با تشدید آلودگی هوا در تهران و تعدادی از شهرهای بزرگ ایران، رئیس گروه سلامت هوا و تغییرات اقلیم وزارت بهداشت گفت سالانه بیش از ۲۰ هزار نفر در ایران جان خود را در اثر آلودگی هوا از دست می‌دهند. این در حالی است که مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها ادامه دارد و دولت سیزدهم جمهوری اسلامی اجرای طرح تبدیل استاندارد خودروهای تولیدی بنزینی به یورو ۶ را نیز نقض و از اجرای آن جلوگیری کرده است.

عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییرات اقلیم وزارت بهداشت، در یک برنامه تلویزیونی گفت: «طبق بررسی وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر و خسارت اقتصادی نیز حدود ۸ میلیارد دلار در آن سال است.»

شاهسونی افزود به‌دلیل درمان بیمارانی که در اثر پیامدهای ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه کردند، نزدیک به یک میلیارد دلار نیز به نظام بهداشت و درمان کشور خسارت وارد شده است.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییرات اقلیم وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه جلوگیری از بروز آلاینده‌ها نیاز به تغییر نگرش مدیران و سیاست‌گذاران دارد و قانون هوای پاک در صورت اجرا می‌تواند به کاهش آلاینده‌ها کمک ‌کند، گفت: «از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ که این قانون ابلاغ شده هیچ کاهشی در شدت غلظت آلاینده‌ها نداشتیم، بلکه افزایش هم داشته‌ایم و در واقع قانونی که مصوب و اجرا شد باعث هیچ‌گونه کاهشی در شدت و غلظت آلاینده‌ها نشده است.»

شاهسونی افزود که  پیشنهادی که وزارت بهداشت مطرح کرده و در جلسات هم بارها تکرار شده «اجرا کردن قانون هوای پاک است» اما دستگاه‌های متولی در بحث تولید آلاینده‌ها به تکالیف خود در این قانون عمل نمی‌کنند و این باعث می‌شود که آلاینده‌ها روز به روز بیشتر شود.

این مقام وزارت بهداشت درباره تشدید آلودگی هوا در تهران و بسیاری از شهرها، درباره عدم تعطیلی ادارات و مراکز آموزشی گفت: «طبق قانون هوای پاک هنوز به آن شرایط نرسیدیم که ادارات تعطیل بشود. اما کاهش ساعت اداری می‌تواند کمک کننده باشد تا میزان مواجهه مردم با آلودگی هوا کمتر شود.»

شاهسونی همزمان در بخشی از اظهارات خود درباره لزوم مراقبت‌ از گروه‌های حساس در زمان اوج‌گیری آلودگی هوا هشدار داد و افزود که گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان، بانوان باردار، افراد مبتلا به دیابت و افزاراد داری وزن اضافی باید در این شرایط بیشتر به فکر سلامتی خود باشند و باید کمترین تردد را در فضای باز داشته باشند، ماسک بزنند و از مواد غذایی حاوی ویتامینِ و س  استفاده کنند که ارات آلاینده‌ها را کاهش می‌دهند.

اظهارات رئیس گروه سلامت هوا و تغییرات اقلیم وزارت بهداشت در حالی بیان شده است که شاخص آلایندگی هوا در مناطقی از تهران از جمله مناطق ۱۴، ۱۸، ۱۹، ۲۱ در روز یکشنبه بین ۱۵۲  تا ۱۷۵ رسید که به معنای «شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها» است. در دیگر مناطق تهران نیز در روز یکشنبه این شاخص بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ بوده که به معنای «شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس» است.

شاخص آلایندگی هوا تا ۵۰ سبز و پاک، بین ۵۱ تا ۱۰۰ زرد و قابل قبول، ۱۰۱ تا ۱۵۰ نارنجی و ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ قرمز و ناسالم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بنفش و بسیار ناسالم، بیشتر از ۳۰۰ قهوه‌ای خطرناک است.

دلایل متعددی برای آلودگی هوا در مناطق مختلف ایران ارائه شده است، تشکیل کانون‌های ریزگرد در بسیاری از مناطق ایران به دلیل سایت‌های نادرست انتقال آب، تشدید بحران زیست محیطی ناشی از سوء مدیریت و همچنین عرضه بنزین بدون کیفیت و حتی بنزین تولید شده در پتروشیمی‌ها و بی‌کیفیت بودن دیگر سوخت‌ها از جمله این عوامل است.

یکی از اصلی‌ترین منابع آلودگی هوا، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های برق است. وزارت نفت و شرکت ملی گاز به ویژه در فصل پاییز و زمستان به دلیل ناتوانی از تولید گاز به میزان مصرف در کشور و همچنین صادرات بخشی از گاز به کشورهای دیگر، اقدام به ارائه سوخت مازوت به نیروگاه‌ها می‌کنند.

به گفته مهدی اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، اراده عمل‌گرایانه‌ای در میان مقام‌های حکومتی در اجرای قوانین و احکام صادره مربوط به پیشگیری از آلودگی هوا وجود ندارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت دیوان محاسبات در سال ۱۴۰۰ در گزارشی اعلام کرد که فقط ۱۰ درصد از قوانین و احکام صادر شده مرتبط با هوای پاک اجرا شده است و در بررسی عملکرد ۲۳ دستگاه مکلف در این حوزه مشخص شد که حتی سازمان حفاظت از محیط زیست نیز این احکام را اجرا نکرده است.

اسماعیلی افزود تاکنون هیچ گزارشی به افکار عمومی در خصوص برخورد با افراد و سازمان‌های حقوقی که از قانون هوای پاک تمرد کردند، ارائه نشده است و یکی از متهمان اصلی قبل از وزارت نفت، نیرو و صنعت، معدن و تجارت، خود سازمان حفاظت از محیط زیست است.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین گفت که طبق قانون هوای پاک، دولت موظف بود از ابتدای سال ۱۴۰۱ طرح استاندارد خودروهای تولیدی بنزینی را به یورو ۶ و موتور را به یورو ۵ برساند اما هیئت وزیران دولت رئیسی این الزام را نقض کرده است.