سانتیاگو که علاوه بر این حمایت شهردار سن‌سباستین و گروهی از فعالان محیط‌زیستی را هم داشت، سفر خود را آغاز کرد و تا قبل از اینکه به ایران برسد، از هشت کشور عبور کرد.

وقتی سانتیاگو در دومین ماه سفر خود در جنوب فرانسه به سر می‌برد، حمله نظامی روسیه به و اوکراین آغاز شد. به همین جهت او تصمیم گرفت برای مدتی سفر خود را متوقف کند و به همراه یکی از دوستانش به اسم فرانچو سالامانکا به مرز اوکراین و لهستان رفت تا به آوارگان جنگ کمک کند.

آنها در مزر اوکراین و لهستان پناهجویان را جابه‌‍جا کرده و به مکان‌های امن می‌بردند.

ورود به ایران و بازداشت

سانتیاگو سانچز ۹ مهر ۱۴۰۱ وارد ایران شد. در جریان اعتراضات سراسری سال گذشته، اینترنت در ایران با اختلالات و قطعی زیادی مواجه بود، به همین دلیل او به خانواده‌اش گفته بود ارتباط از طریق اینترنت با سختی امکان‌پذیر و اگر تماسی از او نداشتند نگران نباشد و فردا به تهران خواهد رفت.

به همین جهت خانواده‌اش تا چند روز پیگیر وضعیت او نبودند.

آقای سانچز دوم اکتبر ۲۰۲۲ مصادف با ۱۰ مهر ۱۴۰۱ در آرامستان آیچی شهر سقز بازداشت شد.

فرانچو سالامانکا، دوست صمیمی سانتیاگو سانچز به بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید سانتیاگو وقتی وارد ایران شد، چند نفر به او پیشنهاد دادند از مزار مهسا (ژینا) امینی بازدید کند: «سانتیاگو را سر مزار [مهسا] امینی بردند. وقتی سانتیاگو آنجا بود و از مزار عکس می‌گرفت، پلیس‌های لباس شخصی آمدند، سانتیاگو همان‌جا ماند، چون فکر نمی‌کرد اشتباهی کرده باشد. پلیس‌ها او را بازداشت کردند و چیزی روی سر و صورتش کشیدند.»

آقای سالامانکا می‌گوید سانتیاگو سانچز اطلاع نداشت که عکس گرفتن از مزار مهسا (ژینا) امینی «عملی غیرقانونی» است.

سانتیاگو سانچز بعدا به زندان اوین منتقل شد، و تاکنون حدود دو ماه را در سلول انفرادی به سر برده است.

یکی از زندانیان ایرانی که به تازگی آزاد شده و در زندان سانتیاگو سانچز را دیده، به بی‌بی‌سی فارسی گفت او حدود یک ماه در اداره اطلاعات سقز و سنندج به صورت منقطع در انفرادی به سر برده است و بعد به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد: «در زندان سنندج خیلی اذیت شده بود، او را با زندانیان معتاد یک‌جا انداخته بودند.»

برخی منابع خبری همان زمان خبر بازداشت سانتیاگو سانچز و مترجم همراهش را منتشر کردند، اما آقای سالامانکا دوست صمیمی سانتیاگو سانچز به بی‌بی‌سی گفت او تنها بازداشت شد و مترجم بازداشت نشده است.

سانتیاگو سانچز در حال حاضر یک وکیل ایرانی که سفارت اسپانیا در ایران معرفی کرده در اختیار دارد و هزینه وکیل را دوستانش جمع‌آوری و پرداخت می‌کنند.

به گفته آقای سالامانکا، مقام‌های ایرانی سانتیاگو سانچز را به «جاسوسی» و «مشارکت در اعتراضات ایران» متهم کرده‌اند: «این در حالیست که او در هیچ اعتراضاتی هیچ‌وقت شرکت نکرده است.»

زندانی سابقی که نخواست نامش فاش شود، درباره این زندانی اسپانیایی به بی‌بی‌سی گفت آقای سانچز تا مدت‌ها نمی‌دانست اتهامش چیست و بلاتکیف در بند ۲۰۹ نگهداری می‌شد. تاکنون دادگاه سانتیاگو سانچز نیز برگزار نشده است.

دوست سانتیاگو سانچز به بی‌بی‌سی می‌گوید او «دو هفته یک‌بار» از طریق اسکایپ با دوستان و خانواده‌اش تماس می‌گیرد و تاکنون «سه بار با سفیر اسپانیا» در ایران «ملاقات» داشته است.

به گفته فرانچو سالامانکا، سانتیاگو در زندان مشغول کار کردن و یادگیری زبان فارسی است: «سانتیاگو عاشق پیاده‌روی کردن در سراسر جهان است، او یک بار از مکزیک تا شیلی را پیاده رفت.»

زندان اوین و کلاس بوکس

سانتیاگو مربی بوکس است و به گفته فرانچو سالامانکا او عاشق بوکس و ورزش است.

زندانی سابقی که با او در یک زندان بوده روایت می‌کند از آنجایی که سانتیاگو مربی بوکس بود، در هواخوری کوچک بند هشت به زندانیان آموزش بوکس می‌داد.

این زندانی سابق درباره رابطه سانتیاگو یا زندان می‌گوید: «در بند ۲۰۹ رابطه خوبی با همه داشت چون شخصیت مهربان و دوست‌داشتنی‌ای دارد. تا وقتی من زندان بودم هر شب با بچه‌ها بازی می‌کرد. آدمی مذهبی است و حتی با ما دعا می‌خواند. وقتی شب‌ها بی‌تابی‌های من را می‌دید هم‌دردی می‌کرد، با ما گریه می‌کرد و می‌خندید…»

منبعی که با بی‌بی‌سی گفت‌وگو کرده می‌گوید سانتیاگو در زندان مدام نگران وضعیت جسمانی مادرش بود، زیرا او به نارسایی کلیه مبتلا است.

فرانچو سالامانکا می‌گوید سانتیاگو در زندان حالش خوب است: «اما بسیار خسته است و نمی‌داند تا چه زمانی قرار است در زندان بماند.»

نارضایتی خانواده سانتیاگو از اقدامات دولت اسپانیا

به گفته فرانچو سالامانکا خانواده سانتیاگو سانچز بسیار غمگین هستند و معتقدند مقام‌های اسپانیایی تلاش‌های لازم برای آزادی سانتیاگو را انجام نمی‌دهند: «آنها بارها با مقام‌های اسپانیایی تماس گرفتند اما وعده‌های دروغ به آنها می‌دهند که این ماه یا ماه بعد آزاد می‌شود.»

این اولین بار نیست که سانتیاگو سانچز به ایران سفر‌ کرده، او دو سال پیش در دوران کرونا با دوچرخه به ایران رفته بود و به گفته آقای سالامانکا آن‌زمان هیچ مشکلی پیش نیامد و تصور می‌کرد این بار هم مشکلی نباشد: «او آن زمان ۶ ماه در ایران ماند، زیرا ترکیه مرزهایش را بسته بود و امکان خروج نداشت.»

دسامبر سال گذشته مادر سانتیاگو سانچز به همراه جمعی از شهروندان ایرانی و اسپانیایی مقابل سفارت ایران در مادرید تجمع کردند و او خطاب به مقام‌های ایرانی ضمن تقاضای آزادی پسرش، گفت اگر از فرزند او «خطایی در رابطه با عکاسی از مزار مهسا امینی سر زده عذرخواهی» می‌کند.

خوزه مانوئل آلبارس، وزیر امور خارجه اسپانیا نهم مارس سال جاری میلادی در بیانیه‌ای از تلاش‌های گسترده وزارت امور خارجه درباره وضعیت و آزادی سانتیاگو سانچز خبر داد و گفت «تعهدش برای بازگرداندن سانچز به خانه تزلزل‌ناپذیر است، اما از آنجایی که مذاکرات دیپلماتیک حساسند»، خواستار احتیاط در این رابطه شد.

سانتیاگو سانچز تنها شهروند اسپانیایی نبود که سال گذشته و در روزهایی که اعتراضات سراسری درایران جریان داشت، بازداشت شد.

آنا بنیرا، یکی دیگر از شهروندان اسپانیایی بود که برای یک سازمان حقوق بشری کار می‌کرد و اواسط ماه اکتبر سال گذشته، یک روز پس از اینکه در اداره امور مهاجرتی به‌ دلیل درخواست تمدید ویزای برای ماندن در ایران حضور پیدا کرد، بازداشت شد. او نهایتا ۲۶ فوریه ۲۰۲۳ آزاد و به اسپانیا بازگشت.