وحید جعفریان در گفت و گو با ایسنا، به مناسبت روز جهانی بیابان‌زایی، اظهار کرد: بیابان‌زایی یا تخریب سرزمین مقوله‌ای متفاوت از واژه بیابان است. بیابان یک ماهیت طبیعی دارد و یک اکوسیستم از اکوسیستم‌های موجود در طبیعت است که گیاهان و شرایط حیاتی خاص خود، کالاها و خدمات خاص و منحصر به  فردی را به جامعه بشری ارائه می‌دهد.

بیابان زایی حاصل سوء مدیریت عرصه‌های طبیعی‌ است

وی درباره تفاوت پدیده بیابان‌زایی با بیابان افزود: بیابان‌زایی اشاره بر موضوع سوء مدیریت دارد.چرا که عرصه‌ای با قابلیت‌های بسیار به دلیل سوء مدیریت و عوامل انسانی، فاقد جلوه‌های حیاتی شده و ظاهری شبیه به یک منطقه بیابانی پیدا کرده است. این عرصه در ماهیت با اکوسیستم بیابان متفاوت است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه بیابان‌زایی نشانه عدم مدیریت قابلیت‌ها و ظرفیت‌های حیاتی سرزمین است، با ذکرمثالی شرح داد:به طور مثال حاصلخیزی خاک کاهش یافته و پوشش گیاهی افزایش یافته است.عرصه‌هایی که قابلیت تولید داشت،شور و غلیایی شده و یک منطقه کشاورزی حاصلخیز به یک منطقه غیرقابل زراعت تبدیل شده و یا تغییر کاربری یافته است در صورتی که می‌توانست جلوه‌ای از ویژگی‌های طبیعت را داشته باشد اما با تغییر کاربری عملا مناطق مسکونی و … تحصیل شده است.

اهمیت بیابان‌زایی برای جامعه جهانی

وی ادامه داد: جنگل‌زدایی، تخریب مراتع،تبدیل عرصه‌های جنگل‌ها به سایر کاربری‌ها و تغییر کاربری ها مصداقی از بیابان‌زایی است.این مسائل به حدی برای جامعه جهانی حیاتی است که یکی از کنوانسیون‌های جهانی که در رابطه با سرزمین تدوین شد، کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی بود و در کنار آن کنوانسیون تغییرات اقلیمی و تنوع‌زیستی، اقدامات گسترده‌ای برای تغییر افکار عمومی،ارتقاع آگاهی‌ها،تسهیل تبادلات دانش و به اشتراک گذاشتن تجارب موفق بین کشورهای مختلف اجرا می‌کنند.

به گفته جعفریان کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی که کشور ما یکی از اعضای آن است، یکی از مهم‌ترین معاهده‌نامه‌هایی است که کشور ما از ابتدا در آن نقش آفرین بوده و از سال ۱۳۷۵ که با تصویب مجلس شورای اسلامی ایران نیز به عضویت این  کنوانسیون درآمد، فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام داده است.

وی افزود:یکی از اقدامات به خصوصی که هرساله در زمینه کنترل بیابان‌زایی صورت می‌گیرد و ریشه در توجه اذهان به مباحث مرتبط با مدیریت سرزمین  و جلوگیری از تخریب سرزمین و بیابان زایی دارد، برگزاری روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی است که هر ساله در ۲۷ خردادماه در تمام کشورها برگزار می‌شود و به نوعی کمک می‌کند که با نقش آفرینی رسانه‌ها، صدا و سیما و فضای مجازی توجه بیشتری به این موضوع شود.

 سخت‌ترین دوره خشکسالی جهانی

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به اینکه این روزها درحال گذراندن سخت‌ترین خشکسالی جهانی هستیم،اظهار کرد: این خشکسالی می‌تواند موجب تشدید بیابان‌زایی شود و مخاطرات متعددی را به عنوان پیامدهای ناشی از بیابان‌زایی همچون تهدید امنیت غذایی، مهاجرت از مناطق روستایی به مناطق شهری و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی فراوانی به دنبال داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه شعار سال جدید، عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی است، افزود: با توجه به ماهیت پیچیده و چند وجهی خشکسالی نیاز است که برنامه‌ها و سیاست‌های تعریف شده توسط بخش‌های مختلف با هم‌سویی،هماهنگی و هم‌افزایی به نوعی مرتب شوند که ما با مشارکت و کمک هم بتوانیم از فراز خشکسالی عبور کنیم.

جعفریان ادامه داد:با توجه به اینکه ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد برخی مواقع خشکسالی را با شدت بیشتری تجربه می‌کند و ما باید بتوانیم فرایندهای سازگاری و تاب‌آوری در مقابله با اثرات خشکسالی را تقویت کنیم که به هماهنگی بخش‌های مختلف و دستگاه‌های اجرایی مختلف نیازمند است.

وی با بیان اینکه در کشور ما یک ساختار ملی تحت عنوان کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی پس از الحاق ما به کنوانسیون مربوطه شکل گرفته است،تشریح کرد: این کارگروه اگرچه در دوره‌هایی چندان فعال نبوده اما با همتی که در دولت سیزدهم وجود داشت بعد از یک دوره نسبتا طولانی در دی ماه سال ۱۴۰۰ این کارگروه به صورت فعال مجددا  آغاز به فعالیت کرد و ساختارهایی در حوزه بخش‌های علمی، تحقیقاتی و دانش‌بنیان و همینطور بخش‌هایی در حوزه سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های اجتماع محور را مجددا بازسازی کرد و برنامه‌های خوبی را برای سال ۱۴۰۱ در دستور کار خود قرار داد.

