خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، تعدادی شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۱ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان سمنان از مشاهده و ثبت یوزپلنگ «هیوا» در ذخیره گاه زیست کره توران شاهرود خبر داد. سعید یوسف پور افزود که  آخرین ثبت از حضور هیوا مربوط به ۱۵ بهمن ۱۴۰۳ در منطقه خوش ییلاق بود که در آن زمان جنسیت این یوز مشخص نشده بود.

همچنین، تصویری از یک قلاده سیاه گوش در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی توسط رحمان نعیمایی، محیط بان مازندرانی به ثبت رسید. محمد سلامی نیز تصویری از هُما در ارتفاعات قزوین را به ثبت رساند. هما یا کرکس‌ریش‌دار یکی از گونه‌های در معرض تهدید است که در اساطیر ایرانی آن را نشانه نیک‌بختی و سعادت می‌دانستند.

طی هفته گذشته، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور از اضافه شدن تخلفات جدید به پرونده قضائی امیر علی‌اکبری، ورزشکار رزمی به دلیل نگهداری از یک شیر خبر داد. جمشید محبت‌خانی در این خصوص گفت: آقای امیر علی‌اکبری چند ماه پیش یک سری فیلم‌ از نگهداری از توله شیر در صفحه مجازی خود منتشر کرده بود که یک کار غیر قانونی است و جرم مرتکب شده بود. همان موقع نیز توسط اداره کل محیط زیست استان تهران برای او پرونده قضایی تشکیل شد.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: بعد از دیداری که با او داشتیم قرار شد در مدت زمان یک یا دو هفته‌ای توله شیر را تحویل دهد اما توله شیر را تحویل نداد و حالا با گذشت زمان با انتشار تصاویر دیگری از آن توله شیر که حالا بزرگتر شده دوباره این اقدام مجرمانه را تکرار کرده است.

محبت‌خانی در پایان عنوان کرد: در همین راستا به اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران دستور دادم این تخلف را به پرونده قبلی اضافه و این موارد را به طور جدی پیگیری کنند تا این موضوع مورد رسیدگی قضایی قرار بگیرد تا مطابق قانون با او برخورد شود.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، چهار شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب در شهرهای گرمه، ساری و مهاباد بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

افزون بر این رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نائین اعلام کرد که  یک گروه از شکارچیان غیر بومی که اقدام به شکار غیر مجاز سه رأس کل وحشی کرده بودند، دستگیر شدند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فیروزکوه نیز از دستگیری شکارچیان غیرمجاز توسط ماموران این اداره خبر داد. داریوش فرخی با اشاره به کشف یک قبضه سلاح گلوله ‌زنی غیرمجاز و هشت عدد فشنگ مربوط به سلاح از متخلفان، افزود: پس از تشکیل پرونده، متهمان برای سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر، محمد امین حسینی، رئیس محیط زیست گچساران گفت: ۳۳ پرونده تخلف شکار و صید غیرمجاز امسال با همکاری محیط‌ بانان در مناطق مناطق حفاظت‌ شده و آزاد این شهرستان تشکیل شد.

همچنین، علی بخش نجاتی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اقلید گفت: تعداد ۱۱۳ نفر از متخلفان شکار توسط یگان اداره حفاظت محیط زیست اقلید در سال جاری دستگیر شدند.

علاوه بر این، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان با تشریح عملکرد این یگان در سال ۱۴۰۳، از دستگیری ۳۱۸ شکارچی طی ۱۲ ماه اخیر در مناطق حفاظت شده استان خبر داد. به گفته او، پرونده برخی از این تخلفات هم اینک در مراجع قضائی در حال پیگیری است.

رضا نامدار افزود: شکار غیر مجاز بیش از ۲۴۳ قطعه از انواع پرندگان وحشی مانند کبک، تیهو، کبوتر وحشی، کوکر شکم سیاه، فاخته و اردک و زنده گیری بیش از ۳۰۰ قطعه پرنده وحشی و همچنین زنده گیری ۱۰ بهله پرنده شکاری را از جمله تخلفات برشمرد.

او خاطرنشان کرد: محیط‌بانان در سالی که گذشت از متخلفان خرید و فروش حیات وحش ۲ توله خرس سیاه و سه توله شیر سفید و همچنین ۱۰۲ هزار و ۳۰۰ حلزون، یک قلاده میمون کشف و ضبط کردند.

آقای نامدار عنوان کرد: در مجموع تعداد ۱۰۲ هزار و ۳۸۱ حیوان و همچنین گونه های سهره طلایی و مرغ مینا، سگ، دلیجه، طرقه، بلبل خرما، قطعه کبوتر، بلدرچین، قرقاول کاکلی، قطعه لاک پشت آبی و مار آبی از متخلفان کشف و ضبط شد.

همچنین، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست آذربایجان‌ شرقی گفت: در طول سال ۱۴۰۳ تعداد ۳۱۶ قبضه سلاح مجاز و غیرمجاز از متخلفان شکار و صید کشف و ضبط شد.

از سوی دیگر، سرپرست اداره‌کل محیط زیست خراسان جنوبی اعلام کرد که محیط بان علی اکبر بهار شاهی حین ماموریت دچار حادثه شد و اکنون در بیمارستان بستری است. به گفته وی، این محیط بان برای آبرسانی به وحوش در منطقه حفاظت شده آرک و گرنگ در شهرستان خوسف عازم ماموریت شده بود که در مسیر با یک دستگاه خودروی سواری برخورد و در این حادثه دچار شکستگی از چند ناحیه می‌شود.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای بهبان ۱۴۳، سوسنگرد ۱۷۸، هندیجان ۱۵۲، اصفهان ۲۱۶، تهران ۲۰۸، اهواز ۱۸۸، ماهشهر ۱۷۲، هویزه ۱۹۸، خرمشهر ۱۵۵، رامهرمز ۱۵۴، شوشتر ۱۶۱، اندیمشک ۱۳۶، شادگان ۱۶۹، آغاجاری ۱۵۳، امیدیه ۱۶۲، مسجدسلیمان ۱۶۴، مشهد ۱۹۴، آبیک ۱۶۰، تاکستان ۱۲۲، آبادان ۲۲۵ و گتوند ۱۰۸،  ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

پایتخت‌نشینان از ابتدای سال جاری تاکنون هفت روز هوای پاک، ۲۱۲ روز هوای سالم در حد قابل قبول، ۱۲۶ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۹ روز هم هوای ناسالم برای همه گروه‌های سنی را تجربه کرده‌اند.

محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این رابطه اعلام کرد که سالانه ۵۰ هزار نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.

مدیرکل محیط‌ زیست قم نیز با تأکید بر لزوم رعایت استانداردهای زیست‌ محیطی از سوی واحدهای صنعتی، گفت: صنایع آلاینده در صورت عدم اصلاح آلودگی‌های خود، به مراجع قضائی معرفی خواهند شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

طی هفته اخیر، رئیس اداره محیط زیست بناب اعلام کرد که ظهر پنجشنبه مورخ ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ ساعت ۱۳/۲۰ گزارش وقوع حریق توسط مامورین محیط بانی قره قوزولو اعلام و بلافاصله با آتش نشانی شهرستان چهاربرج و جوامع محلی هماهنگی بعمل آمد و علیرغم وزش باد و حجم زیاد رویشهای قابل اشتعال با همکاری فرمانداری بناب و چهاربرج و محیط بانان، تلاشهای آتش نشانان خدوم حریق در ساعت ۱۴/۲۰ آن روز به طور کامل مهار شد.

میکائیل نقوی در خصوص علت این آتش سوزی نیز افزود: با توجه به حضور دو نفر چوپان در منطقه ممنوعه تالاب، عمدی بودن حریق متصور هست.

علاوه بر این، امیر مرادی، فرماندار رودسر از وقوع آتش سوزی در جنگل‌های لیمه‌سرا در منطقه سرولات چابکسر خبر داد و اظهار کرد: این حادثه به دلیل خشکی جنگل‌ها به سرعت گسترش یافت و وسعت قابل توجهی را دربر گرفت.

امیر مرادی افزود: عملیات مهار آتش که ۵ هزار مترمربع را در برگرفته بود، آغاز شد و با تلاش نیروهای مردمی و امدادی، مهار حریق به پایان رسید. مرادی در خصوص علت آتش‌سوزی بیان کرد که هنوز دلیل دقیق این حادثه مشخص نیست و به محض کسب اطلاعات بیشتر، جزئیات دقیق‌تری در این خصوص اعلام خواهد شد.

در این هفته، جنگل‌های سرولات شهرستان رودسر واقع در شرق استان گیلان طعمه حریق شد. فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این خصوص گفت: آتش سوزی جزئی بود و در همان ساعات نخست مهار شد.

بهمن رئیسی، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بن چهارمحال و بختیاری نیز اعلام کرد که ماموران یگان حفاظت محیط زیست شهرستان بن در هنگام گشت‌زنی و کنترل به منظور جلوگیری از شکار و صید و تخریب محیط زیست، از راه دور متوجه آغاز آتش‌سوزی در بخشی از منطقه حفاظت شده شیدا شدند.

رئیسی افزود: ماموران بوته‌های گون در حال سوختن را خاموش و با وجود وزش شدید باد، از گسترش وسیع آتش سوزی در منطقه جلوگیری کردند. هشت نفر متخلف زیست محیطی با پنج دستگاه موتورسیکلت به‌صورت عمدی بوته‌های گون را در منطقه را به آتش کشیده بودند. افراد متخلف با دیدن ماموران از محل متواری شدند.

طی هفته گذشته، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از حریق در ۳۰۰۰ متر مربع از اراضی جنگلی منطقه محمد امین سرای چناررودخان شفت خبر داد. سید مازیار رضوی عنوان کرد که آتش سوزی با تلاش‌های نیروهای یگان و مردمی به طور کامل اطفا شد.

در هفته‌ای که سپری شد، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از وقوع آتش سوزی در جنگل‌های چابکسر خبر داد. مازیار رضوی افزود: بخش زیادی از آتش‌سوزی با تلاش عوامل آتش نشانی و مردم مهار شده؛ اما پنج هزار متر مربع از مناطق جنگلی در آتش سوخته است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان نیز اعلام کرد که دریاچه زریبار که بخش زیادی از آنرا نیزارها تشکیل داده دچار حریق شده است. فرزاد زندی افزود: آتش سوزی نیزارهای زریبار مهار شد و براساس برآورد انجام شده ۱۵ هکتار نیزار در آتش سوخت.

وی با ابراز تاسف از اینکه آتش سوزی در زریبار هر سال تکرار می شود، گفت: در سال جاری حدود ۲۰ مورد آتش سوزی در حاشیه و نقاط قابل دسترسی در زریبار دچار آتش سوزی شد که نیروهای محیط زبست اقدام به اطفای آن کردند.

همچنین، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چالوس از وقوع یک فقره آتش سوزی در بخشی از عرصه جنگلی این خطه غربی استان مازندران خبر داد.

وحید مشایخ افزود: این آتش سوزی در منطقه «ازارک» رخ داده و نیروهای یگان حفاظت، افراد طبیعت گرد، نیروهای بسیج و سپاه مشغول مهار و خاموش کردن آتش شدند. وی اظهار کرد : این آتش سوزی از نوع سطحی بوده و عامل بروز آن هم به احتمال زیاد انسانی است.

در هفته گذشته منطقه جنگلی ازارک رامسر طعمه حریق شد. مهرداد خزایی پول، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران در خصوص آخرین وضعیت آتش سوزی اظهار کرد: افزایش دما و وزش باد گرم در استان مازندران سبب شد از نیمه‌های شب تا صبحگاه ۲۸ اسفند، خرده چوب‌های رها شده و کنده‌های خشک دچار حریق شود. در این منطقه جنگلی ۲۵۰۰ متر مربع به صورت سطحی طعمه حریق شده بود.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در خبری دیگر گفت: در اوایل هفته هفت هکتار از جنگل‌های ۹ نقطه استان طعمه حریق شد. وی با بیان اینکه آتش سوزی در این مناطق سطحی است و به تنه درختان آسیبی وارد نشده است گفت: علت این آتش سوزی‌ها عوامل انسانی است.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

به گزارش شرق، کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ناترازی در منابع آب و برق، زنگ خطر بحران را در کشور به صدا درآورده است. بر اساس اعلام وزارت نیرو، میزان بارندگی‌ها در برخی مناطق تا ۴۰٪ کاهش یافته و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این روند در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت.

همچنین، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور به بیان اینکه میزان ورودی آب به مخازن سد‌های کشور در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۸٪ کاهش یافته است، گفت: حجم مخازن برخی سد‌های مهم ۱۰ استان کشور اعم از تهران، البرز، اصفهان، خراسان رضوی، حوضه قمرود، هرمزگان، زنجان، کرمان، فارس و مرکزی کمتر از ۱۵٪ پرشدگی دارد.

بحران فرونشست در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

در هفته گذشته استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی توضیحاتی درباره علت اصلی فرونشست در ایران و آخرین وضعیت کشور در این زمینه ارائه داد.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

استاندار قزوین در هفته گذشته اعلام کرد که توجه جدی به محیط‌زیست و پسماند در حوزه شهری بسیار مهم است، ضمن اینکه از پسماند استان می‌توان به عنوان منبع درآمد استفاده کرد که در همین رابطه تفاهم‌نامه آن در حال تنظیم است و در سال ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد.

دادستان مرکز استان هرمزگان نیز از تشکیل پرونده قضایی برای شهرداری چند منطقه بندرعباس به اتهام ترک فعل در خصوص خصوص نابسامانی در جمع آوری پسماندهای شهری خبر داد.

در خبری دیگر، سرپرست حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در بازدید از وضعیت محیط زیستی رودخانه های سونگون و پخیرچای مشرف در مجتمع مس سونگون، نسبت به احداث تصفیه خانه آن اخطار داد.

علاوه بر این، محمد حسین حسن زاده افزود: فعالیت تمامی معادن نیازمند مدیریت  و نظارت زیست محیطی می باشد که در این راستا یک سد باطله جهت جمع آوری رسوبات حاصله از پسماند و زهاب اسیدی تعبیه شده حال با توجه به اینکه سد باطله مس سونگون در دره پخیر چای بغل سامانه های مشرف به پخیر چای انباشته می شوند منجربه تغییراتی در وضعیت طبیعی آن منطقه شده است.

به گفته حسن زاده، این انباشت موجب افزایش رسوبات و عناصرفلزات سنگین همچون مس و آهن در آب رودخانه پخیر چای می شود که مطابق ارزیابی و انجام آزمایشات لازم از آب این رودخانه ها  و با پیگیری دستگاه قضایی استان، واحد مکلف  به احداث تصفیه خانه  در ۶ ماه آینده می باشد.

طی هفته گذشته، شهردار تبریز اعلام کرد که با توجه به ایام پایانی سال روزانه ۴۵۰ تا ۵۰۰ تن زباله در اردبیل تولید می‌شود و همکاران ما در دو تا سه شیفت سعی می‌کنند تا آراستگی شهر را با انتقال پسماند به محل تخلیه کمک کنند.

نماینده مردم رشت و خمام در مجلس نیز با اشاره به بحران فاضلاب در شهر رشت و مشکلات زیرساختی در این حوزه گفت: فاضلاب شهر رشت یکی از بحران‌های جدی استان است که به بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد.

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید