خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۴۶ واقعه محیط زیستی ایران است که در دو هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در دو هفته ای که گذشت، دستکم ۳۰ صیاد و شکارچی غیرمجاز بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. طی این مدت بیش از ۳۴ هکتار از جنگل ها و دیگر پوشش های گیاهی در استان های مختلف کشور دچار حریق شد. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۷ شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد. از دیگر اخبار محیط زیستی این دو هفته می توان به تداوم خشکسالی و فرونشست زمین و همچنین بحران های ناشی از سو مدیریت در مقوله پسماند و آلاینده های محیط زیستی در نقاط مختلف کشور اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی میشود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی دو هفته گذشته با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳۰ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۷ گزارش منابع رسمی است، در استان های فارس، کردستان، لرستان، ایلام، اردبیل، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، بوشهر، کرمانشاه، خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد، تهران، البرز و خوزستان دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این، طی این بازه زمانی بیش از ۴۲ تن چوب قاچاق در استان مازندران، گیلان، گلستان، کهگیلویه و بویراحمد، همدان، سمنان و خوزستان کشف و ضبط شد؛ در این رابطه ۱۲ متخلف محیط زیستی بازداشت شدند.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان اظهار داشت: ۸۱۲ متخلف زیست محیطی از ابتدای سال جاری تاکنون در این استان دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.
وی افزود: در این مدت ۵۴ مورد شکار غیرمجاز پرندگان، ۸۵ مورد شکار غیرمجاز پستانداران و ۱۳۰مورد زنده گیری پرندگان در استان ثبت شده که در بین پستانداران گراز و در بین پرندگان عقاب، کوکوی شاخدار، جغد، کبک، تیهو، سارگپه، دلیجه، پرستو، سهره باکلان، شاهین و کبوتر بیشترین تعداد بودند.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون ها و قرارداد های بین المللی در این زمینه ندارد.
طی دو هفته گذشته، شاخص کیفی هوا در شهرهای تهران ۱۶۰، اهواز ۱۳۲، آبیک ۱۷۰، اهواز ۱۴۱، ماهشهر ۱۷۱، سوسنگرد ۱۵۵، قزوین ۱۷۰، مشهد ۱۴۹، اصفهان ۱۵۹، شاهین شهر ۱۱۲، الوند ۱۷۰، مبارکه ۱۷۴، کرج ۱۴۳، ساوجبلاغ ۱۸۴، اشتهارد ۱۷۷، نظرآباد ۱۶۱ و شادگان ۱۱۱ در وضعیت هشدار برای ساکنین و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه ها اعلام شد.
بر اساس گزارشات منابع رسمی، هوای تهران از ابتدای سال تاکنون ۱۵۱ روز هوای قابل قبول، ۱۱۵ روز هوای ناسالم برای گروه های حساس، ۲۴ روز هوای ناسالم برای همه افراد جامعه، دو روز هوای بسیار ناسالم، ۲ روز هوای خطرناک و تنها ۲ روز هوای پاک را تجربه کرده است.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حد مجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده است.
به طور کلی، جنگل ها در نتیجه عمل کربن گیری، مرتباً گاز کربنیکی که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا شده است را جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می دهند. از این رو لازم است که مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در دو هفته ای که گذشت، وقوع دستکم سه فقره آتش سوزی در استان های مازندران و گلستان، منجر به از بین رفتن ۳۴ هکتار از منابع طبیعی در این مناطق شد.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نوشهر اعلام کرد: دو نقطه از جنگل دارنو و چشمه گردوک دچار حریق شد و بر اثر این حادثه سه هکتار از عرصه دارنو و پنج هزار متر منطقه چشمه گردوک در این حادثه خسارت دید.
افزون بر این، به دلیل وزش باد گرم، آتش در منطقه جنگلی گلوگاه به طول انجامید که میزان و حجم آتش سوزی حدود ۱۰ هکتار اندازه گیری شده بود.
همچنین بر اثر آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی شرق گلستان در محدوده مینودشت، حدود ۲۰ هکتار از جنگل های پهن برگ دچار حریق شد.
از سوی دیگر، بر اساس اظهارات مدیر جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، درخت سرخدار که از گونه های ممنوع القطع اعلام شده است، به دلیل قطع این درخت توسط قاچاقچیان چوب و نبود نظارت کافی، در حال انقراض است.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بیرویهٔ آب زیرزمینی رخ میدهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آب های زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله های چاه، خرابی ساختمان ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود. مؤسسه اطلاعاتی و تحقیقاتی اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتیمتر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است؛ قابل توجه است که افت سطح آب های زیرزمینی تهران، از چرایی های این مشکل دانسته شد.
در دو هفته ای که گذشت، مدیرکل دفتر مخاطرات، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی با هشدار درباره فرونشست شهروهای اصفهان و تهران گفت: در بخشی از جنوب غرب شهر تهران که ضخامت رسوبات زیاد و ریز هستند، فرونشست دارای سابقه ۲۰ ساله است و اولین گزارش های مربوط به فرونشست در کشور از این منطقه ارائه و مستند شد و متاسفانه پس از آن در بسیاری از دشت‌های کشور و پیرامون شهرهای بزرگ فرونشست افزایش پیدا کرد. شهرستان های “صباشهر”، “نسیم‌شهر”، “اسلامشهر”، “رباط‌کریم” و “شهریار” جزو مناطق کشاورزی و دشت هایی با رسوبات ریزدانه بوده اند و در حال حاضر علاوه بر کشاورزی مراکز جمعیتی بسیار فشرده و پر تراکم در آنها به وجود آمده است.
همچنین مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی اعلام کرد: دو مورد فرونشست زمین در محدوده کویر میقان اراک و شهرستان کمیجان مشاهده شده است. با توجه به افت آب های زیرزمینی در استان مرکزی، استفاده از گونه های چند ساله که در زمین های بیابانی استان کشت شده بود، دچار مشکل شده و این گونه ها در حال نابودی است که این مهم، روند بیابان زایی را در استان تشدید می کند.
از سوی دیگر، نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: دشت مرند و شبستر تشنه تر از دشت تبریز هستند. بحران آب باعث مهاجرت مردم به دیگر شهرها میشود. امسال تنش آبی در آذربایجان شرقی جدی تر است؛ چراکه بارش ها به شدت کاهش یافته است.
خشکسالی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب های سطحی و خاک مرطوب میشود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر می کند.
بر همین اساس در نتیجه فقدان مدیریت کارآمد، خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است.
در دو هفته ای که گذشت، طبق آخرین آمارها میانگین بارش باران از ابتدای سال آبی جاری تا نیمه دی ماه، ۴۳.۳ میلی متر در تهران ثبت شده که این میزان در سال گذشته ۷۵ میلی متر بوده است؛ بر این اساس، میزان بارش ها نسبت به سال آبی قبل آن ۴۲ درصد و نسبت به بلندمدت، ۵۱.۵ درصد کاهش یافته است.
مدیر عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب در این زمینه اعلام کرد: در حال حاضر حدود ۲۷۰ شهر کشورمان دچار تنش آبی شده است. ۲۵ درصد در کل کشور و ۷۶ درصد در تهران کمبود بارندگی داریم.
علاوه بر این، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب فارس گفت: شهرهای کازرون، فیروز آباد، فسا، زرین دشت و داراب دچار تنش بیشتری در تامین آب شده اند و ۴۰ حلقه چاه آب در این شهرستان ها باید ساخته شود.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
طی دو هفته اخیر، در گزارشات منتشر شده، زاینده رود یکی از رودخانه هایی اعلام شد که با ورود آلاینده های خطرناک، دچار آلودگی قابل توجهی شده است.
شیرآبه دفن پسماند و سیستم فاضلاب برخی روستا‌ها مانند مشهد کاوه، شهر چشمه، فریدون شهر که در مناطق بالا دست قرار دارند، فاضلاب های خود را به صورت روان آب به داخل زاینده رود می‌ریزند.
یکی دیگر از علل آلودگی زاینده رود، زه آب هایی است از کشاورزی ها وارد زاینده رود می شود و دلیل آن استفاده از سمومی است که به شدت برای افراد مضر هستند. این آلاینده ها نیز زمانی خود را نشان می دهد که غلظت و میزان آب پایین است و خسارت زیادی به سلامت عمومی می زند.
از سوی دیگر دو پرورش ماهی نیز در بالا دست زاینده رود فعال هستند که گاهی ماهی های آن ممکن است مبتلا به قارچ شوند که به همین دلیل از سمومی استفاده میشود که آن نیز برای سلامتی انسان مضر است.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید