پس از انتشار پستی از محمدجواد ظریف درباره کناره‌گیری‌اش از دولت مسعود پزشکیان او در متنی تازه نوشت «برخی مردودین از جانب مردم، با تفسیر عجیبی از قانون، اشتغال بنده در مشاغل حساس را به بهانه‌ای برای فشار بر دولت چهاردهم تبدیل کرده‌ بودند.» او نوشت زیر فشار تفسیری از مصوبه «نحوه انتصاب افراد در مشاغل حساس»، هفته گذشته از «معاون راهبردی و رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری» استعفا داده است.

دیروز پس از آنکه مسعود پزشکیان فهرست نامزدهای وزارت را برای رأی اعتماد به مجلس داد، محمدجواد ظریف در پستی در اینستاگرام از ادامه راهش در «دانشگاه» خبر داد و گفت از مردم ایران «برای ناتوانی خود در پیگیری امور در دالان‌های سیاست داخلی پوزش می‌خواهم.»

آقای ظریف امروز مجددا در متنی نوشت: «پیام دیشب بنده به‌معنای پشیمانی و یا ناامیدی از دکتر پزشکیان عزیز و یا مخالفت با واقع‌گرایی نیست، بلکه به معنای تردید در مفید بودن خودم در معاونت راهبردی است.»

«برخی مردودین از جانب مردم، با تفسیر عجیبی از قانون مصوب ۱۴۰۱، اشتغال بنده در مشاغل حساس را به بهانه‌ای برای فشار بر دولت چهاردهم تبدیل کرده‌بودند. بنده نیز برای جلوگیری از هرگونه شائبه یا بهانه برای کارشکنی در کار دولت دکتر پزشکیان عزیز، هفته گذشته طی نامه‌ای از معاونت راهبردی رئیس جمهور انصراف داده بودم.»

در سال ۱۴۰۱، هیئت وزیران دولت ابراهیم رئیسی مصوبه‌ای را درباره نحوه انتصاب افراد در مشاغل حساس تدوین کرد که ناظران می‌گویند دست نهادهای اطلاعاتی و امنیتی را از جمله «وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه، و قوه قضائیه» برای دخالت در چینش وزیران باز گذاشته است.

اکنون آقای ظریف با اشاره به همین مصوبه نوشت: «به رغم تولد فرزندانم حدود ۴۰ سال قبل و در دوران تحصیل (و نه مأموریت) در آمریکا و قوانین خاک محور آمریکا برای تابعیت قهری، به لطف خدا بنده، همسر و فرزندانم ساکن ایران‌ عزیز هستیم و یک متر مسکن در خارج از ایران در تملک و یا حتی اجاره خود نداریم.»

«این بهانه برای دیگران که فرزندانشان تابعیت مضاعف اکتسابی (ونه قهری) همراه با اقامت در خارج از کشور دارند، بیش از بنده قابل بهره‌برداری است.»

او با اشاره به تحریم‌های آمریکا و کانادا علیه خودش گفته است حتی امکان سفر گردشگری به این کشورها را ندارد.

آقای ظریف با این حال تاکید کرد که «هیچ نهاد نظارتی مخالفتی با معاونت» او اعلام نکرده است و مسعود پزشکیان هم «با شجاعت و صراحت» اصرار بر ادامه کارش داشته است.

او توضیح داد که متن نخستش درباره رها کردن «دالان‌های سیاست داخلی» به خاطر «تردید در مفید بودن در معاونت راهبردی» بود و «آن بهانه سیاسی، دلیل بازگشت به دانشگاه نبود و تنها مزید بر علت بود.»

آقای ظریف در دوران انتخاباتی یکی از حامیان نزدیک مسعود پزشکیان به شمار می‌رفت اما بارها در طول رقابت‌های انتخاباتی آقای پزشکیان و همچنین پس از آن به‌تندی از حضور او انتقاد شده بود.

رئیس جمهور جدید ۱۱ مرداد امسال بلافاصله پس از مراسم تحلیف، در حکمی محمدجواد ظریف را به عنوان معاون راهبردی و رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری منصوب کرد.

آقای ظریف در دولت حسن روحانی هشت سال وزیر امورخارجه ایران بود و نقش محوری در مذاکرات هسته‌ای و توافق حاصل از آن (برجام) داشت که با انتقاد تند بسیاری از محافظه‌کاران در ایران مواجه بوده است.

با وجود ادامه انتقادها و حملات لفظی به محمد جواد ظریف، آقای پزشکیان پس از پیروزی او را به مسئول کمیته‌های «راهبری» کرد که گزینه‌های وزارت را به او پیشنهاد دهند.

اما روز گذشته پس از اعلام فهرست وزرا، آقای ظریف در پستی در اینستاگرام علنی از حضور در دولت مسعود پزشکیان کناره‌گیری کرد.

او در پست اینستاگرامی دیشب خود نوشت از «۱۹ وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها و یا شورای راهبری بودند.»

با این حال او نوشت از نتیجه کارش رضایت ندارد چون «نتوانستم به شکل شایسته‌ای نظر کارشناسی کمیته‌ها و حضور بانوان، جوانان و اقوام را آن‌گونه که که وعده داده‌بودم به نتیجه برسانم.»

آقای ظریف با اشاره به ابتکار شکل‌گیری «شورای راهبری پیشنهاد گزینه‌های وزارت» نوشت «این اولین تجربه و پر از کاستی بود و بی‌گمان در آینده بهبود خواهد یافت. ولی در کنار مشکلات دیگر، برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد.»

در هفته‌های گذشته، حملات لفظی به آقای ظریف پس از آن تشدید شد که او در مصاحبه‎‌ای در تلویزیون دولتی گفت «قرار نیست افرادی که با گفتمان رئیس‌جمهور همراهی ندارند، در کابینه حاضر باشند» هر چند تاکید کرد که رئیس‌جمهور جدید به دنبال تشکیل «دولت وحدت ملی» است و در نهایت اوست که وزرا را انتخاب می‌کند.

این موضوع بر شدت حملات لفظی به محمدجواد ظریف افزود تا آنجا که در نماز جمعه ۲۹ تیر، شماری از حاضران شعار «ظریف برو گم شو» و «ظریف گورت رو گم کن» سر دادند.

محافظه‌کاران تندرو در عین حال به مواضع محمدجواد ظریف درباره مذاکره با آمریکا انتقاد دارند. این انتقادها پس از کشته شدن قاسم سلیمانی در حمله آمریکا و درز صحبت‌های آقای ظریف در مجلس درباره او جدی‌تر مطرح شد.

واکنش‌ها؛ روایت کیهان و حسام‌الدین آشنا از نقش نهادهای امنیتی در «غربالگری» وزرا و کابینه پزشکیان

خبر ناگهانی استعفای محمدجواد ظریف از دولت مسعود پزشکیان واکنش‌ گسترده‌ جریان‌های سیاسی را برانگیخت.

روزنامه محافظه‌کار کیهان هم در مطالبی در یادداشت روز خود با عنوان «تاب‌آوری پزشکیان مقابل مشورت‌های سمی» با انتقاد از شورای راهبری به ریاست محمدجواد ظریف تشکیل شده بود نوشت «استعلام از مراجع قانونی برای انتصاب افراد به مشاغل حساس، تا حدودی به غربالگری رئیس‌جمهور کمک کرده است.»

در این یادداشت آمده است که «شماری از افراد پیشنهادی که نهایتا از سوی آقای پزشکیان کنار گذاشته شدند، برخلاف خود ایشان، با مبانی اسلام و انقلاب و سیاست‌های کلی نظام و قانون اساسی زاویه داشتند (همچنان یکی دو نفر از افراد پیشنهادی زاویه‌دار هستند).»

کیهان در این مطلب هم بار دیگر نوشته برخی از افرادی عضو شورای راهبری پیشنهاد وزرا شدند «از مجرمان و محکومان امنیتی، به‌شدت سیاسی کار و تندرو» بودند و صلاحیت لازم برای پیشنهاد «افراد ذی‌صلاح و کارآمد» را نداشتند.

روز گذشته، حسام الدین آشنا پس از انتشار پست آقای ظریف مبنی بر کناره‌گیری از دولت نوشت «حلقه‌ای بسیار قوی که شاید الان نتوان بصورت دقیق گفت که “حلقه‌ی خانوادگی” است یا “حلقه‌ی دوستان قدیمی پزشکیان”، چندان از رفتن ظریف ناراحت نیستند.»

حسام الدین آشنا در عین حال نوشت ماده۲ قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس «طبیعتا درباره معاون رئیس‌جمهور» که «فرزند یا فرزندانشان» تابعیت مضاعف دارد، صدق می‌کند.

آقای آشنا که سابقه حضور در مناصب امنیتی را دارد نوشت: «جمع‌بندی بر استعفا بوده و توصیه هم‌ به ظریف توسط یکی از مجموعه‌ها همین بوده که عزل جالب نیست و استعفا صورتِ خوش‌تری‌ دارد.»

به نوشته آقای آشنا «به نظر می‌رسید ظریف برای اخذ مجوز فراقانونی برای ماندن در معاونت، توقع داشت که مسعود پزشکیان از رهبر انقلاب اذن بگیرد که تعللی در این امر صورت گرفت.»

آقای آشنا در عین حال تایید کرده است که خروجی نهایی برخی از وزارتخانه‌ها از جمله وزارت کشور مطابق نظر آقای ظریف و شورای راهبری نبوده است و «شنیده‌های دقیق می‌گوید بالای ۵۰ درصد از خروجی لیست نهایی مطابق با نظرِ کمیته‌ها، شورای راهبری و پنج‌ضلعیِ تصمیم‌گیر نبود؛ نکته‌ای که در بیانیه‌ی ظریف هم به‌وضوح مشخص بود.»

حسام الدین آشنا در دولت اول حسن روحانی مشاور امور فرهنگی و در دولت دوم او رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک بود. او در اوایل دولت محمد خاتمی معاون ویژه وزارت اطلاعات بود.

در یک فایل صوتی مصاحبه محمدجوادظریف در مصاحبه‌ای در اردیبهشت ۱۴۰۰ که به بیرون درز کرد او از کارشکنی روسیه در مذاکرات برجام و همچنین تقابل دستگاه دیپلماسی با تصمیمات نظامی و به‌ویژه نقش قاسم سلیمانی فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران گفته بود. انتشار این فایل انتقادها و حملات لفظی به آقای ظریف را به‌شدت تشدید کرد.

آذر منصوری رئیس جبهه اصلاحات و دبیرکل حزب اتحاد ملت در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «به طور قطع حضور شما در ادامه نیز مزیت های بسیاری به خصوص برای پیگیری مطالبات مردم دارد. بمانید و ادامه دهید.»

محمدجواد آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات در دولت حسن روحانی و از افرادی که در کارزار انتخاباتی مسعود پزشکیان فعالیت چشمگیری داشت در پستی در ایکس عدم حضور آقای ظریف در دولت را «خود تحریمی‌» خواند و گفت او «خار چشم» اسرائیل و آمریکا بوده است و «برای ایران از خود و خانواده‌اش گذشته است.»

محمد ابطحی هم که سابقه فعالیت در دولت محمد خاتمی را داشت در یادداشتی نوشته است «پزشکیان بعد از معرفی اعضای دولت، مظلوم قرار گرفته. کابینه ای با اکثریت وزرای اصلاح طلبِ پر سابقه، تعدادی جوان، معاونت زنان مقبول. یادمان هست که این وزرا باید از تند ترین و افراطی ترین مجلس رأی اعتماد بگیرد.