شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست تازه‌اش که از امروز (دوشنبه، ۹ ژوئن) در وین آغاز می‌شود، شاید ایران را برای اولین بار طی ۲۰ سال گذشته به علت «نقض تعهداتش» در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای محکوم کند.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، گزارشی تازه‌ درباره برنامه هسته‌ای ایران تهیه کرده و براساس آنچه به رسانه‌ها درز کرده است در آن به فهرستی بلند بالا از عدم همکاری ایران با آژانس اشاره و از «گسترش چشمگیر» فعالیت‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده است.

به گفته یک دیپلمات غربی در وین، این قطعنامه ایران را برخلاف قطعنامه شورای حکام در سال ۲۰۰۵ به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نخواهد داد. به گفته این دیپلمات، سه قدرت اروپایی و آمریکا که پیش‌نویس قطعنامه‌ جدید را تهیه کرده و آن را برای رأی‌گیری در اختیار اعضا قرار داده‌اند معتقدند که باید فرصت آخری به ایران داد که با آژانس در یکی دو ماه آینده همکاری و به تعهداتش عمل کند.

این دیپلمات می‌گوید در غیر این صورت ممکن است شورای حکام در یک نشست فوق‌العاده تا یکی دو ماه دیگر در قطعنامه دیگری ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد. این شروع روندی چندهفته‌ای خواهد بود برای فعال کردن مکانیسم ماشه قبل از پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت. زمان انقضای این قطعنامه تقریبا چهار ماه دیگر است، ۲۶ مهر/۱۸ اکتبر، که با لغو آن تحریم‌های بین‌المللی پیشین در کنار تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا دوباره برقرار می‌شود.

رافائل گروسی هفته گذشته در یک گزارش ۲۲ صفحه‌ای موارد متعددی از فعالیت‌های ایران وعدم همکاری‌‌اش با آژانس را با ذکر جزئیات بیان کرد و گفت برای آژانس سوال‌های جدی مطرح است. او در این گزارش گفت که ایران به این موارد پاسخ قانع‌کننده‌ای نداده است. در این گزارش از جمله به چهار نقطه در ایران اشاره شده است که ایران «برخلاف تعهداتش» به آژانس اطلاع نداده بود و در آن آژانس رد ذرات رادیو اکتیو پیدا کرده است. آژانس می‌گوید ایران در سه محل با مواد رادیواکتیو دست به آزمایش‌هایی برای ساخت بمب اتمی زده است و اکنون معلوم نیست که این مواد رادیواکتیو و تجهیزات کجا هستند.

در گزارش دیگر مدیرکل آژانس که هفته گذشته در اختیار اعضا قرار گرفت آمده است که ایران ظرف سه ماه گذشته با گسترش بیشتر فعالیت‌های غنی‌سازیش، ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی را باز هم افزایش داده و امروز دارای بیش از ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی است.

این مقدار اگر تا حدود ۹۰ درصد غنی شود – که به گفته متخصصان کار دشواری نیست و امکان آن ظرف چند هفته وجود دارد – برای ساخت حدود ۱۰ بمب اتمی کافی است. مدیر کل آژانس می‌گوید این بسیار نگران‌کننده است وهیچ کشوری که صاحب بمب اتمی نباشد تا این حد اورانیوم غنی نکرده است.

آنچه که بر نگرانی‌ها افزوده است سخنان مقام‌های ایران است که با فعالیت‌های هسته‌ای از نزدیک آشنا هستند. آنها بارها گفته‌اند که ایران امروز دانش و لوازم ساخت بمب هسته‌ای را دارد و تنها به دلیل فتوای رهبر کشور، که ساخت و نگهداری تسلیحات هسته‌ای را منع کرده است، به سمت ساخت بمب نمی‌روند. اگر چه اذعان می‌‌کنند که بسته به شرایط، این فتوا هم می‌تواند تغییر کند.

ایران در واکنش به گزارش‌ تازه مدیرکل آژانس به شورای حکام آن را به‌شدت رد و محکوم کرده است. مقام‌های ایران می‌گویند محتوا و لحن و دامنه این گزارش محل ایراد است و انحراف آشکار مدیرکل آژانس از بی‌طرفی است. ایران می‌گوید گزارش جامع مدیرکل «که به درخواست شورای حکام تهیه شده است» تایید می‌کند که مدرکی دال بر انحراف از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای به طرف اهداف نظامی وجود ندارد.

علاوه براین، ایران می گوید مقام‌های امنیتی اخیرا سرنخ‌هایی از خرابکاری یا اقدام خصمانه برای آلوده کردن مکان‌هایی که آژانس درباره‌شان سوال دارد کشف کرده است و آن را کار اسرائیل می‌داند.

بعید است این واکنش و توضیحات بتواند از تصویب قطعنامه علیه ایران در نشست تازه شورای حکام جلوگیری کند. در موارد قبلی که شورا علیه ایران به دلیل عدم همکاری‌های لازم با آژانس قطعنامه صادر کرده است تنها روسیه و چین، از متحدان اصلی ایران، در میان ۳۵ عضو شورای حکام به قطعنامه رای مخالف داده‌اند.

به نظر می‌رسد که قطعنامه پیشنهادی آمریکا و سه قدرت اروپایی – بریتانیا و فرانسه و آلمان – مکمل تلاش‌های آمریکا در پنج دور مذاکره با ایران باشد که طی دو ماه گذشته در جریان بوده است.

این کشورها امیدوارند که فشار بر تهران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را تشویق کند که با آمریکا بر سر یک توافق تازه جایگزین برجام به توافق برسد. اما این مذاکرات هنوز به جایی نرسیده است.

در روزهای اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، گفته است ایران در مذاکرات «تعلل» می‌کند و برخی از نشریات از جمله اکسیوس به نقل از مقام‌های کاخ سفید گزارش کردند که فرصت دو ماهه او به ایران برای رسیدن به توافق بر اساس محاسبات آنها این هفته به پایان می‌رسد. این خود تهدید دیگری است به حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران. رهبر جمهوری اسلامی اما گفته است غنی‌سازی رکن استقلال کشور است و ایران از هیچ قدرتی برای این کار اجازه نخواهد گرفت و منتظر چراغ سبز یا قرمز نخواهد شد.

به نظر نمی‌رسد که ایران برای خروج از این موقعیت دشوار راه‌های زیاد و موثری داشته باشد. متحدان ایران، روسیه و چین، خودشان هم موافق گسترش برنامه هسته‌ای ایران نیستند. ایران هشدار داده است که تصویب قطعنامه در شورای حکام اشتباه راهبردی بزرگی خواهد بود.

اگر رفتار پیشین را در نظر بگیریم، ایران ممکن است تا آخر هفته اعلام کند که فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را باز هم گسترش خواهد داد. ایران هشدار داده است که در صورت ارجاع پرونده‌اش به شورای امنیت و فعال کردن مکانیسم ماشه ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شود.

چنین قدمی انزوای ایران را افزایش خواهد داد و آن را کشوری یاغی و بی‌توجه به قوانین بین‌المللی معرفی خواهد کرد که شدیدترین تحریم‌ها و فشارها زیر سایه جنگ پیامد آن است.

در چنین شرایطی در داخل ایران فشارها برای ساخت بمب اتمی از طرف کسانی افزایش خواهد یافت که امیدوارند با چنین بمبی، اسرائیل را از حمله به ایران باز دارند.

بی بی سی