خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۴ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت ۲۹ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست از خطر انقراض چهار گونه پرنده شکاری بومی شامل شاهین، بالابان، بحری و هوبره به دلیل تداوم قاچاق و زنده گیری این پرندگان خبر داد.
حسن اکبری افزود: متخلفان در روند قاچاق این پرندگان از روش های آزار دهنده ای مانند دوختن چشمان پرندگان شکاری، کشیدن کلاه چرمی بر سر آنها، قرار دادن در بطری‌های آب و یا لوله‌های پلیکا و چسباندن شاهپر‌های آنها با چسب برای آسیب ندیدن در هنگام انتقال این پرندگان استفاده میکنند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از سی تن و هفتصد کیلو چوب قاچاق در شهرهای آوج، مهاباد و آمل ضبط و در این راستا چهار کارگاه چوب پلمب و ۱۳ متهم که یازده نفر از اتباع خارجی بودند بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۱۶ شکارچی غیرمجاز در شهرهای نیشابور، تایباد، دالاهو، بدره، نظر آباد و گچساران بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
در این راستا فریبرز بساطی رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دالاهو گفت: از ابتدای امسال تاکنون ۱۹ شکارچی غیرمجاز در سطح این شهرستان دستگیر و با تشکیل ۱۲ پرونده به مقامات قضایی معرفی شده اند.
محمدزمان بیگی فرمانده انتظامی شهرستان بدره نیز از دستگیری ۳ شکارچی متخلف در منطقه حفاظت شده کولگ مهران در نهم آبان ماه سال جاری خبر داد.
از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری گفت: در پی کشف چوب قاچاق و کوره غیرمجاز در روستای سانخیل متخلفین با تیراندازی به مأمور جنگلبانی در جنگل‌های زرین‌آباد متواری شدند.
در هفته ای که گذشت، قاچاقچیان دام در قشم هنگام انتقال چندین راس گوسفند به کشورهای حوزه خلیج فارس، در پی تعقیب و گریز توسط نیروهای دریابانی همه گوسفندها را به دریا ریختند و غرق کردند. اجساد این حیوانات پس از غرق شدن در دریا توسط امواج به سواحل جنوبی جزیره قشم آورده شده است.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۴۳، اهواز ۱۷۲، اصفهان ۱۵۲، سوسنگرد ۱۵۳، هندیجان ۱۸۳، اندیمشک ۱۳۶، دزفول ۱۱۹، ورامین ۱۵۱، قرچک ۱۵۴، باقرشهر ۲۰۵، آبادان ۱۵۴، کرمان و پلدشت ۵۰۰، بوشهر ۱۷۱، اردکان ۱۶۶، رودبار ۱۵۲، تهران ۱۳۰، بهبهان ۱۵۷، خرمشهر ۱۰۸، کرج ۱۱۳، تبریز ۱۶۰، شیروان ۱۴۱، کارون ۱۶۴، اسلامشهر ۱۳۴، ایستگاه شرکت نفت مسجد سلیمان ۱۷۰، ماهشهر ۱۹۱ نهبندان ۱۰۸، امیدیه ۱۰۴ و شوش ۱۱۰ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان از محکومیت مدیرعامل یک شرکت آلاینده هوا که موجب به خطر انداختن سلامت مردم منطقه شده بود خبر داد.
مریم محمدی افزود: این متهم به مدت سه سال هر ماه محکوم به حضور در یکی از بیمارستان های تخصصی همدان در بخش بیماران ریوی برای ابراز همدردی است.
افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اعلام کرد: اراک در سال جاری پس از اهواز، با ۱۲۲ روز ناسالم در رتبه دوم شهرهای آلوده کشور قرار دارد.
یوسف یوسفی گفت: بیشترین روزهای آلوده اراک در سال جاری در ماه‌های تیر، مرداد و شهریورماه به دلیل ریزگردها بوده است. از طرفی تعداد روزهای ناسالم هوای این شهر در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۱۱ روز بیشتر شده است.
همچنین، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران گفت: سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. از این میزان حدود ۹ هزار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا مربوط به تهران است.
بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، این شهر از ابتدای سال جاری تاکنون، ۹ روز هوای پاک، ۲۰۰ روز هوای قابل قبول، ۸۶ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۱۲ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.
رئیس اداره محیط زیست سلامت و ایمنی شهرداری مشهد گفت: در سال جاری مشهد، فقط ۱۴ روز هوای پاک داشته است. در این مدت ۵ روز هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس، ۹ روز ناسالم برای همه گروه‌ها و ۱ روز خطرناک و ۲ روز بسیار ناسالم و ۱۷ روز آلودگی هوا بخاطر ریزگرد ها را در سال ۱۴۰۲ تجربه کردیم.
همچنین رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد با اشاره به غلظت ذرات معلق هوای مشهد که نه تنها از میزان استاندارد جهانی فاصله زیادی دارد، بلکه از ۲۷ شهر دیگر کشور پیشی گرفته است گفت: ۱۸۹۱ نفر در سال ۱۴۰۰ بر اثر آلودگی هوا در مشهد جان خود را از دست دادند.
افزون بر این، مرکز پایش کیفی هوای اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی اعلام کرد: به دلیل افزایش آلودگی‌های هوای تبریز حدود ۱۹ روز هوای این شهر در شرایط ناسالم قرار گرفت و در روزهای ۱۱، ۱۲ و ۱۳ دی ماه مدارس این شهر و اسکو به علت شدت آلودگی به صورت غیرحضوری برگزار شد.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا گفت: طبق بررسی‌های انجام شده در وزارت بهداشت، از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ به طور میانگین ۱۶.۵ درصد از روزهای سال در کشور ما، هوا در وضعیت پاک بوده است. وی افزود، آلودگی هوا می‌تواند باعث بروز بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های تنفسی، قلبی – عروقی، دیابت، مشکلات مربوط به کودکان مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس زنان، بیماری‌های اعصاب مانند آلزایمر و پارکینسون شود. یافته‌های جدید محققان نشان می‌دهد که حتی بروز اوتیسم نیز با آلودگی هوا در ارتباط است.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیق تر میکند.
در هفته ای که گذشت، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت: بارندگی کشور به طور میانگین در سال آبی جاری ۴۸ درصد کمتر از حد نرمال بوده است. بارش برف در سال جاری به شدت زیر حد نرمال و دما بالاتر از حد نرمال بوده است. این شرایط باعث می‌شود که هم برف کم‌تری ببارد و هم برف باریده شده زودتر از موعد ذوب شود و با خشکسالی برفی شدیدی در مناطق کوهستانی رو به رو هستیم.
از سوی دیگر، سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه قریب به ۲۸ استان کشور دچار کم بارشی هستند، اظهار داشت: ۱۶ استان و نزدیک به ۳۰ شهر از جمله سیستان و بلوچستان، مشهد، تهران و گلستان شرایط حساس‌تری دارند.
وی افزود: در سال آبی جاری از نظر حجم بارش، کشور ۴۴ درصد نسبت به بلند مدت ۵۵ ساله عقب است و حتی در مقایسه با گذشته، حدود ۴۰ درصد کاهش بارندگی صورت گرفته است. از این رو سه سد شرق تهران یعنی لار، لتیان و ماملو نسبت به سال قبل افت داشته است.
حمید احسانی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای سمنان گفت: حجم آب مخزن سد شهید شاهچراغی دامغان طبق آخرین گزارش‌ها در فصل پاییز ۱۴۰۲ در مقایسه با سال گذشته بر اساس اندازه‌گیری‌ها ۲۵ درصد کم شده است امری که باعث کاهش بین ۳۰ تا ۴۰ درصدی تامین آب مورد نیاز کشاورزی در تابستان است.
مدیر سابق طرح جامع آب کشور با اشاره به تشدید وقوع پدیده فرونشست گفت: نرخ فرونشست در ایران بطور متوسط بیش از ۵ برابر متوسط جهانی است و البته تبدیل شدن آن به فروچاله در برخی مناطق ده‌ها برابر است. مهم‌ترین عامل توسعه فرونشست زمین در کشور، برداشت بی‌رویه و مستمر از منابع آب زیرزمینی برای تامین آب شرب کلانشهر‌ها از جمله اصفهان، تهران و مشهد با حفاری چاه‌های جدید و برداشت بیشتر از منابع آب زیرزمینی در خشکسالی‌ها است. امری که باعث فرونشست مناطق مسکونی، آموزشی، مذهبی و باستانی شده و حتی منجر به تخلیه برخی مدارس در اصفهان شده است.
همچنین عطا پورشیرزاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس در خصوص آخرین وضعیت تالاب‌های استان فارس گفت: ۱۴ تالاب در سطح استان فارس وجود دارد که شش تالاب در حال حاضر به طور کامل خشک هستند. دو تالاب پریشان و کافتر کامل خشک شدند و نمی‌توان به احیا و حیات دوباره آنها امید داشت.
وی افزود: بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب زیر بستر تالاب پریشان خالی شده است. از طرفی کمبود بارندگی در پاییز امسال باعث شکل‌گیری کانون‌های گرد و غبار و طوفان‌های نمکی محلی در اطراف تالاب‌ها به‌ویژه بختگان و پریشان و فرونشست‌های گسترده‌تر می‌شود.
بنا بر گزارش شرکت منابع آب کشور وضعیت مخازن آب برخی سد‌های مهم کشور در وضعیت هشدار دهنده است و موجودی آب مخزن سد رودبال داراب فارس ۸۷ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است. همچنین موجودی مخازن چاه نیمه‌های سیستان‌و‌بلوچستان ۷۳ درصد، سد دوستی خراسان رضوی ۶۹ درصد، شمیل و نیان هرمزگان ۶۸ درصد، نسا کرمان ۶۳ درصد، ساوه در استان مرکزی ۵۹ درصد، تنگوئیه سیرجان ۵۵ درصد و سرنی هرمزگان ۵۱ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است.
جواد مصطفوی، رئیس اداره هواشناسی بردسکن نیز اعلام کرد: مدت زمان بارندگی در این شهرستان، کاهش یافته و شدت بارش‌ها افزایش یافته که خبر از ایجاد سیلاب و عدم نفوذپذیری کمتر آب و تخریب محیط زیست دارد. میزان بارندگی بردسکن از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۷.۶ میلی‌متر و مدت مشابه سال قبل ۲۷.۵ میلی‌متر و مدت دوره آماری یا بلند مدت ۳۷.۵ میلی‌متر، بوده است که در نتیجه این شهر با خشکسالی شدید مواجه است.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب استان اردبیل با بیان اینکه منابع آبی ما هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی در سالیان اخیر دچار افت شده و این موضوع علاوه بر اینکه میزان بهره‌وری محصول را پایین آورده بلکه موجب از بین رفتن کیفیت خاک منطقه نیز شده است گفت: در حال حاضر بیش از سه هزار حلقه چاه مجاز در دشت اردبیل وجود دارد که بیش از ۷۵ درصد آنها در بخش کشاورزی فعال است که بیشترین تاثیر را در افت سطح منابع آب زیرزمینی دارند.
از سوی دیگر علی بیت‌اللهی؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی در رابطه با فرونشست در استان مازندران اظهار کرد: بر اساس آخرین اندازه‌گیری‌های دورسنجی متاسفانه نیمه‌‌شرقی استان مازندران از سمت جلگه آمل، در حدود ۱۰ سانتی‌متر در سال نرخ فرونشست دارد. فرونشست در یک نوار باریک ساحلی شمالی، جمعیتی بالغ بر ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار نفر که در استان گیلان و مازندران هستند را تهدید میکند.
علی ارواحی، کارشناس مدیریت زیست بوم‌های تالابی در رابطه با کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه گفت: ایجاد جزایر حرارتی در حوزه آبریز این دریاچه و تعداد زیادی سد و سازه کنترلی روی رودخانه‌های تنظیمی که به دریاچه ارومیه منتقل می‌شدند، و همزمان سطح زیر کشت بیش از ۱۲۰ درصد توسعه پیدا کرد و صنایع آب در حوزه آبریز مستقر شد که همه اینها باعث شدند ما به این بحران فعلی و خشکی شدید دریاچه ارومیه برسیم. یعنی در واقع دریاچه ارومیه به یک جزیره حرارتی بسیار بزرگ تبدیل شده که حرارت و گرما را تشدید میکند و خود این مورد باعث کم‌بارشی می‌شود.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
به گزارش همشهری آنلاین، نقش رستم که در شمال استان فارس به محلی برای انباشته شدن ته مانده‌های پیاز، سیب‌زمینی، گوجه، سبزی، و نخاله‌های ساختمانی در فاصله بسیار اندکی از این بنای تاریخی ریخته تبدیل شده است. بوی تعفن و منظر زشت، شیرآبه پسماندها و وضعیت آن را بحرانی کرده است.
از سوی دیگر، معاون محیط زیست انسانی شیراز درخصوص آلودگی شهر زرقان و مسکن مهر زرقان گفت: تعدادی از مسکن‌ها در کنار صنایعی قرار گرفتند که قدمت آنها بعضاً بیش از ۵۰ سال است. وی در خصوص طرح جدید مسکن ملی در مجاورت روستای تاریخی دودج و آلودگی های آن نیز هشدار داد. وی در ادامه افزود برای پیگیری و افزایش شدت عمل در سال جاری ۱۸۲۳ مورد اخطار محیط زیستی به واحدهای صنعتی داشته ایم.
افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: طی سال جاری ۶۰ واحد صنعتی آلاینده در استان شناسایی شد و این واحد‌ها موظف هستند یک درصد از فروش سالانه خود را به عنوان عوارض سبز به حساب امور مالیاتی واریز کنند.
از سوی دیگر، رییس اداره حفاظت محیط زیست مهریز از شناسایی و صدور اخطار برای پانزده واحد صنایع آلاینده خبر داد.
در هفته ای که گذشت، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران از پلمب ۸۴ واحد آلاینده هوای تهران طی پاییز امسال خبر داد.
وی افزود: پسماندسوزی نقش مهمی در آلودگی هوای تهران دارد. این مورد در مناطق جنوب و جنوب شرقی استان تهران رواج بیشتری دارد. شهرستان‌هایی که در معرض پسماندسوزی هستند در ایستگاه سنجش آلودگی هوا شاخص بالاتری را نشان می‌دهد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید