امید صدیقی در گفت و گو با ایسنا افزود: به‌طور کلی دو گروه از آلودگی‌ها را در آب‌های دریایی داریم؛ یکی منابع آلاینده‌ای دریا با منشا خشکی و دیگری منابع آلاینده با منشا دریاست. آلاینده‌ها با منشا خشکی – که بخش زیادی از آلودگی‌ها را تشکیل می‌دهد – شامل چندین گروه می‌شوند. از آن جمله به گروه‌های مختلف صنایع تولیدی مستقر در مناطق ساحلی مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها و فولاد می‌توان اشاره کرد. پساب این  صنایع به دریا تخلیه می‌شود. به عنوان نمونه صنایع مستقردر حوضه آبریز خلیج فارس پساب خود را در آب‌های زیرزمینی یا رودخانه‌ها تخلیه می‌کنند.

 وی افزود: تاسیسات مناطق مهمی مانند عسلویه و بندر امام – که مجتمع‌های پتروشیمی گسترده‌ای دارند – هم موجب آلودگی هوا ناشی از فلرها و مشعل‌ها می‌شوند و هم پساب خروجی دارند. ما با اکثر این مجتمع‌ها در حال همکاری هستیم و از آن‌ها خواسته‌ایم سیستم تصفیه فاضلاب خود را تکمیل کنند. 

اقدامات انجام شده برای مدیریت فاضلاب در مجتمع‌های پتروشیمی جنوب کشور

مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست توضیح داد: کاری را با صنایع پتروشیمی به‌ویژه در عسلویه و بندر امام (ره) آغاز کرده‌ایم. ما از آنان بازچرخانی فاضلاب را خواسته‌ایم که این کار شروع شده است، یعنی اول باید تصفیه‌خانه آن‌ها کامل شود چراکه تصفیه‌خانه برخی از این تاسیسات ناقص بوده است ولی باید تکمیل شود تا پساب صنعتی به‌طور کامل تصفیه شود سپس از پساب تصفیه شده بتوانند دوباره استفاده کنند.

وی به ذکر مثالی پرداخت و اظهار کرد:یکی از مشکلات مجتمع پتروشیمی بندر امام (ره) – که بزرگترین مجتمع پتروشیمی در منطقه ماهشهر است – آلودگی جیوه بود. این مجتمع یک واحد «کلر آلکالی» داشت که برای تولید فراورده‌های پتروشیمی آلودگی زیاد جیوه ایجاد می‌کرد و سال‌ها این آلودگی به دریا منتقل می‌شد. خوشبختانه چند سال پیش فعالیت واحد کلر آلکالی متوقف و قرار شد تصفیه خانه بزرگی ایجاد شود. احداث این تصفیه‌خانه از چند سال پیش شروع شده و در روزهای اخیر آماده بهره‌برداری شده است. این تصفیه‌خانه روزانه ظرفیت تصفیه ۴۰ هزار متر مکعب فاضلاب را دارد و با فعالیت آن تقریبا کل پساب صنعتی این مجتمع تصفیه می‌شود و پساب خروجی زیر حدود استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست قرار می‌گیرد. بخش عمده پساب تصفیه شده دوباره در مجتمع استفاده می‌شود.

صدیقی اضافه کرد: پتروشیمی بندر امام (ره) آب زیادی مصرف می‌کند که از رودخانه کارون به میزان چندین هزار متر مکعب در روز تامین می‌شد. با راه‌اندازی این تصفیه‌خانه، پساب تصفیه شده برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود و پس از تصفیه مجدد در قرایند تولید استفاده می‌کند. با این اقدام هم آلودگی پتروشیمی ماهشهر تخلیه شده به دریا کمتر از حد مجاز است و هم فاضلاب تصفیه شده دوباره در چرخه تولید و فضای سبز استفاده می‌شود.

وی تاکید کرد: هدف بزرگتر و نهایی ما چه برای صنایع  پتروشیمی و فولاد و چه برای سایر صنایع «تخلیه صفر» (zero discharge) است. خوشبختانه واحدهای جدید بر این اساس طراحی شده‌اند یعنی میزان پسماند خروجی آن‌ها به علت استفاده از فناوری‌های جدید در چرخه تولید بسیار پایین است و پساب تولید شده تصفیه و دوباره در چرخه تولید استفاده می‌شود.

مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برنامه‌ای را نیز برای سایر صنایع  به منظور ایجاد سیستم چرخشی و بازیابی عناصر و مواد آلاینده و حرکت به سمت تخلیه صفر دنبال می‌کنیم، گفت: اگر بتوانیم برای تمام منابع آلاینده چنین برنامه‌ریزی را محقق کنیم، بهترین اقدام است چراکه باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کاهش قیمت تمام شده محصولات و به نفع درآمد کشور می‌شود. هدف ما در سازمان محیط زیست کاهش آلودگی‌ها و رسیدن به حد مجاز آلودگی‌هاست. در کشورهای پیشرفته نیز این کار را انجام می‌دهد.

صدیقی با بیان اینکه در فرایند تولید مقدار زیادی دی اکسید کربن تولید می‌شود، اظهار کرد: طرح‌هایی در صنایع دست اجراست تا دی‌اکسید کربن تولید شده بازیابی و به فرآورده قابل استفاده تبدیل شود یا در کوره‌ها از کک استفاده می‌کنند. این کک بعد از احتراق تبدیل به پسماند می‌شود. در گذشته برای امحا و دفع آن هزینه می‌شد اما اکنون با اجرای طرح‌های جدید این کک قابل بازیافت است و مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد.

وی تاکید کرد:  طرح‌هایی در دست اقدام است که از عناصر آلاینده تولید شده در صنایع پتروشیمی دوباره استفاده شود  که اقدام مهمی در کاهش آلودگی‌ها و مصرف انرژی و آب است.

تلاش‌ برای کاهش مشعل‌های گاز در جنوب ایران

مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه آلودگی‌ دیگری که صنایع به‌ویژه پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها ایجاد می‌کنند، آلودگی هواست، گفت: مشعل‌ها یا فِلِرهای زیادی در بسیاری از پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و صنایع نفت و گاز چه در دریا و میدان‌های نفتی در خلیج فارس،‌ چه در مناطق ساحلی مثل عسلویه پارس جنوبی و مناطق نفت‌خیز در خوزستان در حال سوختن لست. برنامه‌های گسترده‌ای برای جمع‌آوری گازهای در حال سوختن از مشعل‌ها و تبدیل آن‌ها به فرآورده‌های مختلف گازی با پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نفت در دست اقدام است. این کار علاوه بر کاهش آلودگی شدید هوا موجب درآمدزایی بسیار خوب می‌شود. طبق نتایج یک گزارش اگر گاز تمام فلرها جمع‌آوری و تبدیل به فرآورده‌های گازی شود، سالانه حدود ۶ تا ۷ میلیارد دلار برای کشور درآمد ایجاد می‌کند.

وی اضافه کرد: وزارت نفت دست کم چهار طرح برای جمع‌آوری گازهای در حال سوختن از مشعل‌ها در چندین منطقه  مانند خارک و مناطق نفت خیز خوزستان دارد. این طرح در منطقه عسلویه که چندین پالایشگاه گازی در آن قرار دارد هنوز اجرایی نشده است. وزارت نفت قصد دارد گازهای در حاصل سوختن مشعل‌ها را به مناقصه بگذارد و بفروشد. بسیاری از مجتمع‌های پتروشیمی خریدار این گاز هستند. در صورت تحقق این پروژه‌ تعداد زیادی مشعل از منطقه عسلویه جمع‌آوری می‌شود و بخش زیادی از آلودگی شدید هوای آن که موجب تهدید سلامت کارکنان پتروشیمی و مردم منطقه شده است، کاهش می‌یابد و موجب درآمدزایی نیز می‌شود.

صدیقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره چگونگی نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بر آلودگی نفتی دریایی و معرفی صنایع متخلف به دادگاه، به وجود قانون دریایی مقابله با آلودگی‌های نفتی اشاره و اظهار کرد : مسوول اجرای این قانون در ایران سازمان بنادر و دریانوردی است و حتی شناورهای متعدد و تجهیزات مقابله با آلودگی‌های نفتی و جمع‌آوری آن در اختیار این سازمان است. طبق این قانون سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان همکار در کنار سازمان بنادر و دریانوردی به‌ویژه در زمینه ارزیابی خسارات زیست‌محیطی ناشی از آلودگی‌های نفتی و اعلام میزان آن برای اخذ جریمه به دادگاه قرار دارد.

مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: اگر دستگاهی دولتی عامل آلودگی نفتی باشد  میزان خسارت به خود دستگاه اعلام می‌کند نه به دادگاه اما ممکن است سوانح دریایی اتفاق بیفتد. به عنوان نمونه یک کشتی خارجی در آب‌های تحت حاکمیت ایران دچار سانحه و منجر به آلودگی نفتی شود. در این صورت سازمان بنادر چه برای نجات جان افراد و چه جمع‌آوری آلودگی نفتی اقدام و جرایم و خسارات از دادگاه طلب می‌کند. سازمان محیط زیست خسارات زیست‌محیطی را ارزیابی و به دادگاه اعلام‌ می‌کند. اگر عامل آلودگی نفتی بخش خصوصی یا خارجی باشد.

 وی با اشاره به اینکه بخش دیگر آلاینده‌های با منشا خشکی «فاضلاب‌های روستایی و شهری است» است، تصریح کرد: این فاضلاب‌ها در حوضه آبریز در مناطق مختلف در ساحل به‌صورت مستقیم به دریا تخلبه می‌شود. بخش عمده فاضلاب این مناطق در بالادست به رودخانه و در نهایت در دریا منتقل می‌شود. پسماندهای پلاستیکی به‌طور کلی‌ پسماندهای خشک و زباله‌های تخلیه شده به دریا از بخش خشکی ناشی از پسماندهایی است که توسط فعالیت‌های انسانی تولید می‌شود و انواع مختلفی مثل بطری‌ و کیسه‌های پلاستیکی دارند.

فعالیت‌های نفتی و تردد کشتی‌ها عامل آلودگی دریاها

صدیقی با اشاره به آلودگی‌های با منشا دریا گفت: بخش عمده این آلودگی‌ها شامل فعالیت برای اکتشاف، استخراج  و حمل و نقل و انتقال نفت و گاز می‌شود. سکوهای نفتی و چاه‌های نفت و گاز در دریا وجود دارند که آلودگی‌های نفتی را به دریا تحمیل می‌کنند.

وی با بیان اینکه بخش دیگر آلودگی‌ها با منشا دریا مربوط به حمل و نقل دریایی و تردد کشتی‌هاست، اظهار کرد: چه کشتی‌های حامل فرآورده‌های نفتی و چه کشتی‌های تجاری آلودگی‌های مختلفی تولید می‌کنند مانند فاضلاب، پسماند خشک و فضولات نفتی.

مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه این آلودگی‌ها بر اساس پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های مختلف باید به حداقل برسد، گفت:  کنوانسیون «مارپُل» شش زمینه دارد که زمینه ۵ آن مربوط به پسماندها و زباله‌های کشتی‌هاست. کشور ایران نیز به این کنوانسیون ملحق شده است البته مسوولیت اجرای آن در ایران با سازمان بنادر و دریانوردی است. بر اساس این کنوانسیون، کشتی‌ها باید تمام پسماند خشک خود را جمع‌آوری کنند و در بندر مقصد به‌صورت بسته‌بندی شده به اسکله‌ها تحویل دهند. اسکله‌ها هزینه‌های دریافت پسماند را از کشتی‌ها می‌گیرند و باید آن‌ها را مانند زباله‌های شهرداری پردازش، تفکیک، بازیافت  و…. کنند.  علاوه بر آن کشتی‌ها باید فاضلاب انسانی را نیز در اسکله و بندر تحویل دهند.

صدیقی در پایان اظهارکرد: فضولات نفتی مانند آب فن و روغن موتورخانه و آلودگی ناشی از شست و شوی مخازن کشتی باید تحت کنوانسیون «مارپل» باید به بنادر تحویل داده شود. تاسیساتی در بنادر باید برای دریافت و پردازش ضایعات نفتی و آلودگی‌های نفتی ناشی از آن ایجاد شود  و در برخی بنادر مانند شهید رجایی بندرعباس، بوشهر، خارک، بندر امام در ماهشهر ساخته شده است البته باید تکمیل شود. این بنادر گروه‌های مختلف آلاینده‌ را تحویل می‌گیرند و ما از تجهیزات آن‌ها بازدید کرده‌ایم.