حامد آئینه وند
ترور اسماعیل هنیه در بامداد چهارشنبه ۱۰ مرداد در حالی که به دعوت تهران برای مراسم تحلیف پزشکیان رئیس جمهور جدید ایران در محل اقامت خود در شمال تهران به سر می برد شوک شدیدی به بازارهای اقتصادی خاورمیانه وارد کرده است. در حالی احتمالا مذاکرات آتش بس و آزادی گروگان ها در غزه مختل و در گیری ها تشدید خواهد شد که محافل سیاسی و دیپلماتیک در امریکا و اروپا تلاشهای زیادی برای خاموش کردن آتشی که با حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس تحت عنوان طوفان الاقصی دامن منطقه را گرفته، صورت داده اند.
روشن است فرسایشی شدن جنگ در غزه، عدم دست یابی به وعده نابودی حماس پس از ماه ها، بحران انسانی در منطقه و تشدید ناامنی ها علاوه بر نارضایتی شدید کاخ سفید از عملکرد دولت راست افراطی به رهبری نتانیاهو، موقعیت وی را درداخل اسرائیل نیز با بحران مواجه کرده است. سخنرانی هفته گذشته نتانیاهو در کنگره در حالی که شمار زیادی از دمکراتها وی را بایکوت کرده و تعداد زیادی از معترضان نیز بیرون ساختمان کنگره به تظاهرات پرداختند و تنها جمهوری خواهان از او به گرمی استقبال کردند نشانگر این بود که اختلاف میان دموکراتها و جمهوری خواهان در باره راهبرد نتانیاهو برای جنگ غزه جدی است. امکان گسترش جنگ در غزه به درگیری تمام عیار اسرائیل و حزب ا.. لبنان و احتمال بالای ورود ایران به معرکه به معنای فرو رفتن خاورمیانه در جنگی با عواقب نامعلوم است و در شرایط فعلی که کمتر از ۱۰۰ روز به انتخابات ریاست جمهوری امریکا باقی مانده ممکن است شرایط را به نفع جمهوری خواهان تغییر بدهد.
گزاره معروفی در روابط بین الملل وجود دارد که پایان دیپلماسی به معنای جنگ است اما برای پایان بخشی به جنگ نیز باز باید از دیپلماسی بهره گرفت. گفته می‌شود نارضایتی فلسطینی ها از توافق آبراهام، نادیده انگاری راه حل دو کشوری، عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل و احتمال پیوستن عربستان به توافق آبراهام از جمله دلایل مهمی بود که سران حماس را وادار به انجام عملیات طوفان الاقصی کرد اما دستاوردهایی که سران حماس با این حمله و این حجم از تلفات انسانی دنبال آن بودند فاصله زیادی با واقعیت های سیاسی دارد و به همین دلیل مذاکرات آتش بس تا کنون به جایی نرسیده است.
از سوی دیگر جایگزینی «بحران دستاورد جدی در غزه » با « عملیات بزرگ تحقیر تهران » اندکی پس از شروع به کار رسمی پزشکیان تا حدودی اسرائیل را از بحران خارج و ایران را به بحرانی جدی وارد کرده است. اگرچه در طول یک دهه گذشته تل آویو ضربات سنگینی به تهران زده است، از ترور مقامات رده بالای نظامی و علمی دست اندر کار پروژه اتمی در داخل ایران گرفته تا هدف قرار دادن کنسولگری ایران در سوریه و کشتن هفت تن از سرداران سپاه در خارج از خاک ایران، که تهران از حمله آخری به عبور از خطوط قرمز تعبیر کرده بود و با حملات موشکی که البته خسارات چندانی برای اسرائیل نداشت پاسخ داد اما، ترور هنیه در تهران دیگر عبور از خطوط قرمز نیست بلکه نشان می دهد اشراف اطلاعاتی اسرائیل در ایران به اندازه ای زیاد است که خط قرمز عملیات موساد در تهران صرفا توسط خودشان و بنا به صلاحدید خودشان تعین می شود. برای جلو گیری از جا افتادن و فراگیری چنین انگاره ای در افکار عمومی جمهوری اسلامی ناگزیر از پاسخگویی است اما شاید وحشت از اینکه تصمیم گیرندگان پاسخ، سوژه بعدی موساد باشند آنها را مجاب کند تا دست کم از عجله در پاسخگویی اجتناب یا پس از افتادن آب از آسیاب، آن را مشمول مرور زمان کنند.