احسان مهرابی
ایران وایر
روز گذشته تصاویری از مراسم افطاری ابراهیم رئیسی و اصحاب رسانه و افطاری همزمان عضو سابق شورای سردبیری روزنامه کیهان با حضور فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و حضور همزمان روزنامه‌نگاران جناح‌های مختلف در افطاری ابراهیم رییسی واکنش‌برانگیز بود. درباره این مراسم‌ها چه می‌دانیم؟
***
آیا حضور همزمان فعالان سیاسی جناح‌های مختلف در یک مراسم سابقه دارد؟
مراسم‌های افطار، عزا و عروسی در ایران همواره محلی برای دیدار سیاستمداران جناح‌های مختلف و رد و بدل شدن پیام‌ها بوده است. عکس‌های این مراسم‌ها هم معمولا خبرساز شده‌اند؛ از جمله حضور همزمان «محمد خاتمی» و «علی‌اکبر ناطق نوری» که در انتخابات سال ۱۳۷۶ رقیب انتخاباتی بودند؛ در مراسم افطار «محمدرضا عارف» در سال ۱۳۹۲، حضور «بهزاد نبوی» و «احمد توکلی» دو فعال سیاسی اصلاح‌ٓطلب و اصولگرا در کنار یکدیگر در مراسم افطاری فعالان سیاسی با «حسن روحانی» درسال ۱۳۹۸؛ دست دادن «محمدعلی زم» با «حسین طائب» همزمان با فشارها بر خانواده زم و یا عکس دست دادن حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان با «فیض‌الله عرب‌سرخی»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در مراسم ختم «حسن شایانفر» پس از آزادی عرب‌سرخی از زندان.
سال ۹۷ و در حالی که تعدادی از خانواده محمدعلی زم توسط سازمان اطلاعات سپاه به اتهام ارتباط با «آمد نیوز» بازداشت شده بودند، عکس حضور او در مراسم ختم علی‌اکبر موسوی حسینی، پدر زن حسین طائب، رییس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و دست دادن این دو نفر خبرساز شد.
چرا امسال مراسم افطاری رییس‌جمهور با اصحاب رسانه پوشش رسانه‌ای بیشتری داشت؟
مراسم‌های افطار سالانه روسای جمهور در ایران نیز همواره محل بحث‌های خاص بوده است. امسال اما دولت ابراهیم رئیسی از مراسم افطار با مدیران رسانه‌ها یک کلیپ نیز ساخت که کاری کم‌سابقه است. شاید به این دلیل که چند روز پیش از آن مراسم افطار رئیسی با هنرمندان لغو شده بود و دولت می‌خواست با ساخت این کلیپ و مطرح کردن حواشی آن این موضوع به فراموشی سپرده شود.
روزنامه شرق نوشته بود که در چند روز گذشته که دفتر رییس‌جمهور و دفتر وزیر ارشاد برای هماهنگی‌ها با این هنرمندان و سینماگران سرشناس تماس می‌گرفته است، «قریب به ۹۹درصد آنها به بهانه‌هایی مانند کرونا، بیماری و مسافرت از حضور عذر خواستند.» خبرگزاری ایرنا این گزارش‌ها را «کذب محض» خواند و دلیل لغو برنامه را آلودگی هوا ذکر کرد.
حاشیه‌های افطار روزنامه‌نگاران با رئیسی چه بود؟
خم شدن محمود دعایی برای بوسیدن دست رئیسی از جمله نکات خاص کلیپ افطار خبرنگاران با رئیسی بود. پس از آن تعدادی از روزنامه‌نگاران نوشتند که این روش مرسوم دعایی و به عبارتی تعارف بوده و حتی در دیدار با برخی خبرنگاران نیز این اقدام را انجام می‌دهد.
سخنان محمد قوچانی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مدیرمسئول و سردبیر فعلی مجله «آگاهی نو» درباره «سرمایه سیاسی» دولت با اشاره به حضور حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان و محمود دعایی، سرپرست موسسه اطلاعات در دو طرف رئیسی، دیگر حاشیه این مراسم بود. عکس قوچانی و شریعتمداری که هر کدام چهره شاخص رسانه یک جناح سیاسی هستند نیز واکنش‌هایی را به دنبال داشت. قوچانی گفته است: «نکته‌ای که برای من از همه جالب‌تر بود، حضور آقای شریعتمداری (مدیرمسئول روزنامه کیهان) در این جلسه بود که پیش از این در جلسات مشابه حضور نمی‌یافت.»
قرار گرفتن دعایی و شریعتمداری در دو طرف رئیسی، البته به صورت ناخواسته، بازگشت به دهه ۶۰ و سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ را نیز تلقین می‌کند. دهه‌ای که تنها دو روزنامه وجود داشت و در دوره‌ای اطلاعات نماد چپ مذهبی و کیهان نماد راست مذهبی شده بود.
دولت رئیسی با این مراسم افطاری همچنین به نوعی تلاش کرد که خود را متفاوت با سال‌های ابتدایی دولت احمدی‌نژاد جلوه دهد و اعلام کند که از مشورت با گروه‌هایی از اصلاح‌طلبان استقبال می‌کند.
افطاری موازی اصلاح‌طلبان در خانه عضو سابق شورای سردبیری کیهان
همزمان با افطار رئیسی با مدیران رسانه‌ها، افطار تعدادی از چهره‌های اصلاح‌طلب یا به تعبیر دیگر تعدادی از چهره‌های کلاب‌هاوسی در خانه «محمد مهاجری»، عضو سابق شورای سردبیری روزنامه کیهان، در توییتر خبرساز شده است.
«محمدعلی ابطحی» در کانال تلگرامی خود با اشاره به فعالیت سابق محمد مهاجری در روزنامه تندروی کیهان نوشت: «خیلی‌هامان سالها در برابر یکدیگر ایستاده بودیم. دنیا را سیاه و سفید می‌دیدم. حالا به رنگ خاکستری علاقمند شده‌ایم.»
او همچنین با اشاره به شوخی‌های این افطاری نوشت: «یکبار از آن دور می‌خواستم عکس بگیرم، ربیعی خیار توی دستش بود. آذری جهرمی مداخله کرد و عباد خیار را گذاشت و مجلسی نشست.» عباد نام مستعار ربیعی در دوره فعالیت در وزارت اطلاعات بوده است. ابطحی البته توضیح نداده که چرا ربیعی خیار در دست گرفته و می‌خواسته چه موضوعی را در عکس القا کند.
جلسات افطاری با فعالان سیاسی پیش از این نیز سابقه فراوان داشته و «مهدی کروبی»، «عبدالله نوری»، «صادق خرازی» و «علی‌اکبر محتشمی‌پور» از جمله چهره‌هایی هستند که مراسم‌های این‌چنینی با حضور چهره‌های سیاسی برگزار می‌کردند.
در افطاری‌های روحانی و احمدی‌نژاد در سال های گذشته چه گذشت؟
حسن روحانی نیز در دوره خود مراسم‌های افطار متعددی با فعالان سیاسی برگزار کرد.
در این جلسات نیز اتفاقاتی چون حضور همزمان و دست در دست بهزاد نبوی اصلاح‌طلب و احمد توکلی اصولگرا به عنوان دو رقیب سیاسی قدیمی و غیبت محمدرضا عارف خبرساز شد.
سال ۹۸ نیز عکس احمد توکلی، سیاستمدار اصولگرا و بهزاد نبوی، وزیر صنایع سنگین دولت «میرحسین موسوی» منتشر شد. این عکس در حالی منتشر می‌شد که این دو در دولت میرحسین موسوی دو جناح رقیب بودند و همچنین نبوی پس از اعتراضات سال ۸۸ سالها زندانی بود.
برخی رسانه‌ها نیز برای این عکس عبارت‌هایی چون «پایان عمر جناح چپ و راست» به کار بردند تا آن جا که خبرگزاری تسنیم نیز به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت: «دو سیاستمدار کهنه‌کار شاید این روزها چندان میلی به ورود به سیاست نداشته باشند؛ اما یک عکس یادگاری از جلسه افطار رئیس‌جمهور را نمی‌توان به معنای برداشته شدن مرزهای فکری و اعتقادی توکلی و نبوی دانست.»
با این حال خبرگزاری ایسنا نوشت که این در کنار هم قرار گرفتن‌ها تصادفی نیست و حاوی معنای خاصی است. این خبرگزاری تاکید کرده بود: «برای فهم بیشتر معنای این تصویر اما کافی است به یاد آوریم، در ضیافتی در ۲۴ ساعت قبل‌تر به میزبانی یکی از دیگر از سران جناح راست (محمدرضا باهنر) تا محمود احمدی‌نژاد وارد شد، ناطق نوری بیرون رفت و حاضر نشدند در یک لانگ‌شات هم با هم باشند، چه رسد که نزدیک.»
برخلاف افطار سال‌های آخر که همه چهره‌های همه جناح‌های سیاسی همزمان حضور داشتند، مراسم‌های افطاری در سال‌های اول روحانی به صورت جداگانه برگزار می‌شد و در سال ۹۳ او در دو ضیافت جداگانه با فعالان سیاسی اصولگرا و اصلاح‌طلب دیدار و گفت‌وگو کرد. پس از آن نیز گاهی جلسات به صورت جداگانه یا مشترک برگزار شد.
احمدی‌نژاد اما هیچ‌گاه نتوانست که در یک مراسم افطاری سمبولیک چهره‌های سیاسی از دو جناح یا حتی مدیران رسانه‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا را همزمان گرد هم آورد و مراسم‌های افطار او تنها محدود به چهره‌های اصولگرا بود.
خاصیت مراسم‌های افطار سیاسی چیست؟
محمدعلی ابطحی در توصیف افطارهای این‌چنینی نوشته است: «این جلساتی که آخوندها بهش می‌گویند گعده، خیلی دلها را به هم نزدیک می‌کند.»
از دیدگاه برخی از فعالان سیاسی نیز کارکرد این افطاری‌ها یک «صله رحم» برای تلطیف شدن فضای سیاسی کشور بوده و با وجود آنکه «پیشنهادات مفید و سازنده مطرح شده پس از پایان جلسه تا سال بعد به بوته فراموشی سپرده می‌شود.»
افطاری‌های دفتر رهبر جمهوری اسلامی نیز تقریبا همین شکل را داشته است. به‌خصوص پس از دولت محمد خاتمی دفتر «علی خامنه‌ای» سعی کرد که افطاری‌هایی را با گروه‌های دانشجویی برگزار کند. این افطاری‌ها اما نقشی در نزدیکی این گروه‌ها با یکدیگر نداشت و حتی گاهی در ابتدای ورود خامنه‌ای شعارهایی نیز در تضاد با یکدیگر سر می‌دادند.
اکنون نیز مراسم‌های افطاری رئیسی با چهره‌های سیاسی دو جناح عملا تنها شکل سمبولیک و تبلیغاتی پیدا خواهد کرد و بعید است اتفاق خاص دیگری رخ دهد. این افطارها همچنین عملا تنها محدود به گروه‌های خاصی است و برخی از گروه‌ها از جمله تعدادی از هنرمندان هم افطار دولت روحانی را تحریم کرده‌اند و افطار دولت رئیسی را.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید