود اعتراض می‌کنید. به علمای معترض به فیلم سینمایی «مارمولک» گفتم که به جای اینکه اعتراض کنید، استقبال کنید و تشکر کنید از اینکه نشان دادید آدم‌هایی به ناحق لباس ما را (روحانیت) برتن می‌کنند.”
منوچهر محمدی پس از انتشار نظر آیت‌الله خامنه‌ای در نامه‌ای که در دی ۱۳۹۹ در روزنامه فرهیختگان منتشر شد با یادآوری نظر مساعد رهبر ایران در مورد این فیلم و مخالفت او با توصیه وزیر وقت ارشاد به “انجام پاره‌ای اصلاحات” نوشت که رهبر ایران گفته بود که “نیازی به تغییر اسم فیلم نیست.”
آقای محمدی در این یادداشت نوشته بود: “تلخی دردناک این ماجرا زمانی بیشتر می‌شود که روز دوم نمایش پانزده روزه فیلم مارمولک، چهار حکم جلب سیار از چهار دادگاه انقلاب، حکم ارتداد، حکم انتساب به سرویس‌های امنیتی خارج از کشور از سیا و موساد و قرارگاه اشرف برایم صادر شد.”
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید