پس از قریب پانزده سال ممنوعیت خروج از کشور جعفر پناهی سینماگر پرآوازۀ ایرانی اینبار با فیلم “یک تصادف ساده” به جشنوارۀ سینمایی کن بازگشته است. این فیلم همانند آخرین آثار جعفر پناهی در سال‌های اخیر به طور مخفیانه ساخته شده و نمایش رسمی آن در جشنوارۀ کن توجه بسیاری از منتقدان را به خود جلب کرده و پرخواننده ترین نشریات فرانسوی (لوموند، فیگارو، لیبراسیون…) مطالب تحلیلی و تحسین آمیزی به آن اختصاص داده‌اند.

“یک تصادف ساده” فیلمی است میان واقعیت و خیال که دستگیری تصادفی یک شکنجه‌گر توسط قربانیانش را روایت می‌کند و تلویحاً تصویری از جامعۀ ترورزدۀ ایران در نیم قرن گذشته و سرنوشت محتوم جمهوری اسلامی و رهبرانش را ارایه می‌دهد.

خود جعفر پناهی گفته است که فیلم حاصل تجربۀ او از زندان جمهوری اسلامی است : هفت ماهی که او در جمع زندانیان سیاسی باسابقه و محکومان جرایم عمومی گذراند و تاثیری شگرف بر نگاه او نهاد. به همین خاطر پناهی در مصاحبه با جراید فرانسوی گفته است که فیلم او در اصل مرهون خود جمهوری اسلامی است.

به نوشتۀ لوموند “یک تصادف ساده” روشنایی هنر و وجدان سینمایی ایران امروز است. در این فیلم جعفر پناهی علاوه بر تجربۀ زندان به تاثیر شگرف جنبش “زن، زندگی، آزادی” نیز اشاره کرده است. به گفتۀ او در پی این جنبش جامعۀ ایران کاملاً دگرگون شد و جوانان این کشور از بند بزرگترین تابوی جمهوری اسلامی، گیسوان زنان، رهایی یافتند. در این حال، پناهی گفته است که جزئیات آخرین فیلم او فقط به رویدادهای اخیر ایران خلاصه نمی‌شوند، بلکه نیم قرن اختناق و سرکوب رژیم اسلامی ایران را به نمایش می‌گذارند.

در خصوص رژیم جمهوری اسلامی، جعفر پناهی به “لیبراسیون” گفته است که اکثریت بزرگ مردم ایران – چنانکه نشان داده و می‌دهند – از حکومت اسلامی رویگردان هستند و به اعتقاد او کل نظام اسلامی ایران به لحاظ اقتصادی، ایدئولوژیک و غیره فروپاشیده و نمایانگر شکستی کامل است.

جعفر پناهی سپس گفته است که رژیم اسلامی یک پوستۀ میان‌تهی و بیمار است که به یاری پول و اسلحه حکومت می‌کند. به گفتۀ پناهی، مدت‌های مدیدی است که حکومت اسلامی حقانیت خود را از دست داده است. عبارتی که به گفتۀ او گویای احوال و وضعیت این حکومت است همان است که جوان کتابفروش در فیلم او می‌گوید : “لازم نیست قبرشان را بکنیم، خودشان این کار را کرده‌اند.”

به گفتۀ پناهی تنها مسئله، آیندۀ ایران است. او اطمینان دارد که رژیم اسلامی و رهبرانش سقوط خواهند کرد، اما هر چه آنان بیشتر رفتن‌شان را به تأخیر بیندازند بیشتر کشور را در سقوط هولناک‌شان با خود فرو خواهند برد.     

پناهی ساختن فیلم “یک تصادف ساده” را وظیفۀ اخلاقی و نوعی ادای دین به همبندان زندانی اش دانسته و گفته است از این که در بازگشت به ایران او را از نو به زندان بیفکنند واهمه‌ای ندارد و حاضر نیست تحت هیچ شرایطی تبعید را به جان بخرد. پناهی تصریح کرده است که رویگردانی او از تبعید نشانۀ شهامت او نیست. بالعکس نشانۀ ضعف او است، زیرا، او جز ایران هیچ جای دیگری نمی‌تواند زندگی کند.