سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، به خاورمیانه برای دیدار از عربستان سعودی و اسرائیل است – AFP
هیچ نشانه‌ای از احتمال بازگشت به برجام به چشم نمی‌خورد
هرچند حدود یک سال پیش مذاکرات وین بار دیگر از سر گرفته شد، اما تا به‌حال هیچ نشانه‌ای از احتمال بازگشت به برجام به چشم نمی‌خورد و رژیم ایران پیوسته نقض تعهدات برجام را افزایش می‌دهد تا دستیابی به تفاهم را برای همه طرف‌ها دشوارتر کند. با این‌حال، تصمیم‌گیری در این زمینه در هفته‌های آینده تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز خواهد شد و در این مرحله کشورهای عربی، قدرت‌های جهانی و اسرائیل باید خود را برای این واقعیت آماده کنند که توافقی وجود ندارد و برنامه هسته‌ای ایران همچنان به سمت پیشرفت گام برمی‌دارد.
اولین نشانه این آمادگی‌ها که به افزایش تلاش‌های دپیلماتیک در روزهای آینده منجر خواهد شد، سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، به خاورمیانه برای دیدار از عربستان سعودی و اسرائیل است، به‌ویژه اینکه دو کشور مزبور، ایران را تهدیدی برای منافع خود می‌دانند.
درواقع اقدام‌های اخیر تهران، ایالات متحده و کشورهای اروپایی را به تدوین راهبردی برای سناریوی ناکامی در احیای برجام و پیشرفت خارج از کنترل برنامه هسته‌ای ایران ناگزیر می‌کند. ایران می‌داند که هریک از طرف‌های برجام (به‌استثنای ایالات متحده که از توافق خارج شد) می‌تواند با استفاده از سازوکار «ماشه» یا «اسنپ‌یک»، به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت کند که ایران مفاد توافقنامه را نقض می‌کند و تحریم‌های شورای امنیت که در قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بود، بار دیگر علیه ایران اعمال خواهد شد، این در حالی است که هیچ کشوری حق وتوی این قطعنامه را ندارد.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که تغییر موضع بایدن در مورد تحولات خاورمیانه، ناشی از واقعیت جدید بین‌المللی، به‌ویژه جنگ اوکراین و پیامدهای سیاسی و اقتصادی آن است که کاخ سفید را به تغییر اولویت‌هایش در راستای بهبود روابط با کشورهای منطقه وادار کرده است. البته هنوز بسیار زود است که تمایل و توانایی واشینگتن برای سرمایه‌گذاری در منابع انرژی و مشارکت دوباره در خاورمیانه را بازتابی از تغییر سیاست دولت بایدن در قبال ایران دانست.
اسرائیل نیز به‌نوبه خود، با پیش‌بینی تشدید احتمالی سناریوی ناکامی واشینگتن و تهران در دستیابی به توافق، توجه خود را بر رسیدن به تفاهم با ایالات متحده و متحدان اروپایی در مورد سناریوهای بعدی متمرکز کرده است. با وجود بلاتکلیفی سیاسی که اسرائیل در این اواخر دچار آن شده است و در طول سه سال پس از فروپاشی دولت شکننده ائتلافی، برای پنجمین بار به سمت برگزاری انتخابات می‌رود، سفر بایدن، تاکیدی دوباره بر تعهد آمریکا به حمایت از امنیت اسرائیل در مواجهه با ایران است. افزون بر اینکه واشینگتن و تل‌آویو، موافقتشان را در همکاری برای مقابله با تخلفات هسته‌ای تهران اعلام کرده‌اند.
هرچند دولت بایدن خود را متعهد به مذاکره درباره توافق هسته‌ای با ایران می‌داند، اما اگر گفت‌وگوهای بایدن با نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل و یائیر لاپید، وزیر امور خارجه آن کشور در مورد روش مقابله با ایران شکست بخورد (همان‌گونه که سایر طرح‌های بازدارندگی ایالات متحده در منطقه به ناکامی انجامید) دولت بایدن ناگزیر به سمت «گزینه دوم» حرکت خواهد کرد. به‌ویژه اینکه انتظار می‌رود نفتالی بنت، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل به صورت غیررسمی با‌عنوان وزیر دولت موقت، مسئولیت پیشبرد پرونده ایران را بر عهده گیرد، به این معنی که سیاست امنیتی‌اش در قبال تهران همچنان ادامه خواهد داشت. این در حالی‌ست که نبرد سایه بین ایران و اسرائیل در حال شدت گرفتن است، زیرا تهران معتقد است که تل‌آویو در ترور چندین تن از دانشمندان ایرانی و اعضای سپاه پاسداران دست دارد.
درواقع، جنگ سایه بین تهران و تل‌آویو از زمان نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو آغاز شد، اما این رویارویی در دوره نفتالی بنت گسترش یافت که شماری از دانشمندان ایرانی، افسران مسئول برنامه‌های موشکی و پهپادی و همچنین اعضای نیروی قدس سپاه پاسداران هدف حمله قرار گرفتند. جنگ سایه با گذشت زمان توسعه بیشتری یافت و در چهارچوب آن تانکرهای نفت هدف حمله قرار گرفتند و مبارزه با تلاش‌های نظامی ایران در سوریه و عراق و با آنچه که اسرائیل تروریسم زیست‌محیطی ایران می‌داند آغاز شد، علاوه بر جنگ سایبری که بین دو طرف ادامه دارد.
انتظار می‌رود با توجه به کمرنگ شدن چشم‌انداز توافق هسته‌ای جدید بین ایران و ایالات متحده و در سایه قلدری روزافزون رژیم ایران که پیوسته در تلاش برای گسترش روابط با کشورهای تحت تحریم‌های ایالات متحده و غرب مانند روسیه، چین و ونزوئلا است، میزان ناسازگاری ایران که فروش نفت آن از طریق قاچاق به چین همچنان ادامه دارد، بیشتر از پیش افزایش یابد.
از سوی دیگر، بازگشت بایدن به سیاست احیای روابط آمریکا با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و اسرائیل و تفاهم‌هایی که میان دو طرف انجام خواهد شد، به تلاش کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مهار فعالیت‌های تهدیدآمیز ایران اشاره دارد، به‌ویژه اینکه کشورهای مزبور از اثربخشی سیاست کنونی واشینگتن در قبال ایران ناامید شده‌اند. بااین‌حال، ادامه جنگ سایه بین اسرائیل و ایران و تصمیم احتمالی آمریکا و اروپا به برخورد قاطع و جدی در برابر ایران، ممکن است پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت بکشاند، اما با توجه به تمایل کشورهای اروپایی به استفاده از سیاست نرمش با تهران، تاثیر جنگ اوکراین بر بازار انرژی اروپا و گرایش به سمت تنوع‌بخشی به منابع انرژی، احتمال اینکه چنین تصمیمی اتخاذ شود، بسیار کم است. البته تردیدی نیست که ادامه کشمکش بین ایران و اسرائیل به ادامه ناآرامی‌ها و تشدید تنش در سراسر منطقه منجر می‌شود.
از: ایندیپندنت
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید