ایران وایر
شهرهای ایران زیر ضرب حملات ارتش اسراییل است. گزارش‌های رسیده از ایران، حاکی از اختلال گسترده اینترنت و قطعی دسترسی مردم به اینترنت جهانی در برخی بازه‌های زمانی و موقعیت‌های جغرافیایی است. همان روز اول شروع حمله، وزارت ارتباطات در بیانیه‌ای، از اختلال اینترنت خبر داد. سپاه پاسداران هم در اطلاعیه دیگری گفت هیچ‌کس نباید از اینستاگرام و واتساپ، اطلاعات اعم از صدا و تصویر ارسال کند و پشت‌بند آن، واتساپ دوباره فیلتر شد.
حالا با تشدید حملات اسراییل و بالا گرفتن شعله‌های جنگ، نگرانی‌ها از تخریب زیرساخت‌های شهری، از جمله زیرساخت‌های اینترنت بالا گرفته است. سوی دیگر ماجرا هم، نگرانی از شدیدترین شدن سانسور است، چیزی شبیه آبان۱۳۹۸ و حتی بدتر از آن؛ قطع کامل اینترنت بین‌المللی و اجرای اینترنت داخلی، موسوم به اینترنت «ملی.»
اگر اینترنت قطع شد چه کنیم؟ و حالا، یعنی قبل از اینکه قطع شود، برای روزهایی که ممکن است اینترنت نباشد، چطور می‌شود آماده شد؟
***
وضع اینترنت در ایران این روزها چگونه است؟
روز جمعه ۲۳خرداد۱۴۰۴، هم‌زمان با شروع حملات اسراییل به ایران، گزارش‌هایی از اختلال گسترده اینترنت منتشر شد. شهروندان از فیلتر شدن واتساپ خبر می‌دادند، فیلترشکن‌ها اغلب از کار افتادند و دسترسی به اینترنت جهانی با کندی و در بعضی موقعیت‌های زمانی و جغرافیایی به‌طور کامل قطع شد.
در همین حین، وزارت «ارتباطات و فناوری اطلاعات» جمهوری اسلامی با صدور اطلاعیه‌ای، خبر داد که محدودیت‌هایی بر اینترنت در ایران اعمال شده است. در این اطلاعیه گفته شد که اعمال محدودیت موقت بر اینترنت از سوی «مراجع ذی‌صلاح» تایید و اجرایی شده است.
ساعاتی بعد، «مرکز مبارزه با جرایم سازمان‌یافته سپاه پاسداران» در اطلاعیه‌ای گفت که از انتقال هرگونه اطلاعات اعم از تصویر و فیلم در این‌گونه پیام‌رسان‌ها، به‌خصوص واتساپ و اینستاگرام خودداری کنید. دادستانی کل کشور هم فعالان فضای مجازی و رسانه‌ها را تهدید کرد در صورتی که به «موضوعاتی که امنیت روانی جامعه را مخدوش می‌کند» بپردازند، با آن‌ها برخورد خواهد شد.
در طی این چند روز، «نت‌بلاکس»، مجموعه‌ای که دسترسی آزاد به اینترنت را در دنیا تحت رصد قرار می‌دهد، از کاهش حدود ۵۰درصدی ترافیک در ایران خبر داده است.
«علیرضا منافی»، پژوهشگر امنیت دیجیتال و اینترنت، به «ایران‌وایر» می‌گوید که جمهوری اسلامی به‌طور هم‌زمان در حال اجرای چندین روش مختلف است تا دسترسی مردم به اینترنت را در شرایط حساس کنونی مختل کند.
او با تاکید بر اینکه این حجم از دست‌کاری و اختلال اینترنت بعد از اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، وجود نداشته، می‌گوید: «شدیدترین موج اختلالات، در طی چند سال اخیر است. بعضی وقت‌ها اینترنت کلا داخلی می‌شود و دسترسی به اینترنت بین‌المللی، تماما از بین می‌رود. در۹۰درصد مواقع، اپراتورها دارند دسترسی به پروتکل‌های رمزگذاری شده را مختل می‌کنند. نتیجه آن می‌شود، از کار افتادن فیلترشکن‌ها.»
به گفته این پژوهشگر امنیت دیجیتال و فعال آزادی اینترنت، یکی از روش‌هایی که در حال حاضر برای مختل کردن دسترسی مردم به اطلاعات در جهان آزاد صورت می‌گیرد، بازرسی ژرف بسته‌ها یا به بیان ساده‌تر، شنود بسته‌های اطلاعاتی است که ردوبدل می‌شوند: «اپراتورها در واقع از بسته‌هایی که ردوبدل می‌شوند، آن‌ها را شنود می‌کنند، تا بتوانند متوجه شوند که بسته رمزگذاری شده وی‌پی‌ان است یا خیر و متعاقب آن، وی‌پی‌ان‌ها را از کار می‌اندازند.»
او با توضیح درباره یکی دیگر از روش‌های اختلال کنونی اینترنت می‌گوید: «یکی از کارهای مهم دیگری که می‌کنند، سیستم سیاه چاله است. این سیستم در عین اینکه یک روش ابتدایی است، به هیچ‌وجه نمی‌شود از آن رد شد؛ از بیخ و بن همه چیز را قطع می‌کند. در حالت عادی، سیستم فیلترینگ ایران فهرست سیاه دارد؛ یعنی همه وبسایت‌ها باز است، یک سری‌ها فیلتر شده است، ولی برای سیستم سیاه‌چاله فهرست سفید مطرح می‌کنند و فقط دسترسی به این وبسایت‌ها امکان‌پذیر است. سیاه‌چاله به این حالت کار می‌کند که وقتی یک کاربر وبسایتی را سرچ می‌کند که به آن متصل شود، مثل ایران‌وایر، پاسخی دریافت نمی‌کند تا به ایران‌وایر برود، یا اینکه در پاسخ به یک آدرس جعلی می‌رود. این سیستمی است که این روزها دارد پیاده می‌شود و اینترنت، در شدیدترین حالت اختلالات قرار دارد.»
برای روز قطعی اینترنت از الان چه‌کار کنیم؟
به گفته علیرضا منافی، پژوهشگر امنیت دیجیتال، یکی از سرویس‌هایی که در حالت قطعی کامل اینترنت جهانی می‌تواند ارتباط مردم با جهان بیرون را حفظ کند، اپلیکیشن «توشه» است: «نیاز به تجهیزات خاصی ندارد و فقط همین ماهواره‌هایی که همه مردم دارند، کافی است. فقط باید تا اینترنت قطع نشده اپلیکیشن را روی موبایل اندروید یا لپ‌تاپ‌شان نصب کنند.»
او ادامه می‌دهد: «توشه در واقع یک سرویس دریافت اطلاعات از ماهواره است. به همین دلیل خیلی کارآمد است و زیرساخت‌های اینترنت اگر در حملات تخریب شود یا قطعی اینترنت از طرف جمهوری اسلامی اتفاق بیفتد، مردم می‌توانند ارتباط شان را با جهان حفظ کنند، هم از جهت دریافت اخبار و هم از جهت دریافت اپلیکیشن‌هایی که ممکن است نیاز داشته باشند.»
او تاکید می‌کند: «فقط باید قبل از اینکه دیر شود، اپلیکیشن توشه را دانلود کنند. اپلیکیشن توشه بدون اینترنت کار می‌کند، اما باید قبل از اینکه اینترنت قطع شود، حتما اپلیکیشن آن را دانلود کرده باشند. برای استفاده، فلش را به رسیور وصل می‌کنند و از شبکه‌ای که روی ماهوار یاهست است و فرکانسش ۱۱۷۶۶ عمودی و سیمبل ریت آن ۲۷۵۰۰ است، هر روز محتوا را روی فلش ذخیره می‌کنند.»
آقای منافی اضافه می‌کند: «برای ضبط دیتا از روی شبکه، باید به اندازه زمانی که در شبکه نوشته صبر کنند، چون هر روز با توجه به حجم دیتایی که از شبکه ارسال می‌شود، مدت زمان اتصال فلش فرق دارد. بعد از اینکه ضبط تموم شد، فلش را به کامپیوتر یا موبایل‌شان می‌زنند و آدرس ویدیو ضبط شده را وقتی به اپلیکیشن توشه وارد کنند، اپلیکیشن شروع می‌کند ویدیویی که ضبط شده را به دیتا تبدیل می‌کند و مردم می‌توانند محتوا را دریافت کنند. محتوا می‌تواند شامل اخبار باشد، شامل نرم‌افزارهایی باشد که در دوران قطعی و اختلال اینترنت به کارشان می‌آید و شامل آموزش‌های کاربردی باشد که در این شرایط به‌درد می خورد.»
البته توشه فقط همین نیست. علیرضا منافی، به بخش «بَک پَک» توشه نیز اشاره کرده و می‌گوید: «در بک پک، مردم به صورت آفلاین می‌توانند اخبار وبسایت‌های خبری را بخوانند. یعنی اگر دسترسی به اینترنت نداشته باشند هم، مثلا دسترسی به وبسایت ایران‌وایر دارند.»
توشه تنها نرم‌افزاری نیست که می‌تواند امکان خبرخوانی در زمان قطعی اینترنت بین‌المللی را میسر کند. مرورگر «سنو (CENO)» حتی در شرایطی که اینترنت بین‌المللی قطع باشد، می‌تواند دسترسی به محتوای جهان آزاد را برای کاربران ایجاد کند. برای نصب سنو روی گوشی، باید آن را اپل استور یا گوگل پلی دانلود کنید.
علیرضا منافی به سرویس دیگری که برای پیام‌رسانی در شرایط قطعی اینترنت است نیز اشاره کرده و می‌گوید: «برایار (BRIAR) پیام‌رسانی است که در نبود اینترنت هم کار می‌کند، ولی برای فواصل نزدیک است. همتا به همتا است. یعنی هرچقدر تعداد افراد بیشتری در این شبکه شرکت کنند و از آن استفاده کنند، تعداد این گره‌ها، یعنی همتاها بیشتر می شود و سریع‌تر و کارآمدتر کار می‌کند.»
آقای منافی با توضیح نحوه عملکرد این اپلیکیشن می‌گوید: «با استفاده از وای‌فای غیرمتصل و بلوتوث کار می‌کند. خوبی آن این است که مردم می‌توانند بدون وجود اینترنت به یکدیگر پیام بدهند. حتی در فوروم می‌توانند نظراتشان را بنویسند.»
منافی به یک سرویس معادل برای سرویس‌های ایمیل جهانی مثل جی‌میل برای شرایط قطعی اینترنت نیز اشاره کرده و می‌گوید: «سرویس بعدی دلتاچت است. برای ایمیل زدن در شرایطی که ایمیل‌های جهانی مثل جی‌میل قطع شده‌اند، قابل استفاده است.»
این فعال آزادی اینترنت می‌افزاید: «این حتی روی ایمیل‌های داخلی وصل می‌شود و ارتباطات را رمزگذاری می‌کند. مثلا اگر یک نفر یک ایمیل دانشگاهی هم داشته باشد، روی آن سوار می‌شود و ایمیل‌ها را رمزنگاری می‌کند، به‌شکلی که دیگر قابل شنود نیستند.»
مراقب شیادها و امنیتی‌ها باشید
علیرضا منافی به نحوه فعالیت دستگاه‌های امنیتی و افراد سواستفاده‌گر در شرایط بحرانی جنگ نیز اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه وقتی شرایط بحرانی می‌شود، عرصه برای سواستفاده‌گرها و شیادها باز می‌شود که وارد کار شوند و ابزارهای ناامن منتشر کنند و در اختیار مردم قرار دهند؛ یا اینکه اطلاعات دروغ منتشر می‌کنند.»
او می‌افزاید: «مثلا وقتی همه وی‌پی‌ان‌ها از کار می‌افتند و سرویس‌های معتبر دیگر کار نمی‌کنند، ممکن است یک سری وی‌پی‌ان غیرایمن که کار می‌کنند، راه بیفتند. خیلی مهم است که مردم قبل از استفاده امنیت سرویس را بررسی کنند و ببینند سازنده‌اش کیست، در کدام کشور قرار دارد. سری به وبسایت آن بزنند و سیاست‌گذاری‌هایش را نگاه کنند و ببینند آیا اصلا سیاستی دارد؟ اگر ناشناخته است، حداقل یک ایده‌ای بگیرند.»
او همچنین به شایعه‌ای که این روزها به نام «استارلینک»، اینترنت ماهواره‌ای شرکت «اسپیس ایکس» در ایران در حال انتشار است اشاره کرده و می‌گوید: «در این شرایط ممکن است یک سری اپلیکیشن منتشر شوند به اسم اینکه استارلینک برای ایرانی‌ها مجانی شد. می‌گویند اگر اپلیکیشن را نصب کنید، به استارلینک وصل می‌شوید. حواس‌تان باشد که واقعا چنین چیزی ممکن نیست. استارلینک بدون داشتن تجهیزات، قابل وصل شدن نیست. بنابراین، اگر اپلیکیشنی ادعا کرد که اگر نصب کنید اینترنت ماهواره‌ای می‌گیرید، صد‌درصد ناامن است و می‌خواهد از شما جاسوسی کند.»
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید