خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است.
گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۶ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است. در هفته ای که گذشت، دستکم ۱۷ صیاد و شکارچی غیرمجاز ۹ قاچاقچی چوب و ۲ متخلف زیست محیطی دیگر بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. علاوه بر این، یک قلاده پلنگ در شهرستان باغملک و یک قلاده خرس در الیگودرز تلف شدند. وقوع دستکم ۴ فقره آتش سوزی در استان های آذربایجان غربی، بوشهر، خوزستان و تهران موجب از بین رفتن دستکم ۲ هکتار از منابع طبیعی کشور شد. طی هفته ای که سپری شد، شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۱ شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا خطرناک و ناسالم برای تمام گروهها اعلام شد. در حوزه مدیریت پسماند نیز میتوان به عدم جمع آوری زباله از سطح معابر شهری اهواز و بحران پسماند در استانهای شمالی کشور و به خطر افتادن سلامت مردم و مرگ آبزیان اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته میشود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بیرویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در همین راستا طی هفته ای که سپری شد، یک قلاده پلنگ در شهرستان باغملک و یک قلاده خرس در الیگودرز تلف شدند.
سعید موسوی رییس اداره حفاظت محیط زیست باغملک در این رابطه گفت: با توجه به تجزیه بخشی از بدن این پلنگ، علت مرگ آن به طور قطعی مشخص نیست، اما بر اساس تجربه احتمال میدهیم توسط شکارچیان یا بهرهبرداران محلی شکار یا کشته شده باشد.
همچنین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران از کشف لاشه یک قلاده فک خزری در ساحل پناهگاه حیات وحش میانکاله خبر داد. به گفته وی مرگ این گونه در خطر انقراض در دست بررسی است.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارشها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیونها و قراردادهای بینالمللی در این زمینه ندارد.
طی هفتهای گذشته، شاخص کیفی هوا در شهرهای اراک ۱۵۳ ، شازند ۱۵۸ ، اصفهان ۱۸۴، سگزی ۱۸۹، شاهین شهر ۱۶۴، ارومیه ۴۹۰، قصر شیرین ۲۹۰، کرمانشاه ۱۴۹، سرپلذهاب ۱۱۹، مسجد سلیمان ۱۵۴، کرج ۱۳۸، نظرآباد ۱۱۲ ناسالم برای گروه های حساس و یا خطرناک و ناسالم برای تمام گروهها اعلام شد.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شدهاست.
به طور کلی جنگلها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا میشود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس میدهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، وقوع دستکم ۳ فقره آتش سوزی در مناطق جنگلی استان های آذربایجان غربی، بوشهر، و تهران به وقوع پیوست که هنوز میزان خسارات آن از منابع رسمی اعلام نشده است. همچنین وقع یک فقره آتش سوزی در مناطق جنگلی شهرستان درفول در استان خوزستان موجب از بین رفتن ۲ هکتار از منابع طبیعی این استان شد.
از سوی دیگر، دبیرسابق مرجع کنوانسیون تنوع زیستی کشور با بیان اینکه جنگلهای زاگرس به دلیل قرارگیری در معرض گرد و غبار از این پدیده تاثیر بیشتری نیز میپذیرند، اظهار کرد: ورود گرد و غبار به شمال کشور نیز میتواند آسیب زیادی به جنگلهای این منطقه وارد کند و چه بسا به دلیل ناسازگار بودن آن با جنگلهای هیرکانی آسیبهای شدیدتری را برای این منطقه به همراه داشته باشد.
هادی کیادلیری با بیان اینکه تفکیک مناطق مختلف کشور از نظر میزان تاثیر گرد و غبار بهراحتی امکان پذیر نیست و نیازمند مطالعات گستردهای است تا حساسیت هر گونه به گرد وغبار به صورت جداگانه بررسی شود، اظهار کرد: درختان بلوط جنگلهای زاگرس برگهای کرکی دارند و به دلیل داشتن این کرکها مقاومت بالایی دربرابر خشکی و کم آبی دارد اما گرد و غبار وارد شده از غرب کشور، این جنگلها را تحت تاثیر قرار میدهد بهگونهای که این کرکها بلای جان بلوطها میشوند چرا که گرد و غبار را به خود جذب میکنند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگلها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی میشود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته اخیر، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۷ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۸ گزارش منابع رسمی است، در استان های آذربایجان شرقی، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، اردبیل، کرمان و قزوین بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این، بیش از ۱۳۱ تن چوب قاچاق در استان های گلستان، تهران، مازندران و لرستان کشف و ضبط شده و دستکم ۹ متهم در این خصوص بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
افزون بر این، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست اصفهان اعلام کرد: یک قلاده توله خرس سیاه آسیایی در خودرویی در محور نایین – اصفهان در شرق استان کشف و دستکم ۲ متخلف برای رسیدگی به این جرم به مراجع قضایی استان معرفی شدند.
در همین راستا، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردستان از دستگیری ۱۷ گروه شکارچی متخلف در این شهرستان طی یکسال اخیر خبر داد.
همچنین فرمانده یگان حفاطت محیط زیست استان همدان اعلام کرد: ۷۹ پرونده طی سال گذشته برای تخلف شکار و صید در این استان تشکیل و ۵۰ مورد تخلف نیز شناسایی شده است
علاوه بر این، مدیرکل حفاظت از محیط زیست خراسان جنوبی از دستگیری ۳۰۰ شکارچی متخلف در این استان طی سک سال گذشته خبر داد.
حسن آقا شیرمحمدی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان خوزستان نیز اعلام کرد: قوانین بازدارنده برای جلوگیری از صید برقی در استان خوزستان وجود ندارد. صید برقی مدت زیادی است که تبدیل به یک معضل اساسی در تالاب های خوزستان شده است .
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی، از بین رفتن منابع آبی و جانداران
خشکسالی میتواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آبهای سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
در همین راستا، معاون بهرهبرداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان همدان با بیان اینکه در سال آبی جاری، روند بارشها نسبت به سالهای گذشته در کل کشور با کاهش چشمگیری مواجه بوده است، گفت: شهر همدان از نظر افت بارشها جزو ۵ شهر کم بارش کشور گزارش شده است.
حمیدرضا نیکداد افزود: از یک هزار و ۶۲ روستا در استان همدان ۵۰ روستای دارای تنش آبی شناسایی شده که از این تعداد حدودا ۳۰ روستا زیرپوشش شرکت آب و فاضلاب است و مابقی نیز به صورت خودگردان اداره میشوند که به همه این روستاها با تانکر آبرسانی خواهد شد.
از سوی دیگر، استاندار گلستان در توصیف وضعیت خلیج گرگان گفته است «به دلیل برداشت از آبهای زیرسطحی سالانه شاهد ۲۲ سانتیمتر فرونشست هستیم و با وضعیت فعلی، این خلیج تا ۳ سال آینده کاملا خشک خواهد شد.»
سال گذشته برای نخستینبار در چند سده اخیر با کاهش دبی آب ورودی و افزایش گل و لای در کانالهای آبرسان، ارتباط خلیجگرگان با دریای کاسپین (مازندران، خزر) قطع شد و در نتیجه، رفت و آمد هزاران ماهیگیر بندر ترکمن، بندرگز و شهرهای شرقی استان مازندران از این پهنه آبی به دریا را غیرممکن کرد.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
به گفته یک کارشناس محیط زیست: مهمترین آسیب بحران پسماند استانهای شمالی کشور، به خطر افتادن سلامت مردم و مرگ آبزیان است.
این کارشناس محیط زیست عنوان کرد: ایران یکی از بیشترین تولیدکنندگان آلاینده، آلودگیهای آلی و فاضلاب خامی است که وارد دریای خزر میشود و ۵۶ تا ۶۰ درصد از زبالههای تولید شده در ایران زبالههای آلی و تر هستند که آب زیادی دارند و قابل سوزانده شدن نیستند.
همچنین بر اساس گزارشات، عدم جمع آوری پسماند از سطح معابر اهواز در یک سال گذشته به یکی از چالشهایاین شهر تبدیل شده و از مناطق کمبرخوردار به مناطق مرکزی شهر گسترش یافته است.
حجت الله زارع زاده عضو شورای شهر اهواز در توییتی در این رابطه نوشت: ۴ روز است که زباله های خانگی اهواز جمع آوری نشده است. وی با بیان اینکه مسوولان شهرستان از این مشکل انباشت زباله اطلاع دارند، عنوان کرد: این مشکل آخرین تقلای مافیای فساد در مدیریت شهری است!