خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۵ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، یک قلاده خرس قهوه‌ای در شهرستان شاهرود بر اثر اصابت گلوله تلف شد. همچنین ۲۴ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. علاوه بر این، نقاطی از مراتع کشور دچار آتش سوزی شدند و شاخص کیفی هوا دستکم در هفده شهر ناسالم اعلام شد. میزان آلودگی هوا در استان قم و شهرستان نهبندان در شرایط خطرناک قرار گرفت. سازمان اینتل لب، تهران را رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان اعلام کرد. براساس گزارشات منتشر شده؛ ۹۹ درصد تالاب گاوخونی و ۶۰ درصد تالاب هورالعظیم خشک شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و همچنین بحران‌ های ناشی از سوء مدیریت در مقوله آلاینده های محیط زیستی در شهرهای مختلف نیز می توان اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته ای که گذشت یک قلاده خرس قهوه‌ای نر و بالغ در شهرستان شاهرود بر اثر اصابت گلوله، دچار خونریزی شده و کشته شد.

همچنین معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به برنامه مدیریت و حفاظت گوزن زرد ایرانی گفت: نگرانی‌هایی بابت تعداد کم گوزن به‌ویژه عدم تناسب نسبت جنسی که ممکن است حاصل شرایط تکثیر در اسارت و مهم تر از آن، درون آمیزی و یکنواختی ژنتیکی باشد وجود دارد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از پنجاه و سه تن چوب قاچاق که حاصل جمع آوری پنج گزارش منابع رسمی است، در استان های اصفهان، کرمانشاه، کرمان و خوزستان ضبط شده و در این راستا پنج متهم بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین طی این مدت دستکم نوزده شکارچی در استان های گیلان، گلستان، فارس، هرمزگان، خراسان رضوی، چهارمحال بختیاری و خراسان جنوبی بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دزفول از دستگیری عامل اصلی قطع درختان بیشه زارهای عباس آباد دزفول خبر داد.

از سوی دیگر یک شکارچی بز کوهی در بخش خورش رستم شهرستان خلخال که توسط محیط‌بانان پاسگاه محیط‌بانی سوسهاب دستگیر و تحویل مقامات قضایی شده بود به شش ماه زندان محکوم شد.

از سویی مدیرکل های حفاظت محیط زیست استان قم و خراسان جنوبی میزان آلودگی هوای قم و شهرستان نهبندان را بیش از حد استاندارد و در شرایط خطرناک ارزیابی کردند.

همچنین هواشناسی خراسان رضوی و استان کردستان نیز با صدور اطلاعیه ای درباره افزایش شدت باد و در نتیجه گسترش گرد و غبار در این استان ها هشدار سطح زرد صادر کردند.

از طرفی رییس اورژانس پیش بیمارستانی و حوادث دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی از مراجعه به مراکز درمانی ۱۳۲ نفر در اراک بر اثر آلودگی هوا ناشی از گرد و غبار خبر داد.

همچنین مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: “در پی موج جدید وزش باد در منطقه سیستان از ۲۷ تیرماه تاکنون، در پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز یک هزار و ۵۸۰ نفر از مردم این منطقه راهی بیمارستان و مراکز درمانی شدند.”

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، شش فقره حریق در استانهای مازندران، لرستان، کردستان، فارس و چهارمحال و بختیاری باعث از بین رفتن ۱۵۳ هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.

از سوی دیگر مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: امسال ۴۱ فقره آتش سوزی در جنگل ها و مراتع مریوان رخ داده که ۹۹۳ هکتار از عرصه های طبیعی طعمه حریق شده است.

بهزاد شریفی پور افزود: ۳۷ فقره از این آتش سوزی به مساحت ۹۴۷ هکتار در جنگل های طبیعی و ۴ فقره به مساحت ۴۶ هکتار در مراتع مریوان بود.

وی با بیان اینکه بانه با ۱۷ فقره در رده بعدی بیشترین آتش سوزی استان قرار دارد، افزود: ۳۶ هکتار جنگل طبیعی، یک فقره آتش سوزی در اراضی جنگلی به مساحت ۶ هکتار و یک فقره آتش سوزی مرتع به مساحت ۲ هکتار در بانه تاکنون رخ داده است.

براساس گزارشات منتشر شده ۶۲۳ مورد آتش‌سوزی، تنها در ۴ ماهه نخست امسال و ویرانی ۴ هزار هکتار از طبیعت کشور رخ داده و آمار آتش‌سوزی در سال پیش در همین ۴ماهه نخست ۲۷۴ فقره در وسعت ۸۹۶ هکتار بوده است.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

از سویی جدیدترین آمار مرکز ملی اقلیم نشان داده وضعیت بارندگی در خراسان رضوی نیز منفی ۵۳ درصد است و در کرمان، سمنان و سیستان هم این عدد منفی ۴۸ درصد است و پایتخت نیز نسبت به میانگین ۴۱ درصد بارندگی کمتری را تجربه کرده است.

همچنین رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری گفت: براساس جدیدترین گزارش‌ها، میزان فرسایش خاک در ایران به ۱۶.۲ تن در سال رسیده، در حالی که متوسط فرسایش خاک در آسیا ۳.۴۷ تن در هکتار است.

به گفته او، مواردی از جمله گسترش خشکسالی، کم‌آبی، افت آب‌های زیرزمینی به لحاظ کمی و کیفی، گردوغبار، فرسایش خاک، مسائل مربوط به بهره‌وری، اشتغال و رفاه بهره‌برداران از‌ مشکلاتی هستند که به علت مدیریت بخشی در حوزه آبخیزداری ایجاد شده است.

همچنین معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در سال آبی جاری یعنی از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ با وجود بارش‌های بسیارخوب در سرشاخه‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر سدهای حوضه آبریز زاینده‌رود، تا کنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده و هم‌اکنون سطح تالاب به صورت ۹۹ درصد خشک است.

همزمان معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز نسبت به خشک شدن تالاب هورالعظیم هشدار داد و گفت: در حال حاضر تالاب هورالعظیم حدود ۴۰ درصد آب دارد که با توجه به گرمای هوا و تبخیر بالای آب، هر چه جلوتر می‌رویم میزان آبگیری تالاب کمتر نیز می‌شود.

همچنین براساس گزارشات دریاچه آزادی تنها محل تمرین تیم‌های ملی قایقرانی ایران، با مشکل جدی کم آبی روبرو شده و این اتفاق ناخوشایند مشکلاتی را برای قایقرانان به وجود آورده است، به گونه‌ای که بخش‌هایی از دریاچه قابل استفاده نیست و ملی پوشان در آستانه بازی‌های آسیایی هانگژو به سختی در این دریاچه تمرین می‌کنند.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.

در هفته ای که گذشت، مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس برداشت غیرمجاز از سفره‌های آب زیرزمینی را مهم‌ترین دلیل مواجهه با فرونشست عنوان و اضافه کرد: در فارس نقاط مختلف نظیر روستای زرگران شهرستان مرودشت، چند روستای شهرستان‌های جنوبی استان، با پدیده فرونشست روبرو شده‌اند.

وی با بیان اینکه در بلوار “جمهوری اسلامی” شیراز نیز با رانش کوهپایه مواجه شدیم که منجر به تخلیه دو واحد آپارتمانی شد، گفت: یکی از راهکار‌های مهم در مقابله با تشدید و گسترش پدیده فرونشست، تقویت سفره‌های آب زیرزمینی است.

از سوی دیگر مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: نرخ فرونشست در اصفهان براساس مطالعات صورت گرفته بین ۵ تا ۱۸ سانتی‌متر در نوسان است.

وی در ادامه افزود: فرونشست زمین در دشت اصفهان، برخوار و دشت‌های پر خطر دیگر از جمله مهیار شمالی و جنوبی، کاشان، اردستان، فلاورجان و گلپایگان توسط سازمان‌های زمین‌شناسی، نقشه‌برداری و مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی با استفاده از تکنیک دورسنجی و دستگاهای جی.پی.اس مورد ارزیابی قرار گرفته است.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

در هفته ای که گذشت، فرماندار شهرستان بهار از توابع همدان از پلمب دو واحد آلاینده در این شهرستان خبر داد و گفت: برخی از کارخانه‌ها و شرکت‌ها به اخطارها کم‌توجهی کردند و به همین دلیل امروز بخش پخت ضایعات واحد کشتارگاه مرغ و نیز قسمت تولید کمپوست قارچ کوهستان شهرستان پلمب شد.

وی در ادامه بیان کرد: واحد تولید کمپوست قارچ کوهستان به عنوان یکی دیگر از واحدهای آلاینده شهرستان که به علت آلایندگی در ۳۱ تیرماه پلمب شده بود، بدون دستور دستگاه قضا توسط متصدی واحد فک پلمب شده که در بازدید سرزده امروز مجدد این واحد پلمب و پرونده قضایی برای آن صادر شد ضمن اینکه اقدام به فک پلمب بدون دستور دستگاه قضا جرم جداگانه دارد.

فرماندار شهرستان بهار در پایان موضوع انتشار بوی نامطبوع در شهر بهار را به علت کم کاری برخی از واحدهای آلاینده در عدم مرتفع کردن مشکلات زیست محیط واحدهای خود دانست.

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید