مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با موضوع چالش‌های مسکن شهری در ایران به بررسی ابعاد مختلف بحران مسکن پرداخته است. در این گزارش با تأکید بر اینکه قیمت مسکن در کل کشور، به ویژه در کلان‌شهرها، در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ رشدی ۱۰ برابری به خود دیده و ضرب‌آهنگ این افزایش بســیار سریع‌تر از افزایش درآمد خانوار‌های دهک‌های پایینی و میانی بوده است تأکید شده است: سال‌هاست که در تله سیاســتی «عرضه کور» افتاده‌ایم: عرضه واحد‌های مسکونی نوساز که بخشی از آن لوکس و گران‌قیمت است و از آن مهم‌تر، هیچ نسبتی با تغییرات جمعیت شناختی، توان مالی خانوار‌ها و مکان‌یابی مناسب برای پاسخگویی جامعه مدار به نیاز‌های ســکونتی ندارند و هیچ نوع کنترلی نیز برای عرضه آن‌ها به بازار در کار نیست و در برخی از موارد به قیمت کاهش موجودی مسکن) از رهگذر تخریب‌های سوداگرانه ساختمان‌های موجود (تولید می‌شوند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در یک برش پنج‌ساله وضعیت بحرانی مسکن در تهران را نشان داده است. طبق آمار منتشرشده بانک مرکزی، متوسط قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در مناطق بیست و دوگانه تهران، طی ۵ سال یعنی از آذرماه سال ۱۳۹۶ تا آذرماه سال ۱۴۰۱، از ۵ میلیون و ۸۸ هزار تومان به ۴۸ میلیون و ۷۳ هزار تومان رسیده است، رشدی در حدود ۹۵۰ درصد. این درحالی است که حداقل دستمزد در این بازه زمانی در حدود ۶۰۰ درصد افزایش داشته است: از یک میلیون و ۱۲۵ هزار تومان در سال ۱۳۹۶ به ۶ میلیون و ۷۲۵ هزار تومان در سال. ۱۴۰۱ رسیده است.

این مرکز در ادامه آورده است: اگر تورم عمومی سال گذشته را هم به این وضعیت اضافه کنیم، بغرنجی وضعیت وضوح بیشتری پیدا می‌کند. طبق گزارش بانک مرکزی، تورم نقطه به نقطه بهمن ماه سال ۱۴۰۱ در مناطق شهری، ۴۳.۶ درصد بوده است. به عبارت دیگر، هزینه‌ای که یک خانوار برای تهیه سبد مشخصی از کالا و خدمات در بهمن ماه ســال ۱۴۰۱ صرف کرده است، نسبت به هزینه تهیه همین سبد در بهمن ماه ســال ۱۴۰۰ حدود ۴۳.۶ درصد افزایش یافته است. طبق گزارش فقر مسکن، در سال ۱۳۹۸ حدود ۴۵ درصد از خانوار‌های مناطق شهری به مسکن استطاعت پذیر (با این تعریف که هزینــه آن بیش از ۳۰ درصد کل هزینه‌های خانوار باشــد) دسترسی نداشته‌اند، رقمی که در تهران ۷۹ درصد بوده است. البته باید در نظر داشت که این ارقام مربوط به بیش از سه سال قبل است. در این بازۀ زمانی در مهم‌ترین شهر کشور، یعنی پایتخت، متوسط قیمت هر متر مربع از حدود ۱۵ میلیون تومان در فروردین ماه سال ۱۳۹۹ به حدود ۴۸ میلیون تومان در آذرماه سال ۱۴۰۱ جهش داشته است.

به نوشته بازار، مرکز پژوهش‌های مجلس ۱۴ راهبرد سیاستی برای حل بحران مسکن پیشنهاد کرده است که ساخت مسکن استیجاری دولتی و عمومی در مناطق مختلف شهری با هدف همه‌شمولی، اصلاح رابطه حقوقی موجر-مستأجر برمبنای ثبات بخشی به زندگی استیجاری و احیای حقوق مستأجران در بخش مسکن استیجاری خصوصی، اجرای قانون کنترل اجاره‌بها، بازبینی جامع در نظام اعطای یارانه‌های مسکن با هدف گسترش مسکن استطاعت پذیر برای مسکن اولی‌ها و مستأجران برخی از این پیشنهاد‌ها هستند.

با خبرسازی می شود بازار مسکن را کنترل کرد؟

گفتنی است که قیمت مسکن و اجاره بها در سال جاری به شدت افزایش یافته و فشار سنگینی به مستاجران وارد کرده است. اخیرا برخی رسانه های دولتی مدعی “ریزش قیمت مسکن” شده‌اند. این رسانه ها در گزارش هایی هماهنگ از ارزانی مسکن خبر داده اند در حالی که قیمت ها بسیار بالاست و مستاجران نیز تحت فشار شدیدی هستند.

ایرج رهبر،  رئیس انجمن انبوه‌سازان تهران نیز در نشست خبری با اشاره به قیمت مقطوع ساخت و ساز واحد‌های مسکن مهر، اظهار کرد: قیمت مقطوع مشکلاتی را برای سازندگان به‌وجود آورده بود.

وی با بیان این‌که در نهضت ملی مسکن نیز وزارت راه و شهرسازی بر انجام ساخت و ساز با قیمت مقطوع تاکید دارد، افزود: متاسفانه قیمت‌های متفاوتی از سوی مسئولان ذی‌ربط برای هزینه ساخت واحد‌های نهضت ملی مسکن اعلام می‌شود ما از وزارت راه و شهرسازی خواسته‌ایم از سازمان برنامه و بودجه در این رابطه تبعیت کند.  سازمان مذکور کارشناسان خیلی قَدَری دارد که ریز آیتم‌های مربوط به نهاده‌های ساختمانی را با دقت بسیار بالا محاسبه کرده و با توجه به تورم هر سه ماه یکبار شاخص تعدیل را اعلام می‌کنند.

رئیس انجمن انبوه‌سازان استان تهران با بیان این‌که پس از مذاکرات متعدد، وزارت راه و شهرسازی با هزینه ساخت حدود ۱۰ میلیون تومانی برای هر مترمربع نهضت ملی مسکن موافقت کرده است به وضعیت بازار مسکن گریزی زد و گفت:‌ به دلیل رکود حاکم بر بازار، قیمت مسکن ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش یافته است. در واقع به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، فروشندگان قیمت‌های پیشنهادی برای املاک خود را کاهش داده اند.

به داد مستاجرین برسید / از وضع اجاره‌ها خبر دارید؟

عبدالناصر همتی، رئیس پیشین بانک مرکزی در واکنش به ادعای کاهش قیمت مسکن نوشت: آقای رییس جمهور! به داد مستاجرین برسید. سرانجام وعده ساخت ۴ میلیون مسکن که مشخص است. با منع ۵ ماهۀ انتشار آمار تورم مسکن معضل مسکن و اجاره مردم حل نمیشود. از وضع اجاره‌ها خبر دارید؟ رسانه‌های دولتی که مدعی کاهش ۲۰ درصدی قیمت مسکن هستند، حداقل بگویند که چقدر بالا رفته بود؟