خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، بیش از ۱۸ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۳۷ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی، بحران های فرونشست و بحران پسماند و آلاینده ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خوزستان از مرگ دوهزار پرونده در اهواز خبر داد و علت مرگ این پروندگان را مسمومیت عنوان کرد.

به گفته وی، این پروندگان توسط صیادان غیرمجاز و توسط دانه زهرآلود، مسموم شدند.

یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای یوزپلنگ آسیایی، جاده‌های مرگبار است. جاده میامی–عباس‌آباد که به قتلگاه یوز ایرانی مشهور شده، سهم عمده‌ای در کاهش جمعیت این گونه دارد.

طبق آمار، ۷۰٪ مرگ یوزپلنگ‌های ایرانی در اثر تصادف جاده‌ای رخ داده است.

با وجود هشدارهای مکرر فعالان محیط زیست و تخصیص بودجه‌ای معادل ۵۰۰ میلیارد ریال برای ایمن‌سازی جاده‌ها، هیچ پیشرفت قابل توجهی مشاهده نشده است. ساخت پل‌های عبور حیوانات و نصب موانع ایمنی از راهکارهای شناخته‌شده در جهان برای کاهش تصادفات حیات وحش است، اما در ایران تنها در حد وعده باقی مانده است.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم دو تن چوب قاچاق در استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی ضبط و در این راستا دستکم دو متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت بیش از ۱۶ شکارچی غیرمجاز در استان های آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خراسان شمالی ، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و مرکزی بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

در این رابطه، رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا با اشاره به کشف بیش از دو هزار تن چوب و فرآورده‌های چوبی طی سه روز در کل کشور، عنوان داشت: در این رابطه تعداد ۱۷۷ دستگاه خودرو انواع خودرو که در زمینه قاچاق چوب فعالیت داشتند توقیف و تعداد ۲۴۹ فقره پرونده برای متهمان دستگیر شده تشکیل شد.

از سوی دیگر یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد در دو ماه گذشته، چهار محموله بزرگ چوب تاغ قاچاق را که از استان خراسان جنوبی به سمت مازندران در حال انتقال بود، توقیف کرده است.

همچنین رییس اداره حفاظت محیط زیست جغتای گفت: ماموران این اداره در پاییز امسال ۱۲ متخلف صید و شکار را در این شهرستان غربی خراسان رضوی دستگیر و به دادسرا معرفی کرده‌اند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای تبریز ۱۳۴، خرمشهر ۱۷۷، آبادان ۱۷۶، هندیجان ۱۶۲، اهواز ۱۸۳، سوسنگرد ۱۶۳، ماهشهر ۱۵۵، هویزه ۱۶۵، رامهرمز ۱۵۴، شوشتر ۱۵۴ و شادگان ۱۵۲، امیدیه ۱۸۳، بهبهان ۱۲۹، اندیمشک ۱۲۸، حمیدیه ۴۳۲، دزفول ۱۵۴، اصفهان ۱۲۶، خمینی‌شهر ۱۰۶ ، شاهین‌شهر ۱۱۷، کاشان ۱۱۴، مشهد ۱۰۸، گتوند ۱۴۸، اراک ۱۵۱، رفسنجان ۱۱۲، رودبار ۱۰۸، فهرج ۱۷۲، ریگان ۱۴۰، تهران ۱۳۰، نظرآباد ۱۰۳، فردیس ۱۳۷ و ساوجبلاغ ۱۳۳ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

شاخص اندازه‌گیری آلودگی هوا بر اساس استاندارد EPA که در بسیاری از کشورهای دنیا و از جمله ایران استفاده می‌شود، به شش دسته تقسیم می‌شود: صفر تا ۵۰ که پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ که سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ که ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ که ناسالم برای همه، ۲۰۰ تا ۳۰۰ که بسیار ناسالم و ۳۰۰ تا ۵۰۰ که خطرناک است.

در هفته گذشته مدارس ۲۳ شهر خوزستان به دلیل آلودگی هوا، غیرحضوری شد.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفت: در سال گذشته بیش از ۳۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در کشور ثبت شده است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در خصوص اجرای قانون هوای پاک گفت: پس از گذشت هفت سال از تصویب این قانون، همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است. از مجموع ۱۶ محور عملیاتی قانون هوای پاک و از ۲۲۸ حکم شناسایی‌شده برای ۲۳ دستگاه اجرائی، ۲۸ حکم انجام شده، ۱۳۸ حکم به‌صورت ناقص اجرائی شده و ۶۲ حکم نیز انجام نشده‌ است. برای نمونه، در زمینه اسقاط خودروهای فرسوده حدود ۲۷ میلیون خودرو باید از چرخه فعالیت خارج شوند، اما از سال ۱۳۹۶ تاکنون فقط ۴۴۰ هزار وسیله نقلیه اسقاط شده؛ یعنی ۱.۶٪ از تکلیف قانونی محقق شده است.

از سوی دگیر مدیر کل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه خودروها نقش اصلی را در آلودگی هوا دارند، گفت: حدود ۸۵٪ مفاد قانون هوای پاک در قم اجرایی نشده است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز یکی از مشکلات و چالش‌های زیست محیطی استان به ویژه کلانشهر اهواز را آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: اهواز در سال جاری با وجود اینکه وضعیت هوای قابل قبول را داشت اما تاکنون هوای پاک را تجربه نکرده است.

همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده، طی دی‌ماه سال جاری تهرانی‌ها پنج روز هوای قابل قبول، ۲۰ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و پنج روز هوای ناسالم تنفس کردند.

همزمان محمد داسمه، وکیل دادگستری با بیان اینکه پالایشگاه بید بلند خلیج فارس در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۷۶ هزار تن گاز اسیدی را فلر کرده است، گفت: برای مقایسه، بزرگ‌ترین پتروشیمی ماهشهر در یک سال تنها پنج هزار تن گاز اسیدی فلر می‌کند. این بدان معناست که پالایشگاه خلیج فارس در یک سال معادل ۳۵ سال آلایندگی پتروشیمی ماهشهر داشته است.شهری که حالا از پاک‌ترین شهر خوزستان به یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان سقوط کرده و صدها شکایت مردمی را به‌دنبال داشته است.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و فرونشست

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

علیرضا شریعت، دبیرکل فدراسیون صنعت آب با اشاره به مشکلات و سیاست‌های نادرست گذشته و ناترازی در منابع آبی کشور، گفت: سرانه آب به کمتر از ۵۰۰ متر مکعب در سال کاهش یافته است، در حالی که این رقم قبلاً ۱۵۰۰ متر مکعب بوده است.

همچنین تالاب صالحیه، نقش مهمی در جلوگیری از ریزگردها و آلودگی هوا دارد، اما سوء مدیریت‌ها این عملکرد را مختل کرده است. خبر خشک شدن مجدد تالاب صالحیه باعث ایجاد موجی از نگرانی برای تشدید بحران ریزگردها و حیات در این منطقه شده است.

رئیس مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو با بیان اینکه سطح تراز دریای خزر از سال ۱۴۰۰ یک متر کاهش یافته است، افزود: “این روند به طور فزاینده ادامه دارد”. همزمان استاندار مازندران، تنش آبی را از معضلات این استان عنوان کرد و گفت که این معضل در سطح استان گریبان کشاورزان شده است.

رئیس مجمع نمایندگان استان مرکزی و عضو کمیسیون تلفیق بودجه نیز کمبود منابع آبی را ناشی از ضعف مدیریت منابع و عدم مدیریت مصرف عنوان کرد و افزود: ما باید ناترازی مدیریت منابع و مصارف را در قالب برنامه برای هر استان تهیه کنیم.

از سوی دیگر مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری از تشدید خشکسالی در این استان طی سال زراعی جاری خبر داد و گفت: در همین راستا به سبب کاهش شدید بارش برف و باران در شهرستان کوهرنگ به عنوان سرشاخه اصلی رودخانه‌های بزرگ کارون و زاینده‌رود، ۱۰۰٪ مساحت این شهرستان درگیر خشکسالی شده است.

همزمان سخنگوی کشور، اعلام کرد که بارندگی‌ ها نسبت به شرایط نرمال ۴۵٪ کاهش داشته و افت ۲۹٪ ورودی سدها نسبت به میانگین پنج ساله، نشان از تداوم شرایط خشکسالی در کشور است.

پدیده فرونشست زمین با شکاف‌های متعدد و نرخ بیش از ۱۰ سانتی‌متر در برخی مناطق شمال کاشان نیز، از جمله آران و بیدگل، مشکات و روستاهای اطراف، به یک بحران جدی تبدیل شده است. این مسئله مناطق مهمی چون شرق اتوبان کاشان-قم و اطراف زندان کاشان را نیز در بر گرفته و نیازمند اقدامات فوری است.

در رابطه به موضوع پسماند رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شهرضا گفت: فردی که اقدام به تخلیه غیر مجاز پساب فاضلاب در زیستگاه های طبیعی شهرستان شهرضا کرده بود، به ۱۲ ماه حبس تعزیری محکوم شد.

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید