گیلانی زمردین در بهشت ایران با تنوع گیاهی و جانوری، موهبت الهی است که نسل به نسل به ما رسیده و باید این موهبت ارزشمند را به درستی برای نسل‌های آینده به یادگار بگذاریم.

امروزه یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های ارزش سرزمین‌ها از منظر محیط زیست، تعدد و تراکم گونه‌های جانوری است و این مهم نشان از به هم پیوستگی پیچیده و ناگسستنی بودن زنجیره‌های غذایی و ثبات و پایداری هرم غذایی در سرزمین‌ها است‌ و لذا بالا بودن تنوع گونه‌ها نشان از توان اکولوژیک سرزمین‌ها و لزوم مراقبت بیشتری از آنها دارد.

 استان گیلان با دارا بودن اقلیم‌های منحصربه فرد، بارش باران، منابع سرشار و مناطق منحصربفرد یکی از مهمترین استان‌های کشور در حوزه محیط زیست است. گیلان به لحاظ خصوصیات زیست محیطی خود، یکی از زیباترین مناطق ایران به شمار می رود که گونه‌های نادری از گیاهان و حیات وحش را در خود جای داده؛ بیش از ۳۵۰ گونه پرنده، حدود ۷۰ گونه پستاندار، حدود ۴۸ گونه خزنده و دوزیست و بیش از ۱۱۲ نوع ماهی که محیط زیست گیلان را به یکی از نگین‌های تنوع زیستی در کشور تبدیل کرده است.

مناطق حفاظت شده استان گیلان عبارتند از: پناهگاه حیات وحش(تالاب) سِلکِه در صومعه‌سرا، پناهگاه حیات وحش(تالاب) سرخانکل در بندرانزلی، منطقه شکار ممنوع ناواسالم در تالش، منطقه شکار ممنوع تالاب استیل در آستارا، منطقه حفاظت شده(تالاب) سیاه کِشیم در بندرانزلی، منطقه حفاظت شده لیسار در تالش، پناهگاه حیات وحش لوندویل در آستارا و پناهگاه حیات وحش(تالاب بین‌المللی) امیرکلایه در لاهیجان و همچنین پارک ملی خشکی – دریایی بوجاق کیاشهر که از بی‌نظیرترین جلوه‌های محیط‌زیستی استان است.

آنچه حائز اهمیت است حفظ گونه‌های ارزشمند این سرزمین برای نسل‌های آینده و حتی برای تک تک ما انسان‌ها است که بی‌شک حیات آنها با تخریب زیستگاه‌ها به مخاطره افتاده، عوامل مختلفی نظیر ایجاد و گسترش شهرها و روستاها، ساختن پل ها و جاده ها و ساختمان‌ها و سدها بدون توجه به جنبه‌های زیست محیطی، فعالیت‌های صنعتی، مصرف گرایی و تولید انبوه زباله، شکار و صید بی‌رویه، تغییر کاربری، تغییرات اقلیمی و… را می‌توان نام برد.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه بزرگترین عامل انقراض در دنیا تخریب زیستگاه‌ها است و این مهم براساس عوامل مختلفی صورت می‌گیرد، اظهار کرد: تغییر کاربری، توسعه جوامع انسانی، آلودگی وارد شده به زیستگاه‌ها، تغییرات اقلیمی، گرم شدن کره زمین و بسیاری از عوامل دیگر بر تخریب زیستگاه‌ها تاثیرگذار است.

حسین علی‌نژاد با بیان اینکه اکنون به زیستگاه‌های مناسب برای زیست حیات وحش نیازمندیم، افزود: اگر جاندار نیازهای اولیه خودش شامل غذا، جای پناه، تولید مثل‌ و زیست را فراهم نکند یا مهاجرت می‌کند و یا باید با زیستگاه سازگار شود.

وی با بیان اینکه سازگاری تابع شرایط زمانی طولانی بوده و در یک دوره طولانی باید کامل شود که با توجه به تغییرات سریع که در محیط رخ داده به همین راحتی اتفاق نمی‌افتد، گفت: جاندار چون نمی‌تواند خود را با شرایط تطبیق دهد و سازگار شود، دیگر قادر به ادامه حیات نیست و حیات جاندار به خطر می‌افتد.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش گیلان با اشاره به اینکه پنج گونه ماهی خاویاری در استان در حال انقراض است، ادامه داد: دیگر رودخانه‌ها محل مناسبی برای تخم‌ریزی این گونه‌ها نیست.

