مردم سوریه با ترکیب‌های مختلف قومی و مذهبی، لحظات حساسی را در سایه تحولات و درگیری‌های جدید کشورشان تجربه می‌کنند.

روز چهارشنبه ۲۷ نوامبر گروه‌های مسلح مخالف در حمله‌ای غافلگیرکننده موفق شدند شهر حلب را از کنترل نیروهای دولتی خارج کنند.

همزمان «نیروهای دموکراتیک سوریه» اعلام کردند که در مناطقی از دیرالزور که نیروهای دولتی از آنجا عقب‌نشینی کرده‌اند، مستقر شده‌اند.

با بازگشت تحولات سوریه به سرخط رسانه‌های جهان، جناح‌های مختلف سوری به ویژه با توجه به نقشه‌ پیچیده استقرار گروه‌های مسلح در این کشور، به موضوع بحث و پرسش تبدیل شده‌اند.

این نقشه از جمله شامل گروه‌های اسلام‌گرای تندرو مانند «هیئت تحریر شام» است که هدایت حمله به حلب را بر عهده داشت. اما در کنار این گروه‌ها، نیروهای دیگری نیز با ایدئولوژی‌های متفاوت حضور دارند که نیروهای دموکراتیک سوریه یکی از مهم‌ترین آنها است.

نبردی طولانی‌

در ماه اکتبر ۲۰۲۴، نیروهای دموکراتیک سوریه نهمین سالگرد تاسیس خود را پشت سر گذاشتند.

نام این نیروها به جنگ داخلی سوریه گره خورده که سال ۲۰۱۱ آغاز شد. اما تاسیس رسمی آن در پاییز ۲۰۱۵ در شهر قامشلی استان حسکه، یکی از مناطق عمدتا کردنشین مرزی در شمال سوریه، اعلام شد. این منطقه، صحنه اصلی فعالیت‌های این نیروها بوده است.

نیروهای دموکراتیک سوریه از همان ابتدا به عنوان شریکی محلی برای ائتلاف بین‌المللی ضد داعش شناخته می‌شدند که رهبری آن را آمریکا بر عهده داشت. این ائتلاف که در سپتامبر ۲۰۱۴ تشکیل شد، برای پشتیبانی از گروه‌ها و نیروهای مسلح سوریه و عراق علیه داعش، وارد عمل شد.

نیروهای دموکراتیک سوریه در بیانیه معرفی خود اعلام کردند که ائتلافی نظامی-ملی هستند که تمام سوری‌ها از جمله کردها، عرب‌ها، ترکمن‌ها و آشوری‌ها را در بر می‌گیرند. هدف اصلی آن‌ها، شکست داعش و بازپس‌گیری تمام سرزمین‌هایی بود که این گروه در آن‌ها پیشروی کرده بود.

نیروهای دموکراتیک سوریه از طریق حمایت مالی و نظامی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش توانستند راه خود را در میدان نبرد باز کنند. اما تشکیل این نیرو، مناطق تحت کنترل آن‌ها و دستاوردهایشان در شمال شرق سوریه، که به مرزهای جنوبی ترکیه نزدیک است، واکنش منفی دولت آنکارا را در پی داشت.

نیروهای دموکراتیک سوریه موفق شدند داعش را از چندین منطقه استراتژیک بیرون کنند و کنترل مناطق گسترده‌ای در شمال شرق سوریه را در دست بگیرند. از جمله برجسته‌ترین نبردهای آن‌ها می‌توان به نبرد کوبانی در سال ۲۰۱۵ اشاره کرد.

نیروهای دموکراتیک سوریه و مشکلات متعدد

نیروهای دموکراتیک سوریه متحد آمریکا در جنگ داخلی سوریه بودند و از این طریق توانستند جای پای خود را در شمال شرق سوریه حفظ کنند.

پس از مجموعه‌ای از پیروزی‌های نظامی، در ماه مارس ۲۰۱۹ اعلام شد که داعش شکست خورده است. اما به جای تقویت جایگاه نیروهای دموکراتیک، آنها دچار این نگرانی‌ شدند که هر لحظه ممکن است از صحنه حذف شوند.

این نگرانی‌ها با اعلام خروج بیشتر نیروهای آمریکایی از سوریه از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا در همان سال بیشتر شد. تنها تعداد محدودی از نیروهای آمریکایی برای تامین امنیت تاسیسات نفتی منطقه که دارای ذخایر مهم نفتی است، در آنجا باقی ماندند.

این عقب‌نشینی به عنوان نشانه‌ای از رها کردن نیروهای دموکراتیک سوریه تلقی شد، به ویژه در شرایطی که ترکیه در کمین برای حمله به این نیروها بود. این موضوع تا حدی بر روابط ائتلاف بین‌المللی با نیروهای دموکراتیک سوریه نیز تاثیر گذاشت.

همکاری آمریکا با این نیروها، یکی از نقاط اختلاف دائمی میان واشنگتن و متحد آن در ناتو یعنی ترکیه بوده است. آنکارا که سال‌ها با فعالیت‌های استقلال‌طلبانه کردها در مناطق مرزی خود، چه در سوریه و چه در عراق، مقابله کرده، این همکاری را برنمی‌تابد.

مشکلات نیروهای دموکراتیک و رهبران کرد آن تنها محدود به ترکیه نیست. دولت سوریه نیز مانند آنکارا، اعلام نظام فدرالی از سوی کردها در مناطق تحت کنترلشان در سال ۲۰۱۶ را محکوم کرد.

با توجه به نگرانی آنکارا از گسترش فعالیت کردها و پیامدهای احتمالی آن یعنی تبدیل پیشرفت‌های نظامی به دستاوردهای سیاسی، و با تضعیف کنترل نیروهای دولتی سوریه بر بخش‌های وسیعی از این کشور، ترکیه بارها علیه نیروهای دموکراتیک سوریه حملات زمینی و هوایی انجام داده است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که در جریان جنگ غزه که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، حملات ترکیه به نیروهای دموکراتیک شدت گرفته است.

ترکیه این نیروها را به عنوان شاخه‌ای سوری از حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند که آن را به‌عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی کرده، و در جنگی که چهار دهه ادامه داشته و بیش از ۴۰ هزار کشته به جا گذاشته، با آن مبارزه می‌کند.

علاوه بر این، نیروهای دموکراتیک با چالش‌هایی در ارتباط با روابط خود با جمعیت عرب و تاثیر آن بر ساختار داخلی و انسجام نظامی‌ این گروه روبرو هستند.

پیروزی‌های نظامی نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش باعث شد که مناطقی با جمعیت عمدتا عرب نیز تحت کنترل این نیروها قرار گیرند. اداره خودمختار شمال و شرق سوریه نیز شامل مناطقی است که ساکنانی از اقلیت‌های مسیحی شامل آشوری‌ها، ارمنی‌ها و سریانی‌ها، و همین طور جوامع ایزدی‌، ترکمن‌ و چچنی‌ را در برمی‌گیرد. این ترکیب جمعیتی، کار اداره خودمختار شمال و شرق را پیچیده‌تر می‌کند.

در اوت ۲۰۲۴، نیروهای دموکراتیک وارد دومین موج درگیری‌ با عشایر عرب در حومه دیرالزور شدند. این درگیری‌ها پس از رویارویی مشابهی در سپتامبر ۲۰۲۳ رخ داد. همزمان، گروه‌های مسلح وابسته به ایران حملات هماهنگی علیه پایگاه‌های نیروهای دموکراتیک در چندین شهر و روستا در حومه دیرالزور انجام دادند.

علاوه بر این، نیروهای دموکراتیک با اختلافات داخلی میان کردها در مناطق تحت کنترل خود در شمال سوریه روبرو هستند.

از سوی دیگر گروه‌های جهادی فعال در جنگ سوریه،‌ به ویژه داعش، گروه‌های مخالف سوری تحت حمایت ترکیه، و همین طور گروه‌های مرتبط با القاعده و هم‌ پیمانان آن‌ها، از جمله دشمنان دیگر نیروهای دموکراتیک سوریه هستند.

گروه‌های حاضر در نیروهای دموکراتیک و رهبری عبدی

در زمان تاسیس نیروهای دموکراتیک سوریه با هماهنگی آمریکا، در نام این گروه هیچ اشاره‌ای به گرایش‌های ایدئولوژیک یا قومی وجود نداشت. اما این مسئله مانع نگرانی ترکیه از فعالیت این گروه مسلح به رهبری کردها نشد.

تشکیلات نیروهای دموکراتیک سوریه شامل گروه‌ها و گردان‌های مسلح متعددی است.

دیدگاه‌ها درباره ساختار اصلی این نیروها متفاوت است. برخی معتقدند که «یگان‌های مدافع خلق» که یک نیروی کرد است، اکثریت اعضای نیروهای دموکراتیک را تشکیل می‌دهد و به‌عنوان هسته مرکزی این نیرو عمل می‌کند. در مقابل، گزارش‌های دیگری نشان می‌دهند که با پیشروی نیروهای دموکراتیک در مناطق عرب‌نشین، تعداد جنگجویان عرب در این نیرو افزایش یافته است.

به گفته پنتاگون در ماه مارس ۲۰۱۷، کردها ۴۰ درصد و عرب‌ها ۶۰ درصد از نیروهای دموکراتیک را تشکیل می‌دادند. اما منابع دیگر این نسبت‌ها را زیر سوال برده و اعلام کرده‌اند که تعداد جنگجویان عرب کمتر از این میزان بوده است. در هر صورت بر سر این موضوع که رهبری نیروهای دموکراتیک در اختیار کردها است، اتفاق نظر وجود دارد.

فهرست گروه‌های مسلح تحت امر نیروهای دموکراتیک سوریه شامل گروه‌های مختلفی است، از جمله:

شورای نظامی مسیحی سریانی: این گروه شبه‌نظامی سریانی در سال ۲۰۱۲ با حمایت دولت سوریه در شهر قامشلی شکل گرفت. این گروه در ابتدا زیرمجموعه حزب اتحاد سریانی بود که به حزب کارگران کردستان نزدیک است و پس از آن به نیروهای دموکراتیک سوریه پیوست.

نیروهای صنادید: این نیرو عمدتا از جنگجویان قبیله شَمر تشکیل شده که یکی از قبایل برجسته عرب در مناطق روستایی شمالی استان حسکه به شمار می‌آید.

ارتش انقلابیون (جیش الثوار): یک گروه مسلح چند قومیتی که ابتدا با یگان‌های مدافع خلق متحد شد و بعدها به نیروهای دموکراتیک سوریه پیوست. این گروه در سال ۲۰۱۵ از بقایای ارتش آزاد سوریه شکل گرفت که ساختار آن تا اواخر سال ۲۰۱۲ از بین رفته بود.

تیپ ترکمن سلجوقی: این گروه در اوایل سال ۲۰۱۳ تشکیل شد و در ابتدا از حمایت ترکیه برخوردار بود، اما این رابطه بعدها دچار تنش شد. تیپ ترکمن سلجوقی در ماه اوت ۲۰۱۵ به ارتش انقلابیون پیوست و بعدها بخشی از نیروهای دموکراتیک سوریه شد. برخلاف گروه‌های ترکمن وابسته به ترکیه، این لشکر با یگان‌های مدافع خلق کرد متحد بود.

یگان‌های مدافع زنان: شریک اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه که با افزایش تعداد زنان جنگجو در یگان‌های مدافع خلق تشکیل شد.

ترکیه نیروهای دموکراتیک سوریه را به رسمیت نشناخته است و اصرار دارد که به دو جزء اصلی آن یعنی یگان‌های مدافع خلق و یگان‌های مدافع زنان اشاره کند که از نظر آنکارا «سازمان‌های تروریستی» هستند.

به گزارش بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی «اتاق عملیات آتشفشان فرات» که یک اتاق عملیات مشترک است، نیروهایی از یگان‌های مدافع خلق و لشکر انقلابیون رقه را در بر می‌گیرد که عمدتا متشکل از جنگجویان عرب هستند.

مظلوم عبدی فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه، ریاست این ائتلاف از گروه‌های مسلح را بر عهده دارد.

این فرمانده کرد، که اخیرا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را تبریک گفته، پیش‌تر سیاست‌های آمریکا در قبال سوریه در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ را مورد انتقاد قرار داده بود.

به گفته دیدبان حقوق بشر سوریه، عبدی نقشی برجسته در میدان‌های نبرد و همچنین در تلاش‌های دیپلماتیک برای برقراری ارتباط با رهبران غربی ایفا کرده است.

او در شهر کوبانی (عین‌العرب) در استان حلب متولد شده است و با نام‌های مستعار زیادی شناخته می‌شود. نام واقعی او فرهاد عبدی شاهین است، اما از جمله با نام مستعار «ژنرال مظلوم کوبانی» شهرت یافته است. پس از آن که ترکیه او را به تروریسم متهم کرد، از اسامی مختلف دیگری نیز برای فرار از تعقیب قضایی اینترپل استفاده کرد.

عبدی در سال ۱۹۹۰ به حزب کارگران کردستان در سوریه پیوست و دوست نزدیک عبدالله اوجالان، رهبر این حزب، بود. مقامات سوریه چندین بار او را به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش بازداشت کردند. او پس از آخرین بازداشت، در سال ۱۹۹۷ به اروپا رفت. تا زمان حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ در اروپا ماند و پس از آن برای برعهده گرفتن مسئولیت‌های سیاسی به اقلیم کردستان عراق بازگشت.

پیش از آغاز جنگ داخلی سوریه، عبدی چهره‌ای شناخته‌ شده در میان مردم سوریه نبود. اما با آغاز جنگ، نام او به دلیل نقش مهمی که در درگیری‌ها ایفا کرد، به سرعت مطرح شد. او پس از هدایت موفقیت‌آمیز نبردهایی در شمال سوریه، از جمله مقابله با داعش، به یکی از چهره‌های برجسته نظامی تبدیل شد.

با شروع جنگ در سوریه، عبدی فرماندهی یگان‌های مدافع خلق کرد را بر عهده داشت. او در سال ۲۰۱۴ مذاکراتی را با واشنگتن برای تشکیل ائتلافی علیه داعش هدایت کرد. با تاسیس نیروهای دموکراتیک سوریه در سال ۲۰۱۵، عبدی فرماندهی این نیروها را بر عهده گرفت.

او روابط نزدیکی با دولت آمریکا دارد و به عنوان شخصیتی مورد اعتماد شناخته می‌شود. عبدی از حمایت قوی کنگره آمریکا نیز برخوردار است، چون بسیاری از اعضای کنگره او را شریک استراتژیکی می‌دانند که به کاهش تهدید داعش کمک کرده و منافع ملی آمریکا را تامین کرده است.

زندان‌های نیروهای دموکراتیک سوریه در معرض اتهام

سازمان‌های حقوق بشری، به ویژه سازمان عفو بین‌الملل، در گزارش‌های خود نیروهای دموکراتیک سوریه را به دلیل وضعیت زندان‌هایی که در شمال شرق سوریه اداره می‌کنند و همچنین سیستم بازداشت‌های این گروه محکوم کرده‌اند.

عفو بین‌الملل تاکید کرده است که این زندان‌ها طی پنج سال گذشته به دلیل شرایط بسیار نامناسب و وخامت روزافزون وضعیت آنها بد نام شده‌اند. این سازمان می‌گوید تقریبا هیچ راهی برای بازداشت‌شدگان وجود ندارد تا به صورت قانونی به بازداشت خود اعتراض کنند.

گزارش‌های حقوق بشری حاکی از آن است که بازداشت‌شدگان در این زندان‌ها عمدتا شامل افرادی هستند که مظنون به عضویت در گروه داعش هستند، و خانواده‌ها، فرزندان و بستگان آن‌ها، از جمله زنان و کودکان، در اردوگاه‌های بازداشت نگهداری می‌شوند. علاوه بر این غیر نظامیان هم که اغلب به دلیل امتناع از خدمت اجباری نظامی یا به دلیل داشتن دیدگاه‌های مخالف بازداشت شده‌اند، در این زندان‌ها نگهداری می‌شوند.

سازمان‌های حقوق بشری در گزارش‌های خود به مواردی از شکنجه گاه منجر به مرگ، رفتارهای خشن، و ارعاب سیستماتیک زندانیان اشاره کرده‌اند. علاوه بر این، موارد دیگری از نقض حقوق بشر مانند بازداشت‌های خودسرانه و ناپدید شدن قهری نیز ثبت شده است. نیروهای دموکراتیک سوریه این اتهامات را رد می‌کنند.

نیروهای دموکراتیک و گزینه‌ها در حلب

پیشروی‌های غافلگیرکننده‌ای که اخیرا گروه‌های مخالف علیه نیروهای دولتی سوریه به دست آورده‌اند، پرسش‌هایی را درباره پیامدهای این تحولات بر نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان متحد آن‌ها، همچنین نیروهای دموکراتیک سوریه و مناطق سکونت جوامع کرد برانگیخته است. این پرسش نیز مطرح است که نیروهای دموکراتیک چگونه با تحولات میدانی در حلب برخورد خواهد کرد.

رامی عبدالرحمان، مدیر دیدبان حقوق بشر سوریه، تایید می‌کند که نیروهای دموکراتیک سوریه دیگر در حلب حضور ندارند. او می‌گوید حضور نظامی کردها در حلب به نیروهای میدانی کردی دیگری مرتبط است که در مواقع ضروری برای دفاع از شهروندان کرد حلب وارد عمل می‌شوند. این شهروندان عمدتا در داخل شهر و مناطق شمالی آن، به ویژه در دو شهرک واقع در حومه حلب، سکونت دارند.

به گفته عبدالرحمان نیروهای دموکراتیک سوریه عمدتا در ساحل شرقی رود فرات مستقر هستند، اما نیروهای کرد حلب، همچنان با نیروهای دموکراتیک که حدود یک‌ چهارم خاک سوریه را در کنترل خود دارد، در ارتباط هستند.

عبدالرحمان می‌گوید نیروهای دموکراتیک سوریه دو گزینه پیش رو دارد: یا وارد درگیری‌های حلب شود تا با مقابله با گروه‌های مسلح اسلامی تحت حمایت آنکارا مانع از تحقق آنچه او «پروژه ترکیه در شمال سوریه» می‌نامد شود، که به باور عبدالرحمان به زیان کردها تمام خواهد شد، یا به طور مسالمت‌آمیز عقب‌نشینی کند و آوارگی جامعه کرد ساکن حلب را بپذیرد.

از: بی بی سی