بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به مردم کشورش گفته است: «ما در آستانه ورود گسترده و همه‌جانبه به غزه هستیم.» او تاکید کرده است که اسرائیل قصد دارد این منطقه را تصرف کند و آن‌ را نگه دارد: «نیروها وارد نمی‌شوند که خارج شوند.»

به گفته سرتیپ افی دفرین، سخنگوی ارتش اسرائیل، این عملیات با هدف بازگرداندن گروگان‌های باقی‌مانده در غزه طراحی شده است. او به رادیو اسرائیل گفت: «پس از آن، نوبت به فروپاشی حکومت حماس، شکست آن و واداشتنش به تسلیم خواهد رسید.»

اسرائیل اعلام کرده است که این عملیات پیش از سفر هفته آینده دونالد ترامپ به عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر آغاز نخواهد شد. اگر ترامپ اسرائیل را از اجرای این طرح منصرف نکند، تحقق وعده‌هایی که سرتیپ دفرین مطرح کرده، به معجزه‌ای سیاسی و نظامی نیاز خواهد داشت.

احتمال بسیار بیشتر آن است که این عملیات، تمام جنبه‌های مناقشه‌برانگیز جنگ غزه را بیش از پیش تشدید کند. این جنگ که با حملات حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، درگیری میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها را به یکی از خطرناک‌ترین مراحل تاریخ خود رسانده است. ادامه این جنگ، جامعه اسرائیل را دوپاره می‌کند، جان شمار بیشتری از غیرنظامیان فلسطینی را می‌گیرد و میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان، از جمله بسیاری از کسانی که خود را دوست اسرائیل می‌دانند، دچار وحشت و نگرانی می‌کند.

در حالی که ارتش اسرائیل مشغول حمله به حماس در غزه است، طبق طرح دولت قرار است نظامیان اسرائیلی بیش از دو میلیون غیرنظامی فلسطینی یا بخشی از آنها را به منطقه‌ای کوچک در ویرانه‌های جنوب غزه بفرستند. کمک‌های بشردوستانه احتمالا از سوی پیمانکارانی از جمله شرکت‌های امنیتی خصوصی آمریکایی توزیع خواهد شد. سازمان‌های بشردوستانه وابسته به سازمان ملل متحد اعلام کرده‌اند که در این طرح مشارکت نخواهند کرد و آن را ناقض اصول امدادرسانی بشردوستانه دانسته‌اند.

این سازمان‌ها همچنین درباره قحطی و گرسنگی در غزه هشدار داده‌اند که در پی تصمیم دو ماه پیش اسرائیل برای قطع کامل ارسال کمک‌های بشردوستانه به‌ وجود آمده است. این محاصره که همچنان ادامه دارد، نه‌ تنها از سوی سازمان ملل و کشورهای عربی، بلکه از سوی بسیاری دیگر در سطح بین‌المللی محکوم شده است.

بریتانیا و اتحادیه اروپا هر دو اعلام کرده‌اند که مخالف عملیات نظامی جدید اسرائیل هستند. دو هفته پیش، وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان ــ که همگی از متحدان اسرائیل به شمار می‌روند و حماس را یک گروه تروریستی می‌دانند ــ هشدار دادند که محاصره «غیرقابل تحمل» اسرائیل، غیرنظامیان فلسطینی از جمله یک میلیون کودک را در معرض «خطر شدید گرسنگی، بیماری‌های واگیردار و مرگ» قرار داده است.

این وزرا همچنین به‌ صورت تلویحی هشدار دادند که متحد آنها در حال نقض حقوق بین‌المللی است.

آن‌ها تاکید کردند: «کمک بشردوستانه هرگز نباید به عنوان ابزاری سیاسی مورد استفاده قرار گیرد، و نباید از وسعت سرزمین‌های فلسطینی کاسته شود یا این مناطق دچار تغییرات جمعیتی شود. اسرائیل موظف است بر اساس حقوق بین‌الملل، اجازه عبور آزادانه کمک‌های بشردوستانه را بدهد.»

اسرائیل انکار می‌کند که در غزه قوانین بشردوستانه بین‌المللی یا قوانین جنگی را نقض می‌کند، اما هم‌زمان سخنان برخی از وزیران آن خلاف این ادعا را نشان می‌دهد. یکی از نمونه‌های متعدد آن، اظهارات اسرائیل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل است که محاصره غزه را «اهرم اصلی فشار» علیه حماس توصیف کرده است. این سخنان به وضوح به معنای آن است که محاصره به مثابه یک سلاح به کار می‌رود، حتی اگر باعث گرسنگی غیرنظامیان شود که طبق تعریف، جنایت جنگی به حساب می‌آید.

کشورها و نهادهایی که معتقدند اسرائیل به صورت نظام‌مند تعهدات حقوقی‌اش را نقض می‌کند و مرتکب مجموعه‌ای از جنایات جنگی می‌شود، هر عملیات جدیدی را برای جمع‌آوری شواهد بیشتر به دقت بررسی خواهند کرد. زبان تند و افراطی برخی وزیران اسرائیلی، بی‌تردید مورد توجه وکلای آفریقای جنوبی قرار گرفته است؛ همان‌ کسانی که پرونده‌ مربوط به اتهام نسل‌کشی اسرائیل در غزه را در دیوان بین‌المللی دادگستری پیگیری می‌کنند.

بخش عمده‌ای از این مواضع از سوی ملی‌گرایان افراطی‌ مطرح شده که دولت نتانیاهو را سر پا نگه داشته‌اند. آن‌ها عملیات نظامی جدید را گامی دیگر در جهت اخراج فلسطینیان از غزه و جایگزینی آن‌ها با شهرک‌نشینان یهودی می‌دانند.

یکی از تندروترین این افراد، بتسالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل است که گفته ظرف شش ماه، غزه «به طور کامل نابود خواهد شد». به گفته او فلسطینیان غزه در نهایت «به ناامیدی خواهند رسید، خواهند فهمید که هیچ امیدی باقی نمانده و دیگر چیزی برای ماندن در غزه وجود ندارد، و به فکر کوچ کردن برای آغاز زندگی جدیدی در جایی دیگر خواهند افتاد».

عبارت «کوچ‌ کردن» که اسموتریچ به کار برد، چه از نگاه حامیانش و چه از دید مخالفانش، تداعی‌گر همان ایده «انتقال» است؛ مفهومی که از نخستین سال‌های پیدایش صهیونیسم مطرح بوده و هدف آن، بیرون راندن اعراب از سرزمین‌های میان رود اردن و دریای مدیترانه است.

منتقدان اسرائیلی بنیامین نتانیاهو می‌گویند ادامه جنگ از طریق عملیات نظامی جدید به جای پایان دادن به آن با آتش‌بس، نه برای تامین امنیت اسرائیل یا بازگرداندن گروگان‌ها، بلکه برای حفظ موقعیت سیاسی خود نتانیاهو انجام می‌شود. در روزهای پس از حملات ۷ اکتبر، صف طولانی خودروهایی که در بیرون پایگاه‌های نظامی پارک شده بود، نشان می‌داد که اسرائیلی‌ها برای پیوستن به نیروهای ذخیره و جنگ با حماس داوطلب شده‌اند.

اما اکنون هزاران نفر از آنان ــ به ویژه طبق برآوردهایی از جناح چپ اسرائیل ــ از ادامه خدمت در نیروهای ذخیره سر باز زده‌اند. آن‌ها معتقدند نخست‌وزیر جنگ را ادامه می‌دهد چون می‌داند اگر آن را متوقف کند، جناح راست افراطی دولتش را سرنگون خواهد کرد و آن‌گاه روز حسابرسی فرا می‌رسد: روزی که باید پاسخگوی اشتباهات و خطاهای محاسباتی‌اش باشد، همان‌ خطاهایی که به حماس فرصت حمله داد.

در داخل اسرائیل، شدیدترین انتقادها به طرح عملیات نظامی جدید، از سوی خانواده‌های گروگان‌ها مطرح شده است. این خانواده‌ها نگران‌اند که دولت ادعا می‌کند برای نجات گروگان‌ها تلاش می‌کند اما آنها را به حال خود رها کرده است. اسرائیل می‌گوید حماس همچنان ۲۴ گروگان زنده را در غزه در اختیار دارد و اجساد ۳۵ نفر دیگر از مجموع ۲۵۱ نفری را که در ۷ اکتبر ربوده بود، نگه داشته است. دولت نتانیاهو بارها ادعا کرده است که تنها با حداکثر فشار نظامی ممکن می‌توان بازماندگان را نجات داد و پیکر جان‌باختگان را به خانواده‌هایشان بازگرداند.

اما واقعیت این است که بزرگ‌ترین مبادلات گروگان‌ها در دوره‌های آتش‌بس رخ داد. آخرین توافق آتش‌بس که ترامپ در واپسین روزهای دولت جو بایدن، اسرائیل را به امضای آن واداشت، شامل مرحله دومی بود که قرار بود به آزادی تمام گروگان‌ها و خروج کامل اسرائیل از غزه منجر شود.

متحدان افراطی بنیامین نتانیاهو تهدید کرده‌اند که اگر او با مرحله دوم آتش‌بس موافقت کند، دولتش را سرنگون خواهند کرد. در مرحله نخست، اسرائیل برای اعمال فشار بر حماس، کمک‌های بشردوستانه را مسدود کرد و مدعی شد که این اقدام برای واداشتن حماس به پذیرش توافقی بازنگری‌شده است؛ توافقی که به اسرائیل امکان می‌داد که حتی پس از آزادی گروگان‌ها نیز به جنگ بازگردد. وقتی حماس این پیشنهاد را نپذیرفت، اسرائیل در شب ۱۸ مارس با یک حمله گسترده هوایی بار دیگر تهاجم نظامی را آغاز کرد.

از آن زمان تاکنون، اسرائیل فشار بی‌وقفه‌ای بر فلسطینی‌ها در غزه وارد کرده است. عملیات جدید، شمار بیشتری از غیرنظامیان فلسطینی را خواهد کشت، رنج بازماندگان و داغ‌دیدگان داخل غزه را عمیق‌تر خواهد کرد و شکاف‌های زهرآگین درون جامعه اسرائیل را تشدید خواهد کرد. بدون دستیابی به توافق آتش‌بس و با توجه به تجربه‌های گذشته، بعید است که این عملیات به تنهایی بتواند حماس را وادار به آزادی گروگان‌های باقی‌مانده کند.

به گفته دولت جو بایدن، پیش از پایان کارش در ژانویه امسال، کشتار وسیعی که اسرائیل در غزه به راه انداخت، به جذب نیرو برای حماس و دیگر گروه‌های مسلح منجر شده است. اظهارات آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت بایدن، در سخنرانی‌اش در واشنگتن در روز ۱۴ ژانویه، قابل تامل است.

بلینکن گفت: «برآورد ما این است که حماس تقریبا به همان اندازه که نیرو از دست داده، نیروی تازه جذب کرده است. این فرمولی است برای یک شورش پایدار و جنگی بی‌پایان.»

در زمان ایراد این سخنرانی، اسرائیل ادعا می‌کرد که حدود ۱۸ هزار نیروی رزمی فلسطینی را در غزه کشته است. از آن زمان تاکنون، شمار بیشتری از جنگجویان، و تعداد بسیار بیشتری از غیرنظامیان کشته شده‌اند.

یورش گسترده اسرائیل بیش از یک سال پیش، ساختار نظامی حماس را در هم شکست. اما اکنون اسرائیل با یک شورش مسلحانه روبه‌رو است، پدیده‌ای که تاریخ نشان داده تا زمانی که نیروهای تازه‌نفس حاضرند برای شکست دشمن بجنگند و بمیرند، می‌تواند سال‌ها ادامه یابد.

بی بی سی