عالیه ملک شاهکویی ـ سرپرست پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) ـ در گفت‌وگو با ایسنا درباره وضعیت تعیین حریم و عرصه آثار تاریخی در استان گلستان، گفت: حدود ۹۹۱ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی گلستان داریم که ۵۵ اثر از آن‌ها حریم مصوب دارند. همچنین شش اثر ثبت‌شدۀ جهانی داریم که از میان آن‌ها، دو اثرِ جنگل‌های هیرکانی و برج قابوس به تعیین حریم نیاز داشتند که انجام شد.

او با بیان این‌که محوطه‌های تاریخی که داخل محدوده شهری قرار گرفته‌اند معمولا به تعیین “فوری” حریم نیاز دارند، افزود: تپه‌هایی که خارج از شهر هستند، معمولا اراضی ملی و کشاورزی هستند و ساخت‌وساز در آن‌ها انجام نمی‌شده است، اما یکسری تپه‌ها کم‌کم به محدوده شهر اضافه شدند و این تهدیدی برای حریم این تپه‌های تاریخی محسوب می‌شود. برای مثال تپه «انجیر آب» در طرح‌های اخیر توسعه شهری گرگان در محدوده شهر قرار گرفت، وگرنه تا پیش از آن، اراضی کشاورزی اطراف آن بودند و هیچ مشکلی هم نداشتند. بر این اساس در حال حاضر پنج تپه تاریخی در بندر گز، کلاله، آق‌قلا (در آق‌قلا دو تپه)، «تپه انجیر آب» گرگان و رباط سفید (سرعلی‌آباد) به حریم فوری نیاز دارند.  

ملک شاهکویی درباره چالش‌های تعیین حریم در استان گلستان، اظهار کرد: بیشترین‌ چالش این استان برای تعیین حریم و عرصه، ساخت‌وسازهاست. در محدوده شهرها و روستاها سعی کردیم در جلساتی با شورای شهر و دهیاری روستاها این چالش را به حداقل برسانیم. از طرفی، قانون مصوبه سال ۹۸ و کمیسیون ماده ۹۹ و ۱۰۰ در این زمینه خیلی به ما کمک کرد. در این قانون اعلام شد اگر در حریم بافت‌های تاریخی، پروانه ساخت صادر شود و مالک مازاد آن پروانه، ساخت‌وساز کند و یا بدون مجوز، ساخت‌وساز کند، حکم “قلع بنا” می‌گیرد. البته به شرطی که شهرداری‌ها به موقع با صدور پروانه ساخت، قوانین را رعایت کنند. برای مثال پس از تعیین حریم «مسجد جامع گرگان» در حدود ده دوازده سال پیش، مشکلاتی با دستگاه‌های اجرایی و شهرداری برای ایجاد پارکینگ طبقاتی به وجود آمد. به هر حال بخشی را میراث رفع کرد، بخشی هم توسط شهرداری دخل و تصرف شد. برای همین، به همکاری دستگاه‌های اجرایی و شهرداری‌ها برای حفاظت از حریم آثار تاریخی نیاز داریم.  

او درباره تعرض‌هایی که به حریم جنگل هیرکانی به عنوان میراث جهانی، شده‌ است و اقدامات میراث فرهنگی در این باره، گفت: وظیفه حفاظت از جنگل هیرکانی فقط به عهده میراث فرهنگی نیست. محیط زیست و منابع طبیعی در حفاظت از این جنگل‌ نقش پررنگ‌تری دارند و جزو وظایف اصلی آن محسوب می‌شود. ما به عنوان متولی ثبت جهانی این اثر پایش‌هایی را به صورت دوره‌ای انجام می‌دهیم. جنگل‌های ما همواره مورد دست‌درازی قرار می‌گیرند، اما بخش‌هایی از جنگل هیرکانی که ثبت جهانی شده‌اند، اوضاع تثبیت شده‌ای دارند.  

ملک شاهکویی همچنین درباره وضعیت حریم «گنبد کاووس» (گنبد قابوس) توضیح داد: حریم این اثر تاریخی همزمان با ثبت ملی آن انجام شد و ضوابط بر اساس این حریم تعیین می‌شود. شهرداری‌ هم بر اساس همین حریم استعلام می‌گیرد و اقداماتش را بر اساس این استعلام انجام می‌دهد، اما میراث فرهنگی در تلاش بوده حریم منظری برای این گنبد در خیابان اصلی و دید گنبد به شهر «جرجان» (گرگان) در نظر گرفته شود که هنوز این پیشنهاد اجرایی نشده است.  

سرپرست پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) درباره تفویض اختیار تعیین حریم و عرصه به ادارات کل استان‌ها نیز بیان کرد: با این اقدام سرعت کار بالا می‌رود و اگر همدل باشیم می‌توانیم بدون مشکل، حریم آثار ثبت ملی شده‌ را خیلی راحت‌تر تعیین کنیم. از طرفی، تعیین حریم و عرصه خط قرمز میراث فرهنگی است و اشتباه در آن قابل جبران نیست، این موضوع به قاطعیت مدیر و تیم کارشناسی نیاز دارد.