برای مقابله با گرد و غبار نیاز به مشارکت‌های منطقه‌ای است

 به گفته جعفریان محوریت فعالیت این کارگروه  توجه به مباحث کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن در جهت مواجهه با خشکسالی و پیامدهای آن است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره پیامدهای خشکسالی افزود: یکی از  پیامدهای خشکسالی افزلیش گرد و غبار است که نه تنها در محدوده  کشور ما بلکه یک ماهیت منطقه‌ای دارد و چالش‌ها و مشکلاتی را ایجاد می‌کند که می‌تواند چندین کشور را در برگیرد و راه حل های مواجهه با گرد و غبار هم حتما نیازمند مشارکت موثر چند کشور و مشارکت‌های منطقه‌ای است.

وی ادامه داد:کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی ابزار خوبی را می‌تواند در دسترس دیپلماسی کشور قرار دهد و از این طریق بتواند در جهت تعریف برنامه‌های منطقه‌ای، مدیریت گرد و غبار و ایجاد یک  فضای موثر،کارآْمد و عملیاتی با همکاری کشورهای اطراف بهره بگیرد.

جعفریان با بیان اینکه این تجربه توسط کشورهای دیگری هم که در حوزه گرد و غبار مشکل داشتند اجرا شده و این کمیته توانسته نقش آفرینی خوبی داشته باشد،اظهار کرد:ما علاقمند هستیم که نهادهای فعال در حوزه گرد وغبار و سازمان حفاظت محیط زیست که مسئولیت کارگروهی را در این ارتباط دارد؛ ظرفیت کنوانسیون‌های زیست محیطی به ویژه کنوانسیون مقابله با بیان‌زایی را جدی‌تر گیرد و از این ظرفیت در جذب کمک رسانی به اصحاب دیپلماسی کشور ، اصحاب وزارت امور خارجه و برنامه‌های مرتبط بهره برداری موثری صورت گیرد.

نیازی به تعریف کنوانسیون‌های جدید نیست

وی با بیان اینکه سازمان منابطع طبیعی و آبخیزداری کشور از دیرباز نهاد هماهنگ کننده ملی مقابله با بیابان‌زایی بوده است،مطرح کرد:وزیر جهاد کشاورزی،رییس کارگروه مقابله با بیابان‌زایی است که حکم وی از طریق ریاست جمهوری به او تقدیم شده است و ما ساختارهای مشخص با سابقه‌ی مناسبی در جهت کمک به تعریف برنامه‌های مقابله با گرد و غبار داریم و نیاز  به تعریف یک کنوانسیون جدید نیست.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره کنوانسیون‌ها توضیح داد:کنوانسیون‌ها سابقه عظیمی در این حوزه‌ها دارند و بیش از بیست سال فعالیت کردند و لازم است که ما شرایط ،اولویت‌ها و مصالح خودمان را با آن ها تثبیت کنیم.

وی ادامه داد:ایران، کشوری پیشتاز در حوزه فعالیت‌های مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی و همینطور مدیریت گرد و غبار به عنوان یکی از پیامدهای تخریب سرزمین است و می‌تواند این تجارب و برنامه‌ها را به خوبی با کشورهای اطراف در قالب فرایندی که متاثر از جایگاه کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی است و نقش آفرین بوده است را اشتراک‌گذاری و کمک کند که بتوانیم یک طرح منطقه‌ای  داشته باشیم.

به گفته جعفریان فعالیت‌های اجرایی ما به صورت  منظم و روزانه دربرگیرنده فعالیت‌های بیولوژیک هستند. ما از طریق تقویت پوشش گیاهی در  مناطق بیابانی از تشدید فرسایش بادی جلوگیری و به کاهش فرسایش بادی کمک می‌کنیم.

ایجاد پوشش گیاهی با گیاهان بومی برای کنترل فرسایش بادی

وی ادامه داد:پوشش گیاهی یک اقدام موثر برای کنترل کانون توفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار  و راهکاری مناسب برای ایجاد شرایط بهتر در مواجهه با پیامدهای خشکسالی داشته باشیم.بنابراین جایگزین کردن گونه‌های درختی و درختچه‌ای با گونه‌های بوته‌ای که نیاز آبی کمتری دارند را در دستور کار قرار دادیم.
 مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی با بیان اینکه صد در صد فعالیت‌های اجرایی این سازمان در حوزه فعالیت‌های بیولوژیک با گونه‌های بومی تعریف شده است،اظهار کرد:گونه‌های بومی قابلیت و ظرفیت‌های خودشان را در مواجهه با خشکسالی‌های گذشته نشان دادند و بهترین گزینه برای حمایت و تکثیر هستند تا بتوانیم در مناطق بیابانی ازآن ها استفاده کنیم.

جعفریان در پایان تصریح کرد: تا کنون همکاری موثری با بخش‌های تحقیقاتی و دانشگاهی برای ایجاد بقای گونه‌های گیاهی متعددی که در مناطق مختلف وجود دارد صورت گرفته و در سیاست‌های اجرایی ما متنوع کردن گونه‌های گیاهی با تاکید بر گونه‌های بوته‌ای و با تاکید بر استفاده از گونه‌های بومی در دستورکار است.