علی‌نژاد با بیان اینکه حق‌آبه رودخانه رعایت نمی‌شود، گفت: ماهیان برای تخم‌ریزی، زادآوری و پرورش نوزادان از پاییز تا اواسط خردادماه تا زمان تفریخ تخم و رشد لاروها نیازمند رعایت حق آبه محیط زیستی برای زیستمندان هستند و تا زمانی که این حق آبه رعایت نشود زادآوری طبیعی همچنان در خطر خواهد بود.

وی افزود: ماهی آزاد خزر هم در رودخانه‌های استان نادر شده و موانع فیزیکی موجود بر سر راه رودخانه‌ها امکان مهاجرت را از این آبزیان گرفته است.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش گیلان با اشاره به جزیره‌ای شدن زیستگاه پستانداران بزرگ جثه مانند مرال، یادآور شد: متاسفانه تبادل ژنی این گونه‌ها کاهش یافته و زادآوری درون گروهی موجب ایجاد اختلالات ژنتیکی خواهد شد.

علی‌نژاد تاکید کرد: تنوع ژنتیکی سبب بهبود عملکرد گونه های جاندار در محیط و سازگاری آن می‌شود. از نظر تنوع ژنتیکی، یک تنوع ژنتیکی یکسان یک زنگ خطر جدی در انقراض گونه‌ها است.

وی با اشاره به اهمیت محیط زیست و زیستگاه‌های این استان در اقلیم منطقه، یادآور شد: این اقلیم محیط مناسب را برای داشتن یک بانک ژن غنی برای تغذیه و ادامه حیات جانداران در کنار جنگل‌های هیرکانی را فراهم آورده است.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش گیلان، مناطق چهارگانه حفاظت شده گیلان را نگینی از مناطق زیستگاهی استان بیان کرد و گفت: این‌ مناطق نمایه‌ای از زیستگاه‌های منحصر به فرد هیرکانی هستند که مناطقی مانند گشت رودخان و سیامزگی، مناطق شکار ممنوع دیلمان و درفک و پارک ملی بوجاق و سایر مناطق چهارگانه استان  شاخص‌هایی از زیستگاه را در قالب مناطق چهارگانه به نمایش می‌گذارند.

علی‌نژاد با اشاره به اینکه این مناطق حفاظت شده پشتوانه خوبی برای تحقیقات حوزه محیط زیست است، خاطرنشان کرد: تحقیقات در یک نقطه خاص و متمرکز، آن نتیجه مطلوب را ندارد و برای نتیجه‌گیری مطلوب نیاز به شبکه سازی مناطق حفاظت شده است تا بتوانیم حفط تنوع زیستی آن را با آموزش و نهادینه کردن حفاظت در بین آحاد جامعه رواج دهیم.

وی با اشاره به برنامه‌های صندوق ملی محیط زیست و صندوق بیمه کشاورزی درخصوص جبران خسارت‌های ناشی از آسیب‌های حیات وحش(گونه های حمایت شده) به محصولات کشاورزی و دام، یادآور شد: براساس این مهم بیمه خسارات ناشی از جانوران وحشی حمایت شده به دام، باغات و محصولات کشاورزی مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته و مطابق قانون نسبت به پرداخت خسارت اقدام می‌شود.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان درباره پرداخت جبران خسارت ناشی از آسیب‌های حیات وحش به انسان، افزود: مطابق قانون شکار و صید، جبران خسارات وارده از ناحیه حیوانات و جانوران وحشی به افراد، مزارع و باغ‌ها، مطابق با قانون و پس از بررسی کارشناسی پرداخت می‌شود.

علی‌نژاد با بیان اینکه براساس قانون، وظیفه همه ما حفاظت از محیط زیست است، تاکید کرد: آموزش‌های لازم به دهیاران درخصوص نحوه برخورد جوامع محلی با حیات وحش انجام شده است.

وی از مردم خواست در صورت مواجهه با جانداران خاص حتما با شماره ۱۵۴۰ تماس بگیرند و یا به نزدیکترین یگان و پاسگاه محیط بانی مراجعه کنند و گفت: مردم طبیعت دوست از دست زدن و انتقال غیر اصولی حیات وحش به شدت خودداری کنند، زیرا موجب آسیب دیدن جاندار می‌شود.