پروانه اعتمادی، نقاش برجسته ایرانی درگذشت

جمعه, 1ام فروردین, 1404

اندازه قلم متن

بی بی سی فارسی

پروانه اعتمادی، نقاش برجسته معاصر ایران در ۷۸ سالگی درگذشت. او هنرمندی بود که در استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند رنگ‌روغن، سیمان، مداد رنگی، طراحی و کلاژ به مهارت رسید و از همه این رسانه‌های هنری برای تغییر شیوه کاری‌اش استفاده کرد.‌

خلق بافت‌های متفاوت، استفاده از رنگ‌های تیره و سایه‌های عمیق و همینطور تصویر کردن سفیدی بر زمینه سفید از جمله ویژگی‌های آثار او بود.

جلال آل‌احمد که در مدرسه معلم اعتمادی بود استعداد هنری‌اش را کشف کرد. پروانه اعتمادی سپس به توصیه آل‌احمد نزد بهمن محصص نقاشی یاد گرفت. همین، او را به تنها شاگرد مستقیم محصص تبدیل کرد.

او در ابتدا کار حرفه‌ای خود را با برگزاری نمایشگاهی از آثار انتزاعی در تالار قندریز آغاز کرد، بعد به نقاشی فیگوراتیو روی آورد اما فرم همچنان عنصر مهم آثار او باقی ماند.

او در دوره‌ای از کار حرفه‌ای خود به خلق طبیعت بی‌جان روی آورد و گل نرگس، انار، سیب و ترمه بارها در آثارش تکرار شد.

یک نقاشی از پروانه اعتمادی — توضیح تصویر،پرتره بهمن محصص، مداد روی مقوا، ۱۳۹۰

پرتره یک زن با اثر هنری‌اش — توضیح تصویر،پروانه اعتمادی در کنار یکی از آثارش

نگاهی به دوره‌های مختلف کاری اعتمادی نشان می‌دهد که او جسورانه شیوه‌ها و روش‌های مختلفی را برای بیان هنری خود آزمود.

نقاشی‌ و کلاژهای ساده‌شده (استیلیزه) با استفاده از خطوط پررنگ حاشیه و پالت رنگی کم‌رمق در سال‌های دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ غالب کارهای اعتمادی بودند. سپس او طراحی‌های واقع‌گرا با بافتی رویامانند را در دهه ۱۳۵۰ آزمود. در این کارها سوژه‌های انسانی و طبیعت‌ بی‌جان به شکل کلاسیک خود نمایان هستند.

پروانه اعتمادی در سال‌های پس از انقلاب ایران دوباره سراغ فرم‌های ساده شده و تغییر شکل‌یافته رفت. این‌بار گیاهان، گلدان‌ها، نماهای داخلی و موجودات خیالی روی بوم و کاغذهای او نقش بستند. ‌

کلاژ اثر پروانه اعتمادی — توضیح تصویر،کلاژهای ساده، کلاژ روی مقوا، ۱۳۹۷

پالت رنگی و شیوه پرداخت مضمون در کارهای دوره متاخر او، بیانگر (اکسپرسیو) بود و به سرچشمه‌های هنر مدرن در اروپا نزدیک شده بود.

جابه‌جایی اشیاء و انسان مدرن یکی از مفاهیمی بود که او سعی داشت در کارهایش منعکس کند. او خود گفته بود که تصویر کردن چیزی که سرجای خودش نیست در حقیقت تاکید او بر «جابجایی و نابه‌جایی» اشیاء و انسان‌هاست که در جای خودشان قرار ندارند؛ مانند سر گوسفندی که او بر پارچه‌ای سفید بر روی میز کشید.

فضاهای خالی و سوژه‌های روزمره از موضوعات ثابت کارهای اعتمادی بود. دسته‌های گل، گلدان، پیت‌ حلبی و ماهی عناصر پرتکرار آثار او هستند که هربار به‌شیوه‌ای متفاوت اما با رویکردی مشترک در کارهایش پدیدار می‌شدند. این عناصر امضای شخصی هنرمندی بودند که سال‌ها نوجویی را در کار خود پیش گرفته بود.

آثار پروانه اعتمادی بخش درخشانی از هنر معاصر ایران است که در جهان شناخته شده و نشان‌دهنده تجربه‌گرایی و روحیه‌ جستجوگر اوست.‌

او به هنرجویان بسیاری درس داد و می‌گفت تلاش دارد که به جای «دانش» به آنها بیاموزد که «بینش» هنری داشته باشند.

کارهای پروانه اعتمادی در زمره آثار گران‌قیمت هنرمندان تجسمی ایران به شمار می‌آیند. نقاشی «بدون عنوان» او متعلق به ۱۳۵۷، در حراج تهران با رقم ۳ میلیارد و ۷۴۰ میلیون تومان به فروش رسید.

نشر نظر در سال ۱۴۰۰، «کتاب پروانه، گزیده‌ای از آثار پروانه اعتمادی» را منتشر کرد و همچنین بهمن کیارستمی در سال ۱۳۹۸ مستندی به نام «پروانه» درباره پروانه اعتمادی، زندگی و آثار او تولید کرده بود.