خبرگزاری هرانا – سال ۱۴۰۳ تصویری بارز از تداوم نقض حقوق بشر در ایران را روایت میکند. تهدید مستمر آزادی اندیشه و بیان، برخورد با معترضان مسالمت جو، افزایش فشار بر اتنیک ها و اقلیت های دینی و مذهبی، محاکمه و آزار کنشگران حقوق بشر و اعدام نوجوانان در ایران، معضل کودکان کار، نقض حقوق زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در کشور، وضعیت نامناسب بازداشتگاه ها و زندان ها تنها نمونه‌هایی از نقض روزمره حقوق بشر در ایران هستند. گزارش جامع مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران که در پی می آید وضعیتی تأسف‌بار از نقض حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت ارائه می کند.
مقایسه استانی: معرفی شاخص حقوق بشر هرانا
امسال ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر (هرانا)، به ابتکار واحد آمار، نشر و آثار، شاخص نقض حقوق بشر (Human Rights Violation Index) را جهت تحلیل و مقایسه وضعیت حقوق بشر در استان های مختلف ایران معرفی کرده است. این شاخص یک رویکرد داده-محور برای رصد موارد نقض حقوق بشر هم به صورت جغرافیایی و هم در زمانی، در اختیار سازمان ها و گزارشگران قرار می دهد.
شاخص نقض حقوق بشر یا به اختصار HRVI، بر داده های هزاران گزارش هرانا استوار بوده و در مجموع از ۳۷ ایندیکاتور توسعه یافته است.
نقشه ۱ شاخص نقض حقوق بشر یا به اختصار HRVI
با تقسیم بندی موارد نقض حقوق بشر به سه دسته، این شاخص از سه شاخص جزئی تر زیر تشکیل شده است:
۱. شاخص سرکوب کنشگری سیاسی/مدنی (Political Rights Suppression Index) یه به اختصار PRSI: این شاخص اقدامات دستگاه های امنیتی و قضایی رژیم ایران را در سرکوب فعالیت های سیاسی و مدنی شهروندان از گروه های مختلف اعم از فعالین مدنی، فعالین حقوق کارگر یا زنان، روزنامه نگاران و غیره اندازه گیری می کند. در این شاخص تمرکز روی مواردی است که حکومت نقش فعالی در سرکوب آزادی های سیاسی و مدنی شهروندان دارد مانند بازداشت های خودسرانه نهادهای امنیتی، احکام حبس به سبب اتهامات سیاسی و موارد متعدد احضار و بازجویی.
نقشه ۲ شاخص سرکوب کنشگری سیاسی/مدنی (Political Rights Suppression Index) یا به اختصار PRSI
۲. شاخص عدم حمایت قانونی (Lack of Legal Protection Index) به اختصار (LLPI): این شاخص انفعال یا ناتوانی حکومت در حمایت قانونی از گروه های آسیب پذیر جامعه مانند زنان، کارگران، کودکان را اندازه گیری می کند. ایندیکاتورهای متعددی در این شاخص برای محاسبه ناتوانی حکومت در محافظت از مردم در مقابل خشونت، تبعیض و استثمار لحاظ شده اند.
نقشه ۳ شاخص عدم حمایت قانونی (Lack of Legal Protection Index) به اختصار (LLPI)
۳. شاخص نقض تمامیت جسمانی (Physical Integrity Index) یا به اختصار (PII): اقدامات خشونت آمیز حکومت که مستقیما شهروندان را هدف قرار می دهد از جمله زندانیان، کولبرها و سوختبرها توسط این شاخص اندازه گیری می شود. این شاخص همچنین شامل اندازه گیری اقدامات و مجازات های غیرانسانی مانند اعدام، شکنجه و نگاه داری در زندان انفرادی می شود.
نقشه ۴ شاخص نقض تمامیت جسمانی (Physical Integrity Index) یا به اختصار (PII)
برحسب شدت و تاثیر منفی اقدامات، به هرکدام از ایندیکاتورها وزن متفاوتی داده شده تا اطمینان حاصل شود که موارد نقض آشکار و شدید در محاسبه شاخص کلی تاثیر بیشتری خواهند داشت. به این ترتیب، شاخص کلی نقش حقوق بشر از مجموغ وزنی این سه شاخص محاسبه می شود. جهت مطالعه دقیق از ایندیکاتور و نحوه محاسبه این شاخص ها به مستندات شاخص (لینک) رجوع کنید.
به طور خلاصه، با استفاده از جمع آوری گسترده داده ها و مدل سازی آماری، شاخص نقض حقوق بشر یک رویکرد کمی-ساختارمند جهت ارزیابی چشم انداز حقوق بشر در ایران ارائه می کند.
آزادی اندیشه و بیان
در سال ۱۴۰۳، تعداد ۱۱۴۱ گزارش در حوزه اندیشه و بیان ثبت شد. در این مدت، دست کم ۱۳۰۰ نفر بازداشت شدند که از این تعداد، ۱۶۸ نفر بدون ارائه حکم قضایی بازداشت شده‌اند. همچنین، ۳۰۷ مورد محاکمه، ۳۹ مورد تفتیش منزل، ۲۵ مورد مجرم شناختن نشریات، ۳ مورد اعمال فیلترینگ، ۱مورد مصادره منزل و اموال، ۷۴ مورد تجمع اعتراضی، ۳ مورد ممانعت از تجمع، ۲۶۲۱ مورد احضار به نهادهای قضایی و ۱۶۱ مورد اجرای حکم حبس ثبت شده است.
در سال ۱۴۰۳، در این حوزه، برای ۵۴۸ نفر توسط مراجع قضایی، دستکم ۲۲۹۸۶ ماه حبس صادر شد. از این میزان ۲۰۸۶۴ ماه حبس تعزیری و ۲۱۲۲ ماه حبس تعلیقی را شامل میشود . گفتنی است ۴۹۶۵ ماه از این میزان توسط دادگاه تجدید نظر و ۲۵۲ ماه توسط دیوان عالی کشور صادر شده است. همچنین ۸۱ نفر به پنج میلیارد و پانصد و هشتاد و نه میلیون تومان جریمه نقدی، ۹۵ نفر به ۶۹۹۴ ضربه شلاق، ۲۸ نفر به ۱۱۵۲ ماه تبعید و ۷۸ نفر به محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شدند.
مقایسه آماری بازداشت در پنج سال اخیر بر اساس تعداد بازداشت، جمعیت هر سال و تغییرات سالانه در حوزه اندیشه و بیان
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | نسبت بازداشت به جمعیت (بازداشت به ازای هر یک میلیون نفر) | تعداد بازداشت | سال |
| ۴۵- | ۲۷.۵ | ۲۲۹۲ | ۱۳۹۹ |
| ۱۱- | ۱۶.۸۸ | ۱۴۱۹ | ۱۴۰۰ |
| ۹۵- | ۳۳۸.۲ | ۲۸۶۴۷ | ۱۴۰۱ |
| ۴۸- | ۲۹.۲۵ | ۲۴۹۶ | ۱۴۰۲ |
| – | ۲۸.۸۹ | ۱۳۰۰ | ۱۴۰۳ |
مقام های قضایی با بیشترین احکام صادره در حوزه اندیشه و بیان
| جریمه نقدی (به تومان) | احکام شلاق | میزان حبس (ماه) | تعداد احکام صادره | شعبه دادگاه | نام قاضی |
| – | ۵۵۵۰ ضربه شلاق | ۳۵۷۶ ماه | ۴۴ نفر | شعبه ۱۱۴۸ دادگاه کیفری ۲ تهران | جبار جوادی رمی |
| ۴۴۶۰۰۰۰۰۰ | ۱۴۸ ضربه شلاق | ۲۰۹۵ ماه | ۴۱ نفر | شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران | ایمان افشاری |
| – | – | ۲۲۴۴ ماه | ۲۹ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب اصفهان | محمد رضا توکلی |
| – | – | ۱۵۶۹ ماه | ۲۳ نفر | شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر تهران | عباسعلی حوزان |
| – | – | ۱۰۲۳ ماه | ۱۷ نفر | شعبه ۳ دادگاه انقلاب رشت | مهدی راسخی |
| – | – | ۱۰۱۵ ماه | ۱۵ نفر | شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران | ابوالقاسم صلواتی |
| – | – | ۷۲۷ ماه | ۱۱ نفر | شعبه ۱۱ دادگاه تجدید نظر گیلان | محمد صادق ایران عقیده |
| – | – | ۱۴۵ ماه | ۱۱ نفر | شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری ۲ بوکان | مهدی فخری |
| – | – | ۴۰۲ ماه | ۹ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب مهاباد | سجاد دوستی |
| – | – | ۲۷۷ ماه | ۷ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب سنندج | محمد کرمی |
حقوق کودکان
در سال ۱۴۰۳، تعداد ۴۹۸ گزارش در حوزه کودکان ثبت شد. در این مدت، دست کم ۲۷ مورد تجاوز و آزار جنسی کودکان، ۴۳ مورد قتل کودک، ۵ مورد قتل ناموسی، ۳ مورد نوزاد رها شده،۹ مورد مرگ و ۱۷ مورد مصدومیت کودک کار، ۱۴ مورد مرگ و ۲۰۴ مورد مصدومیت کودکان در پی سهل انگاری مسئولان، ۵۸ مورد خودکشی، دستکم ۴۲۹۶ مورد کودک آزاری، بازداشت ۲۸ فرد زیر ۱۸ سال، دستکم ۳ میلیون دانش آموز بازمانده از تحصیل و حدود ۲ میلیون کودک کار ثبت شد. همچنین، ۴۸ ماه حبس تعزیری برای ۲ فرد زیر ۱۸ سال گزارش شده است.
همانطور که در بخش اعدام در این گزارش می خوانید، در مدت یکسال اخیر دست کم ۵ کودک – مجرم نیز در ایران اعدام شدند.
طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸، حدود ۱۶.۸ درصد از دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله در ایران ازدواج کرده بودند. از جمله معدود آمارهای دولتی در این زمینه، طبق گزارش مرکز آمار ایران، از زمستان سال ۱۴۰۰ تا پایان فصل پاییز سال ۱۴۰۱، دستکم ۲۷ هزار و ۴۴۸ دختر زیر ۱۵ سال در ایران ازدواج کرده‌اند. به این ترتیب، با وجود آنکه روند ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در ایران، از سال ۱۳۹۶ سیر نزولی پیدا کرده بود اما این رقم از سال ۱۳۹۸ دوباره به روال قبلی خود بازگشته و سیری صعودی داشته است.
بر اساس گزارشات، در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب ۳۱ هزار و ۶۴۶ و ۳۲ هزار و ۶۵۵ دختر زیر ۱۵ سال در ایران ازدواج کرده‌اند. آمار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در پاییز ۱۴۰۱ نسبت به تابستان همان سال ۹۳۳ مورد افزایش یافته است. همچنین در پاییز سال ۱۴۰۱ در بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله نیز بیش از پنج هزار و ۵۰۰ دختر بیشتر نسبت به فصل پیش از آن یعنی تابستان ۱۴۰۱ ازدواج کرده‌اند.
طبق این گزارش، بیشتر زنان کودک‌همسر در همان سنین پایین مادر می‌شوند؛ به‌طوری که بنابر اعلام سازمان ثبت احوال در اردیبهشت ۱۴۰۱، در سال ۱۴۰۰ دستکم ۶۹ هزار و ۱۰۳ نوزاد از مادران گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ ساله و همچنین هزار و ۴۷۴ نوزاد از مادرانی در بازه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال متولد شده‌اند.
روزنامه اعتماد در در شهریور ۱۴۰۳ در گزارشی از توقف انتشار آمار و اطلاعات درباره کودک‌همسری و شمار کودکان متولدشده از مادران زیر سن قانونی در ایران خبر داد. به گفته این روزنامه یک مقام مسئول در سازمان ثبت احوال گفته است “دستور آمده” که این آمار منتشر نشود.
حقوق زنان
در سال ۱۴۰۳، تعداد ۲۵۳ گزارش در حوزه زنان ثبت شد. ۱۲۵ مورد قتل زنان، ۳۳ مورد قتل ناموسی به شمول قتل ۱۹ مرد، ۱۶۵۶۷ مورد خشونت خانگی، ۵ مورد اسید پاشی، ۳ مورد خودکشی، ۳۰۶۴۲ مورد برخورد با عنوان بدحجابی، ۲ مورد محاکمه و ۱۴ ماه حبس برای زنان ثبت شد. همچنین، ۷۴ مورد شلاق و نه میلیون و پانصد هزار تومان جریمه نقدی برای زنان صادر شده است.
در سالی که گذشت، دستکم ۶۴۹ بازداشت در این حوزه به ثبت رسیده است. از این میزان ۶۴۳ مورد به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری بازداشت شده اند.
حقوق کارگری
در سال ۱۴۰۳، تعداد ۱۷۱۲ گزارش در این رسته ثبت شد که برا اساس آن جمعا ۱۳ تن بازداشت شدند. همچنین، ۱۰ کارگر و یا فعال کارگری به ۳۴۰ ماه حبس تعزیری محکوم شدند. علاوه بر این برای یک نفر ۲۴ ماه تبعید صادر شده است. گفتنی است، ۳۱ مورد احضار به مراجع قضایی، ۱۲ مورد بازجویی، ۳ مورد محاکمه، ۵ مورد اجرای حکم حبس، ۵ مورد خودسوزی، ۶ مورد خودکشی، ۷۲۴ مورد تجمع، ۱۳۷۷ مورد اعتصاب، ۱ مورد تفتیش منزل و ۱ مورد مصادره منزل و اموال به ثبت رسیده است.
در سال ۱۴۰۳، گزارشات تعویق یا عدم پرداخت حقوق کارگران دستکم ۵۹۲ ماه برای ۱۸۱۲۱ نفر، ۴۷۶۵ اخــراج یا تعدیل، ۵۸۵ مورد بیکاری، ۴۸۸ ماه نبـــود بیمه کار برای ۵۲۵۵۹۲ کارگر، ۱۱ مورد تعطیلی کارخانه، ۴۸۳۵ کارگر بــــلاتکلیف در حوزه کار گزارش شده است. همچنین دستکم ۲۰۴۲ تن در ســـوانح کاری کشته و ۱۶۱۱۳ مورد صدمات جسمی به کارگران در حین کار گزارش شده است. ایران در میان کشورهای جهان رتبه ۱۰۲ را در زمینه رعایت مسائل ایمنی کار به خود اختصاص داده که رتبه بسیار پایینی محسوب می شود.
اصناف و اتحادیه ها
در رابطه با حقوق مشاغل، اتحادیه ها و اصناف در سال ۱۴۰۳، تعداد ۱۴۳۶ گزارش توسط نهاد آمار و نشر و آثار به ثبت رسیده است. بر اساس این گزارشات جمعا ۲۸ مورد بازداشت فعالان صنفی صورت گرفته است. همچنین، ۱۲۲ مورد احضار به مراجع قضایی -امنیتی، ۵۳۶ مورد پلمپ اماکن، ۵ مورد ضرب و شتم، ۱ مورد ابطال مجوز، ۱۷ مورد محاکمه در مراجع قضایی، ۱۹ مورد بازجویی در نهادهای امنیتی، ۱۳ مورد اخراج و تعدیل، ۴ مورد بازنشستگی اجباری، ۱۱۸۷ مورد تجمع، ۷۰ مورد اعتصاب، دستکم ۳۹۳ ماه حقوق تعویقی برای ۱۶۱۳نفر، ۳ مورد تفتیش منزل و ۶ مورد اجرای حکم حبس گزارش شده است.
همچنین، ۷۵ نفر به ۸۸۱ ماه حبس محکوم شدند، از این میزان ۷۷۷ ماه حبس تعزیری و ۱۰۴ ماه حبس تعلیقی را شامل میشود. به علاوه ۱۴۷ ماه از این میزان توسط دادگاه تجدید نظر صادر شده است. همچنین ۵ نفر به ۱۶۸ ماه تبعید، یک نفر به ۲۹ ضربه شلاق و بیست و نه نفر به پنجاه و نه میلیون و پانصد و چهل هزار تومان جریمه نقدی نیز محکوم شدند.
حقوق زندانیان
در رسته حقوق زندانیان در سال ۱۴۰۳، ۱۴ مورد ضرب و شتم زندانیان سیاسی، ۳۷۵ مورد عدم رسیدگی یا محرومیت از خدمات پزشکی زندانیان، ۳۱۲ مورد انتقال غیرقانونی زندانی به سلول انفرادی، ۷۹ مورد اقدام به اعتصاب غذای زندانیان، ۳۶ مورد انتقال اجباری یا تبعید زندانیان، ۳۳۵ مورد تهدید و اعمال فشار بر زندانیان عقیدتی-سیاسی، ۱۵۶ مورد جلوگیری از ملاقـات زندانی، ۵ مورد مرگ زندانی بر اثر بیماری، ۱۸ مورد خودکشی زندانی، ۲ مورد خودسوزی زندانی، ۷ مورد قتل زندانی، ۱۰۶ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۱۰۵ مورد محرومیت از حق تماس زندانی، ۷۵ مورد عدم تفکیک جرایم زندانی، ۴۹۵ مورد نگهداری زندانی در محیط نامناسب، ۱۸ مورد اعتراف گیری و ۹۹ مورد محرومیت از مرخصی استعلاجی گردآوری شده است. هم چنین ۲۷۵ مورد بی خبری و ۹۲۸ مورد بلاتکلیف نگاه داشتن بازداشت شدگان مستند شده است.
اعدام
همچون تمام دهه های اخیر پس از انقلاب ۵۷، اعدام در ایران از برجسته ترین جلوه های نقض حقوق بشر محسوب میشود. در سال ۱۴۰۳، دست کم ۱۰۵۰ شهروند از جمله ۲۹ زن و ۵ کودک-مجرم اعدام شدند. از این میزان حکم ۵ نفر در ملاعام به اجرا درآمد. همچنین طی این تاریخ، ۱۸۹ تن دیگر به اعدام محکوم شدند. از این میزان ۱نفر به اعدام در ملا عام محکوم شد. لازم به ذکر است، در همین دوره احکام بدوی ۵۵ نفر دیگر نیز به تایید دیوان عالی کشور رسیده است.
مقایسه آماری اعدام ها در پنج سال اخیر بر اساس تعداد اعدام ها، جمعیت هر سال و تغییرات سالانه
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | نسبت اعدام به جمعیت (اعدام به ازای هر یک میلیون نفر) | تعداد اعدام ها | سال |
| ۳۳۴+ | ۲.۹۵ | ۲۴۶ | ۱۳۹۹ |
| ۱۹۲+ | ۴.۱۷ | ۳۵۱ | ۱۴۰۰ |
| ۷۵+ | ۷.۳ | ۶۲۰ | ۱۴۰۱ |
| ۳۵+ | ۹.۰۳ | ۷۷۱ | ۱۴۰۲ |
| – | ۱۲.۱۸ | ۱۰۵۰ | ۱۴۰۳ |
جدول سرانه اعدام در استان های ایران براساس تعداد اعدام و جمعیت
| نام استان | جمعیت | تعداد اعدام | سرانه اعدام (اعدام به ازای هر ۱۰۰.۰۰۰ نفر) |
| البرز | ۲,۷۱۲,۴۰۰ | ۱۹۰ | ۷ |
| فارس | ۴,۸۵۱,۲۷۴ | ۱۰۸ | ۲.۲۳ |
| اصفهان | ۵,۱۲۰,۸۵۰ | ۸۴ | ۱.۶۴ |
| خراسان رضوی | ۶,۴۳۴,۵۰۱ | ۶۷ | ۱.۰۴ |
| آذربایجان شرقی | ۳,۹۰۹,۶۵۲ | ۶۳ | ۱.۶۱ |
| کرمان | ۳,۱۶۴,۷۱۸ | ۴۵ | ۱.۴۲ |
| آذربایجان غربی | ۳,۲۶۵,۲۱۹ | ۴۳ | ۱.۳۲ |
| لرستان | ۱,۷۶۰,۶۴۹ | ۴۰ | ۲.۲۷ |
| سیستان و بلوچستان | ۲,۷۷۵,۰۱۴ | ۳۶ | ۱.۳ |
| زنجان | ۱,۰۵۷,۴۶۱ | ۳۱ | ۲.۹۳ |
| خراسان جنوبی | ۷۶۸,۸۹۸ | ۳۱ | ۴.۰۳ |
| یزد | ۱,۱۳۸,۵۳۳ | ۳۰ | ۲.۶۳ |
| گلستان | ۱,۸۶۸,۸۱۹ | ۲۹ | ۱.۵۵ |
| همدان | ۱,۷۳۸,۲۳۴ | ۲۹ | ۱.۶۷ |
| قزوین | ۱,۲۷۳,۷۶۱ | ۲۸ | ۲.۲ |
| گیلان | ۲,۵۳۰,۶۹۶ | ۲۸ | ۱.۱۱ |
| کرمانشاه | ۱,۹۵۲,۴۳۴ | ۲۴ | ۱.۲۳ |
| قم | ۱,۲۹۲,۲۸۳ | ۲۳ | ۱.۷۸ |
| خوزستان | ۴,۷۱۰,۵۰۹ | ۱۸ | ۰.۳۸ |
| مازندران | ۳,۲۸۳,۵۸۲ | ۱۷ | ۰.۵۲ |
| هرمزگان | ۱,۷۷۶,۴۱۵ | ۱۷ | ۰.۹۶ |
| مرکزی | ۱,۴۲۹,۴۷۵ | ۱۴ | ۰.۹۸ |
| اردبیل | ۱,۲۷۰,۴۲۰ | ۹ | ۰.۷۱ |
| ایلام | ۵۸۰,۱۵۸ | ۹ | ۱.۵۵ |
| سمنان | ۷۰۲,۳۶۰ | ۷ | ۱ |
| کهگیلویه و بویراحمد | ۷۱۳,۰۵۲ | ۶ | ۰.۸۴ |
| کردستان | ۱,۶۰۳,۰۱۱ | ۶ | ۰.۳۷ |
| بوشهر | ۱,۱۶۳,۴۰۰ | ۶ | ۰.۵۲ |
| خراسان شمالی | ۸۶۳,۰۹۲ | ۴ | ۰.۴۶ |
| چهارمحال و بختیاری | ۹۴۷,۷۶۳ | ۲ | ۰.۲۱ |
حقوق اتنیک ها (اقلیت‌های قومی-ملی)
در سال ۱۴۰۳ در رسته حقوق قومی-ملی، تعداد ۲۷۸ گزارش به ثبت رسید. بر اساس این گزارشات بازداشت ۳۳۲ شهروند مستند شده است. که از این میزان ۱۵۳ بازداشت بدون ارایه حکم قضایی صورت گرفته است. هر چند اتهام ۲۳۴ تن از این بازداشت شدگان مشخص نیست اما بر اساس نشانه ها و سابقه عمل نهاد امنیتی در مناطق مورد اشاره این تعداد بازداشت در دسته بندی حقوق اتنیک ها لحاظ شده است. همچنین برای ۲۹ نفر نیز ۱۲۴۴ ماه حبس صادر شده است. که از این میزان ۱۱۷۸ ماه حبس توسط دادگاه بدوی و ۶۶ ماه حبس توسط دادگاه تجدیدنظر صادر شده است. به علاوه، ۴ نفر به پنجاه و سه میلیون و ششصد هزار تومان جریمه نقدی محکوم شدند. همچنین احضار ۵۹ نفر به نهادهای امنیتی – قضایی، ۵ مورد اجرای حکم حبس، ۳۶ مورد محاکمه و ۱۷ مورد بازجویی نیز به ثبت رسیده است.
مقایسه آماری بازداشت در پنج سال اخیر بر اساس تعداد بازداشت، جمعیت هر سال و تغییرات سالانه در حوزه اقلیت های قومی
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | نسبت بازداشت به جمعیت (اعدام به ازای هر یک میلیون نفر) | تعداد بازداشت | سال |
| ۲۵- | ۴.۷۹ | ۴۰۰ | ۱۳۹۹ |
| ۱۰- | ۴.۲۶ | ۳۵۸ | ۱۴۰۰ |
| ۳۳+ | ۲.۹ | ۲۴۲ | ۱۴۰۱ |
| ۱۱- | ۴.۳۵ | ۳۷۱ | ۱۴۰۲ |
| – | ۳.۸۵ | ۳۳۲ | ۱۴۰۳ |
حقوق اقلیت‌های مذهبی
در سال ۱۴۰۳، در رسته اقلیت‌های مذهبی، تعداد ۱۶۹ گزارش به ثبت رسیده است، بر این اساس ۱۲۴ شهروند بازداشت شدند. همچنین، ۴۳۶۴ ماه حبس تعزیری و ۵۱۶ ماه حبس تعلیقی برای ۸۶ نفر صادر شده است. از این میزان ۴۰۷۰ ماه حبس توسط دادگاه بدوی و ۸۱۰ ماه حبس توسط دادگاه تجدید نظر صادر شده است. همچنین، ۶۳ مورد احضار به مراجع قضایی-امنیتی، ۴۹ مورد محاکمه، ۱۹ مورد بازجویی، ۱ مورد ممانعت از دفن اجساد، ۲ مورد تخریب گورستان، ۴۷ مورد تفتیش منزل، ۳۷ مورد ممنوع الخروجی، ۲۰ مورد اجرای حکم حبس، ۱ مورد مصادره منزل و اموال و ۱۰ مورد ممانعت از فعالیت اقتصادی گزارش شده است.
مقایسه آماری بازداشت در پنج سال اخیر بر اساس تعداد بازداشت، جمعیت هر سال و تغییرات سالانه در حوزه اقلیت های مذهبی
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | نسبت بازداشت به جمعیت (اعدام به ازای هر یک میلیون نفر) | تعداد بازداشت | سال |
| ۲۰+ | ۱.۲ | ۱۰۰ | ۱۳۹۹ |
| ۸۰+ | ۰.۸ | ۶۷ | ۱۴۰۰ |
| ۳۱- | ۲.۱ | ۱۷۵ | ۱۴۰۱ |
| ۱۷- | ۱.۷۳ | ۱۴۸ | ۱۴۰۲ |
| – | ۱.۴۴ | ۱۲۴ | ۱۴۰۳ |
مقام های قضایی با بیشترین احکام صادره در حوزه اقلیت های مذهبی
| جریمه نقدی (به تومان) | احکام شلاق | میزان حبس (ماه) | تعداد احکام صادره | شعبه دادگاه | نام قاضی |
| ۱۸۰۰۰۰۰۰۰۰
|
– | ۲۲۲۰ ماه | ۲۸ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب اصفهان | محمد رضا توکلی |
| ۲۶۱۳۰۰۰۰۰ | – | ۲۳۲ ماه | ۷ نفر | شعبه ۳۷ دادگاه تجدید نظر فارس | کامران زارع |
| ۳۲۰۰۲۰۰۰۰ | – | ۱۴۵ ماه | ۵ نفر | شعبه ۳ دادگاه انقلاب رشت | مهدی راسخی |
| ۹۱۰۰۰۰۰۰۰ | – | ۵۲۴ ماه | ۴ نفر | شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران | ایمان افشاری |
| ۱۰۰۰۰۰۰۰۰ | – | – | ۳ نفر | شعبه ۲ دادگاه انقلاب ساری | میر قلی نسب |
تجمعات و اعتصابات
در سال ۱۴۰۳، دست کم ۲۲۵۵ تجمع اعتراضی در ایران شکل گرفت، این رقم ۷۲۴ تجمع کارگری، ۱۱۸۷ مورد تجمع صنفی، ۷۴ تجمع در حوزه اندیشه و بیان، ۴۷ تجمع دانشجویی و ۴۸ تجمع در حوزه محیط زیست را شامل می شود. همچنین ۱۷۵ تجمع اعتراضی توسط شهروندانی که بیشتر آنها مالباختگان و یا دیگر افرادی هستند که حق شهروندیشان تضییع شده در ۳۱ استان برگزار شد. در کنار تجمعات اعتراضی دست کم ۷۰ اعتصاب صنفی و ۱۳۷۷ اعتصاب کارگری نیز برگزار شد.
قتل شهروندان
در طول سال ۱۴۰۳، مجموعا ۳۵۵ شهروند هدف شلیک نیروهای نظامی قرار گرفتند، که از میان آنها ۱۵۶ شهروند جان خود را از دست دادند، که این آمار شامل جان باختن ۳۱ کولبر، ۴۲ سوختبر و ۸۳ شهروند دیگر میشود. ۱۹۹ شهروند نیز به واسطه شلیک بی ضابطه اعضای ارگانهای نظامی مجروح شدند که از این تعداد ۱۰۵ نفر کولبر، ۵۱ شهروند عادی و ۴۳ نفر سوختبر هستند.
لازم به ذکر است که ۳۰ کولبر دیگر نیز به واسطه شرایط اقلیمی و جغرافیایی مانند سرمازدگی و سقوط از ارتفاع دچار حادثه شدند که از این تعداد ۲۱ کولبر زخمی شدند و ۹ کولبر دیگر جان باختند. به علاوه، ۱۹ سوختبر نیز در پی تعقیب و گریز نیروهای نظامی دچار حادثه شدند. از این میزان ۵ سوختبر کشته و ۱۴ سوختبر دیگر نیز مجروح شدند.
قربانیان مین و انفجار
مین های بر جای مانده از دوران جنگ همه ساله جان شهروندان مرز نشین را تهدید میکند. دولت ایران نیز همچنان به تولید و کاشت مین های ضد نفر ادامه میدهد و برخالف مقاوله نامه های بین المللی ، معتقد است استفاده از این مین ها تنها راه مؤثر برای تأمین امنیت مرزهای طولانی این کشور است.
براساس آمار یک ساله گذشته دستکم ۹ شهروند به واسطه انفجار مین های مناطق مرزی جان خود را از دست دادند و ۱۹ شهروند دیگر نیز دچار جراحت شدند.
احکام شلاق و قطع عضو
کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسی صراحتا استفاده از مجازات های تحقیر آمیز و نافی کرامت انسانی مانند شلاق و قطع دست را ممنوع کرده است، با این حال بر اساس آمار گردآوری شده در سال ۱۴۰۳، دستکم حکم ۴ متهم که از سوی مراجع قضایی ایران مجموعا به ۱۰۸ضربه شلاق محکوم شده بودند، اجرا شد. همچنین دستکم برای ۱۵۹ نفر ۱۰۹۸۴ ضربه شلاق توسط دستگاه قضایی ایران صادر شد. افزون بر این، احکام قطع دست دو متهم که توسط مراجع قضایی ایران به این مجازات محکوم شده بودند، به اجرا درآمد و چهار نفر دیگر نیز به قطع دست محکوم شدند.
محکومیت ها
در یکسال گذشته مراجع قضایی در سراسر کشور با صدور رای در ۷۴۴ پرونده جمعاً ۲۷۸۵۷ ماه حبس تعزیری و ۲۱۸۳۱ ماه حبس تعلیقی برای متهمان عقیدتی یا امنیتی صادر کردند. از این میزان، ۴۳۲۰۹ ماه حبس توسط دادگاه بدوی، ۶۲۲۷ ماه حبس توسط دادگاه تجدید نظر و ۲۵۲ ماه حبس نیز توسط دیوان عالی کشور به ثبت رسیده است. همچنین، نه میلیارد و نهصد و نود و نه میلیون و صد و هفتاد و دو هزار تومان جریمه نقدی، ۷۱۲۷ ضربه شلاق، ۸۶ مورد ممنوع الخروجی، ۱۴۲ مورد محرومیت از حقوق اجتماعی و ۱۳۴۴ ماه تبعید توسط مراجع قضایی صادر شده است.
مقایسه ۵ ساله محکومیت براساس تعداد افراد
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | تعداد افراد محکوم شده | سال |
| ۰.۴+ | ۷۴۱ | ۱۳۹۹ |
| ۱۴۰+ | ۳۱۰ | ۱۴۰۰ |
| ۳۰.۷- | ۱۰۷۵ | ۱۴۰۱ |
| ۱۱.۷- | ۸۴۳ | ۱۴۰۲ |
| – | ۷۴۴ | ۱۴۰۳ |
مقایسه ۵ ساله محکومیت براساس تعداد ماه‌های حبس صادر شده
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | تعداد ماه حبس صادر شده | سال |
| ۴+ | ۲۶۷۷۵ | ۱۳۹۹ |
| ۱۰۹.۱+ | ۱۳۳۱۶ | ۱۴۰۰ |
| ۱۷.۲- | ۳۳۶۷۱ | ۱۴۰۱ |
| ۱۷.۵- | ۳۳۷۹۰ | ۱۴۰۲ |
| – | ۲۷۸۵۷ | ۱۴۰۳ |
مقام‌های قضایی با بیشترین احکام صادره در یکسال گذشته
| جریمه نقدی (به تومان) | احکام شلاق | میزان حبس (ماه) | تعداد احکام صادره | شعبه دادگاه | نام قاضی | تصویر |
| ۱۸۰۰۰۰۰۰۰۰ | – | ۴۴۶۴ ماه | ۵۷ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب اصفهان | محمد رضا توکلی |  |
| ۱۳۵۶۰۰۰۰۰۰ | ۱۴۸ ضربه شلاق | ۲۷۹۳ ماه | ۵۱ نفر | شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران | ایمان افشاری |  |
| – | ۵۵۵۰ ضربه شلاق | ۳۵۷۶ ماه | ۴۴ نفر | شعبه ۱۱۴۸ دادگاه کیفری ۲ تهران | جبار جوادی رمی |  |
| ۱۰۰۰۰۰۰۰۰ | – | ۲۰۱۳ ماه | ۳۱ نفر | شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر تهران | عباسعلی حوزان |  |
| – | – | ۱۹۹۹ ماه | ۲۶ نفر | شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران | ابوالقاسم صلواتی |  |
| ۳۲۰۰۲۰۰۰۰ | – | ۱۳۱۲ ماه | ۲۵ نفر | شعبه ۳ دادگاه انقلاب رشت | مهدی راسخی | |
| ۸۰۰۰۰۰۰۰ | – | ۸۰۰ ماه | ۱۳ نفر | شعبه ۱۱ دادگاه تجدید نظر گیلان | محمد صادق ایران عقیده |  |
| – | – | ۱۴۵ ماه | ۱۱ نفر | شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری ۲ بوکان | مهدی فخری | |
| – | – | ۱۵۶ ماه | ۹ نفر | شعبه ۱ دادگاه انقلاب مهاباد | سجاد دوستی | |
| – | – | ۴۳۱ ماه | ۸ نفر | شعبه ۳ دادگاه انقلاب کرج | مصطفی نریمانی | |
بازداشت‌ها
در سالی که گذشت، بازداشت ۲۴۹۱ شهروند در ایران مبنای عقیدتی یا سیاسی یا در مغایرت مشخصی با اصول حقوق بشری داشت. از جمله مهمترین موارد بازداشت می‌توان به ۱۳۰۰ مورد بازداشت در رسته حق آزادی اندیشه و بیان اشاره کرد.همچنین باید به ۱۳ مورد بازداشت کارگران و فعالین کارگری، ۲۸ فرد زیر ۱۸ سال، ۴ مورد در حوزه دانشجویان، ۲۸ مورد بازداشت فعالان صنفی، ۱۲۴ مورد بازداشت اقلیت‌های مذهبی، ۱ مورد بازداشت در رسته فرهنگی، ۱ مورد بازداشت در رسته اقلیت های جنسی و جنسیتی، ۱۱ مورد بازداشت فعالان محیط زیست و ۳۳۲ مورد از بازداشت افراد با خواستگاه اتنیکی اشاره داشت. هر چند در رابطه با دسته آخر باید اشاره شود اتهام ۲۳۴ تن از این افراد مشخص نیست اما بر اساس نشانه ها و سابقه عمل نهاد امنیتی در مناطق مورد اشاره، این تعداد بازداشت توسط این نهاد در رسته حقوق قومی-ملی طبقه بندی شده است. همچنین، دستکم ۶۴۹ بازداشت در حوزه زنان به ثبت رسیده است. از این میزان ۶۴۳ مورد به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری بازداشت شده اند.
مقایسه آماری بازداشت در پنج سال اخیر بر اساس تعداد بازداشت، جمعیت هر سال و تغییرات سالانه در یکسال گذشته
| درصد تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ | نسبت بازداشت به جمعیت (اعدام به ازای هر یک میلیون نفر) | تعداد بازداشت | سال |
| ۱۸- | ۳۵.۳۷ | ۲۹۵۰ | ۱۳۹۹ |
| ۳۰+ | ۲۲.۲۸ | ۱۸۸۴ | ۱۴۰۰ |
| ۹۲- | ۳۵۳.۶ | ۲۹۹۵۰ | ۱۴۰۱ |
| ۳۵- | ۴۵.۲۸ | ۳۸۶۴ | ۱۴۰۲ |
| – | ۲۸.۸۹ | ۲۴۹۱ | ۱۴۰۳ |
در پایان لازم است اشاره شود قطعا آمارهای ارائه شده در این گزارش را نمی‌توان آینه تمام نمای وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب کرد؛ زیرا دولت ایران به سازمان های مستقل مدافع حقوق بشر اجازه فعالیت آزادانه و دسترسی به منابع لازم را نمی‌دهد؛ بنابراین این گزارشات را باید حداقل تعریف وضعیت حقوق بشر در ایران دانست که صرفا توسط نهادهای مدنی از جمله هرانا گزارش و به واسط نهاد آمار این تشکل گردآوری و ثبت شده‌اند.
گزارش کامل را دانلود کنید
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید