برپایه گزارش روزنامه استاندارد اتریش، رئیسی تنها قربانی هلیکوپتر بل ۲۱۲ نبوده، بلکه حدود چهار سال پیش “کوبه بریانت” قهرمان بسکتبال ایالات متحده آمریکا در هلیکوپتری از همین نوع جان خود را از دست داد. بالگرد بل ۲۱۲ بریانت با تپه ای درنزدیکی لس انجلس برخورد و سقوط کرد.

“ویچی سریواد هاناپرابها” میلیاردر تایلندی و “پتر کلنر” سرمایه دار اهل جمهوری چک، هر دو قربانی حوادثی مشابه شدند. با توجه به این پیشینه بد، آیا می‌توان نتیجه گرفت که بل ۱۱۲ و هلی‌کوپترهای مشابه که کم و بیش به تقلید از آن ساخته شده‌اند وسیله‌های نقلیه ناامنی است؟

در پاسخ به این پرسش روزنامه اتریشی می نویسد: “ارتش اتریش تعدادی هلیکوپتر آگوستا بل ۲۱۲ در اختیار دارد که برای نگهداری از آنها نهایت دقت به کار برده می شود. این حساسیت در مورد تهیه وسایل یدکی، سرویس، نوسازی، تجهیز و آموزش خلبانان وجود دارد و به این دلیل می توان نسبت به امنیت پرواز آنها مطمئن بود”.

استاندارد به نقل از ولفگانگ لوتنبرگر فرمانده پشتیبانی هوائی و هلیکوپترهای نظامی اتریش نوشته است: “این هلیکوپترها امن هستند. بعضا در آنها حتی از موتور هواپیماهای ملخی استفاده شده است”.

ژنرال اتریشی در عین حال امنیت هلیکوپترهای بل ۲۱۲ را نامحدود نمی‌داند بلکه آن را با نوع ساخت و نسل هلیکوپترها مرتبط می داند. هلیکوپتری که رئیسی و همراهان او را به کشتن داد، در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی خریداری شده است و با توجه به تحریم های اعمال شده علیه صنایع نظامی ایران نمی تواند به خوبی سرویس، نگهداری و نوسازی شده باشد.

امنیت کمتر از هواپیما

روزنامه اتریشی در ادامه گزارش خود تاکید می کند که هلیکوپترها امنیت کمتری نسبت به هواپیماها دارند. این روزنامه به نقل از گزارش آژانس اروپائی امنیت پرواز در سال ۲۰۲۲ می نویسد: در این سال در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سویس، نروژ و ایسلند ۴۷ سانحه هلیکوپتر به ثبت رسید که ده مورد از آنها به مرگ سرنشینان انجامید. این آمار نشان می دهد که هلیکوپترها با محاسبه طول پرواز نسبت به هواپیما امنیت کمتری دارند.

جان فرانکلین از مسئولان آژانس اروپائی امنیت پرواز چهار سال پیش گفته است: “حتی یک سانحه هوائی هم زیاد است، اما باید توجه داشت که هلیکوپترها برای کمک و حفاظت از انسان ها در موقعیت های بسیار خطرناک مورد استفاده قرار می گیرند”.

لوتنبرگر فرمانده پشتیبانی هوائی ارتش اتریش نیز بر این نظر است که: “از دید نظامی ماموریت هلیکوپتر همیشه خطرناک تر از ماموریت هواپیما است. مثلا هلیکوپترها اغلب برای عملیات نجات در کوهستان یا آتش نشانی در جنگل مورد استفاده قرار می گیرند”.

نقش خطای انسانی در سوانح

به گفته گتورگ ماندر کارشناس پروازهای نظامی، تجریه کم تیم پرواز، کامل نبودن دستگاه ها و شرایط جوی خاص می توانند هرکدام به صورت جداگانه و یا هرسه با هم نقش اساسی را در سقوط یک هلیکوپتر ایفا کنند.

این کارشناس معتقد است که مه می تواند یکی از دلایل سقوط هلیکوپتر رئیسی بوده باشد. یک نماینده هلال احمر هنگام جست و جوی قربانیان از شرایط جوی بسیار بد گفته است.

فرمانده پشتیبانی هوائی ارتش اتریش می‌گوید: “حتی در پروازهای کاملا حرفه ای هلیکوپترها نود درصد سوانح ناشی از خطای انسانی بوده است. دلیل بنیادی اغلب یک مشکل فنی قابل حل است که در شرایط ناآرام و وجود اضطراب و استرس خطای انسانی به آن افزوده و سبب سقوط می شود”.

دلایل استفاده از هلیکوپتر

با توجه به این که سوانح هلیکوپترها در مقایسه با ساعات و طول پرواز بیش از هواپیما است، چرا برای جابه جائی مقام های رسمی همچنان از هلیکوپتر استفاده می شود؟

روزنامه اتریشی با مراجعه به نظرات کارشناسان به این پرسش چنین پاسخ می دهد: هلیکوپتر می تواند به صورت عمودی پرواز کند، از سرعت خود تا مرز صفر بکاهد و برای پرواز و فرود نیاز به باند ندارد.

و اما نقص های هلیکوپتر در برابر هواپیما چیست؟ استاندارد این نقایص را چنین بر می شمارد: “سرعت محدود تا حداکثر ۳۰۰ کیلومتر در ساعت، محدودیت زمان پرواز، ارتفاع کم، محدودیت تجهیزات در ارتفاع نهائی و خطر برخورد با پهپاد و پرندگان”.

صنایع هوائی برای جبران این کمبودها و نزدیک تر کردن امکانات پروازی هلیکوپتر به هواپیما در سال های اخیر به تولید “هواپیمای چرخشی” روی آورده اند. این هواپیماها می توانند مثل هلیکوپتر به صورت عمودی پرواز کنند و زودتر سرعت بگیرند. با این همه هلیکوپترهای کلاسیک تا دهها سال دیگر هم مورد استفاده قرار خواهند گرفت.