در حالی که فعالان محیط‌زیست بر لزوم توقف «پروژه حفر ۳۲ چاه نفت دیگر در قلب هورالعظیم و خشکاندن بخش‌های باقی‌مانده این تالاب» به‌دلیل پیامدهای آن و تشدید بحران ریزگردها و بی‌آبی استان خوزستان تاکید دارند، وزارت نفت بر اجرای این پروژه با وجود همه پیامدهای مخرب آن اصرار دارد. در این میان، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به اظهارات ضد و نقیض درباره «مجوز زیست‌محیطی این میدان نفتی» اکتفا کرده‌اند.

اجرای پروژه میدان نفتی سهراب از اواخر دهه هشتاد آغاز شد و «تا کنون دو حلقه چاه» در قلب هورالعظیم حفر شده است.

شرکت مهندسی توسعه نفت در ماه‌های گذشته تقاضای حفر حدود ۲۰ حلقه چاه کرده است. اردیبهشت‌ امسال، هم‌زمان با سفر ابراهیم رئیسی به استان خوزستان، عملیات اجرایی توسعه میدان مشترک نفتی سهراب آغاز شد.

پیش از این، کارشناسان محیط‌زیست ضمن هشدار دادن درباره پیامد اقدام وزارت نفت در خشکاندن هورالعظیم، تاکید کرده‌اند که وزارت نفت باید برای اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب و حفر ۳۲ چاه جدید در محدوده تالاب هورالعظیم راهکار پیشنهادی‌اش را تغییر دهد و از روش حفاری مایل یا روش دیگری استفاده کند که نیازی به خشکاندن این تالاب نداشته باشد. 

سایت خبری دیده‌بان ایران روز چهارشنبه ۱۳ دی در گزارشی هشدار داد که «مقام‌های وزارت نفت و شرکت خصوصی مجری طرح میدان نفتی سهراب» بر خشکاندن هورالعظیم اصرار دارند و تا کنون «زیر بار تغییر روش اجرای پروژه نرفته‌اند.»

در این گزارش گفته شده است که مقام‌های وزارت نفت ایران به بهانه «مشترک بودن میدان نفتی سهراب با کشور عراق» بر صدور فوری «مجوز محیط‌زیستی طرح توسعه این میدان نفتی، شامل حفر ۲۰ حلقه چاه جدید در فاز اول و ۱۲ حلقه چاه دیگر در فاز دوم»، تاکید دارند.

این در حالی است که داود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان، روز ۲ دی با اشاره به برگزاری جلسه کمیته ارزیابی طرح توسعه فعالیت میدان نفتی سهراب در هورالعظیم، که در هفته پایانی آذر در سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد، گفته بود: «ما با شرایط اجرای کار در تالاب مخالف هستیم.»

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان با بیان اینکه در طرح توسعه میدان نفتی سهراب تعهداتی وجود دارد که باید اجرا شود، تاکید کرد که در جریان اجرای پروژه توسعه میدان نفتی سهراب در هورالعظیم، وزارت نفت و مجری این طرح «از موارد قانونی تخطی» کرده‌اند.

داود میرشکار با تاکید بر لزوم انجام تغییراتی در نحوه اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب، گفت: «ما با شرایط اجرای کار در تالاب مخالف بوده[ایم] و در صدد هستیم در طرح توسعه میدان نفتی سهراب از روش‌های نوین‌تری برای حفر چاه استفاده شود، به گونه‌ای که عملیات حفر چاه در خارج از تالاب باشد.»

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، دهم خرداد امسال فاش کرد که «وزارت نفت مجوز اقدامات خود در قلب هورالعظیم» را پیش‌تر دریافت کرده است.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: «وزارت نفت مجوز میدان نفتی سهراب و کار بر روی آن را در گذشته دریافت کرده و حضور و کارشان به این لحاظ قانونی است.»

سلاجقه هم‌زمان گفت: «با توجه به دغدغه‌های موجود و حساسیت دوستداران محیط‌زیست، قرار شد موضوع استخراج نفت از میدان نفتی سهراب به شکلی عملیاتی شود که فقط پمپاژ نفت از محل انجام شود و محصول استخراج‌شده به خارج از محدوده هورالعظیم و مناطق حفاظت‌شده منتقل شود و هیچ فراوری و کاری روی نفت در این میدان انجام نگیرد.»

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: «ما در مورد میدان نفتی سهراب در منطقه هورالعظیم و فعالیت آن با مسئولان و مدیران وزارت نفت نشست‌های متعدد کارشناسی برگزار کردیم و نگرانی‌های زیست‌محیطی و اکولوژیکی در مورد تاثیر این میدان را مورد بررسی قرار دادیم.»

علی سلاجقه با اشاره به پیامدهای منفی عملیات حفر چاه و توسعه میدان نفتی سهراب در قلب هورالعظیم و تاثیر آن بر زیست‌بوم این منطقه ایران ادعا کرد که «عملیات حفر چاه به‌صورت نقطه‌ای در گذشته انجام و تمام شده» است و در حال حاضر «موضوع لوله‌گذاری و پمپاژ نفت به بیرون از هورالعظیم مطرح است و قرار شده مخازن خارج از این تالاب احداث و جاگیری شوند.»

اما سه ماه بعد، در ۸ شهریور ۱۴۰۲، فرهاد قلی‌نژاد، سرپرست معاونت محیط‌زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، با اشاره به رسانه‌ای شدن هشدارها درباره پیامدهای اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب بر هورالعظیم، گفت: «تا زمانی که از جلوگیری از وارد آمدن آسیب‌های آبی به این تالاب اطمینان حاصل نشود، قطعا مجوز توسعه فعالیت در میدان نفتی سهراب صادر نخواهد شد.»

این مسئول سازمان حفاظت محیط‌زیست به «اصرار مقام‌های وزارت نفت» برای اجرای توسعه میدان نفتی سهراب اشاره کرد و افزود که این مقام‌ها توسعه میدان نفتی سهراب را «پروژه ملی و بهره‌برداری ایران از میدان نفتی مشترک با عراق» و «ضروری» می‌خوانند.

قلی‌نژاد گفت: «گزارش ارزیابی محیط‌زیستی میدان نفتی سهراب باید به‌سمت ارزیابی استراتژیک و ریسک برود و کل پروژه‌های نفتی منطقه با هم دیده شوند تا اثر تجمعی و خسارت‌هایی که به تالاب هورالعظیم وارد شده [است] را در این پروژه ببینیم و تنها میدان سهراب را نبینیم.»

بنا بر پژوهشی که چهار تن از استادان و محققان دانشگاه چمران اهواز با عنوان «بررسی تغییرات کمی و کیفی آب ورودی به تالاب هورالعظیم در اثر احداث سد مخزنی کرخه» انجام داده‌اند و نتایج آن زمستان ۱۳۹۴ در فصلنامه «علوم و مهندسی آبیاری» منتشر شده است، خشک شدن هورالعظیم پس از آب‌گیری سد کرخه در سال ۱۳۷۷ آغاز شده است.

این پژوهشگران پس از «بررسی تغییرات سالانه آب‌دهی، بارندگی، و همچنین پارامترهای کیفیت شیمیایی شامل کل املاح محلول، هدایت الکتریکی، کل کاتیون‌ها و کل آنیون‌ها قبل و بعد از بهره‌برداری از سد کرخه» نشان داده‌اند که این پارامترها در سال‌های پس از آب‌گیری سد کرخه به‌شدت کاهش یافته است.

در تحلیل آماری این پژوهش تاکید شده است که «اثر کاهش مقدار بارندگی در سال‌های اخیر کمتر از عوامل دیگر به‌خصوص مقدار دبی ورودی به هورالعظیم بوده است» و «کاهش کمیت و کیفیت آب ورودی به این تالاب در اثر بهره‌برداری از سد کرخه بوده است.»

نتایج این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که با توجه به تاثیر بهره‌برداری از سد کرخه بر خشک شدن هورالعظیم، «در طولانی‌مدت، نگه‌داشت آب به‌وسیله سدها ممکن است خود به تنهایی منجر به حذف اکوسیستم اراضی مردابی» این تالاب شود.

این پژوهشگران همچنین در نتایج تحقیق خود بر «لزوم توجه به تبعات زیست‌محیطی طرح‌های عمرانی» برای جلوگیری از نابودی هورالعظیم تاکید کردند و نوشتند که باید «حداقل آب مورد نیاز برای حفظ هورالعظیم» تعیین و تامین شود.

علاوه بر سد کرخه، «چهار میدان نفتی با بیش از ۳۰۰ حلقه چاه نفت» در سه دهه گذشته به خشکاندن بخش گسترده‌ای از هورالعظیم منجر شده است که یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران و در مرز با عراق است. اجرای پروژه میدان نفتی سهراب، که پنجمین میدان نفتی در هورالعظیم است و با حفر ۳۲ چاه و خط انتقال ۴۰ کیلومتری همراه خواهد بود، به خشکاندن بخش‌های باقی‌مانده این تالاب منجر خواهد شد.

بخشی از بحران آب و بحران ریزگردها، که به‌ویژه در سال‌های اخیر بر زندگی مردم استان خوزستان اثر گذاشته است، ناشی از خشکاندن تالاب هورالعظیم در جریان اجرای پروژه‌های نفتی و تبدیل این تالاب پس از هزاران سال به کانون ریزگردها و تشدید بحران آب و آلودگی هوا در خوزستان است.