ایران وایر
شهرداری تهران با پس گرفتن ملکی که به موزه عروسکهای ملل داده بود یک مرکز فرهنگی -هنری دیگر را در پایتخت به تعطیلی کشاند. پس از تعطیلی «خانه اندیشمندان علوم انسانی» و «دفتر انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران» این سومین مرکزی است که فعالیتش در سال جاری به دلیل بازپسگیری ملک آن توسط شهرداری تهران تحت تاثیر قرارگرفتهاست.
از زمانی که کرسیهای شورای شهر تهران در انتخابات سال ۱۴۰۰ همزمان با انتخابات ریاستجمهوری به دست اصولگرایان نزدیک به «جبهه پایداری» رسید و «علیرضا زاکانی» سکان اداره پایتخت را به دست گرفت فشار بر باقیمانده نهادهای مدنی که برای فعالیت، ملکی از طریق شهرداری در اختیار داشتند، آغاز شد. بهانه این رفتار با اجرایی شدن مصوبهای ۱۱ مادهای به دست زاکانی ویارانش افتاد که اعضای دوره پنجم شورا برای تعیین تکلیف آنچه به «املاک نجومی» شهره شده بود تدارک دیده بودند؛ اما آنچه از زمان اجرایی شدن این مصوبه ملموس است فشار به اهالی فرهنگ و اندیشهای است که نسبتی با دیدگاههای زاکانی و یارانش ندارند.
«بابک دُربیکی» فعال سیاسی که پیشتر در دولت یازدهم مدیرکل روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده به ایرانوایر میگوید: «امثال زاکانی و افرادی که از طیف پایداری هستند رسالتی برای خود قایلاند که فراتر از وظایف عادیشان است و بهویژه در حوزه فرهنگی و سیاسی هر چه با دیدگاههایشان همخوانی نداشته یا در تقابل باشد را حذف میکنند».
در همین حال «منیر» یکی از فعالان اجتماعی که در یک ان.جی.او مرتبط با آسیبهای اجتماعی کار میکند نیز به ایرانوایر میگوید: «ان.جی.او ما از دختران بد سرپرست و بیسرپرست نگهداری میکند. به محض روی کارآمدن تیم جدید شهرداری فشارهای مختلفی برای منقضی کردن قرارداد ملکی که از شهرداری در اختیار ما قرار داشت شروع شد. اساسا آنها هیچ علاقهای به فعالیت نهادهای غیردولتی به شیوه مدرن ندارند».
توقف؛ پس از جشن یازدهسالگی فعالیت
اخیرا «علی گلشن» از بنیانگذاران موزه عروسکهای ملل با انتشار ویدیویی در حساب اینستاگرامی این موزه ضمن اشاره به سالگرد یازدهسالگی فعالیت آن خبر از توقف فعالیت این مرکز داد. او توقف فعالیت موزه را ناشی از فشار شهرداری منطقه ۱۲ تهران برای بازپسگیری ملکی که در اختیار این موزه قرار داده بودند اعلام کرد.
جالب اینجاست که اخیرا موزه عروسکهای ملل به سبب پروژه نقش زنان در اسطورههای ایرانی به فهرست نهایی جایزه شورای جهانی موزهها راهیافته بود. براساس اعلام این موزه، پروژه نقش زنان در اسطورههای ایرانی؛ پیوند روایتهای تاریخی و جنبشهای معاصر در موزه عروسکها و فرهنگ ایران، در میان بیستوپنج پروژه الهامبخش جهانی، به فهرست نهایی جایزه شورای جهانی موزهها (ایکوم) در زمینه توسعه پایدار در موزهها امسال راهیافته است. این پروژه تنها مورد انتخابی از کشور ایران است که توسط کمیته بینالمللی ارتباطات، بازاریابی و مشارکت مخاطبان ایکوم معرفیشده است.
این مجموعه توانسته بود دستکم ۱۰۰ قصه فراموششده و عروسک در حال نابودی یا فراموشی در مناطق مختلف ایران را بازیابی و ثبت ملی کند. حال دستاندرکاران موزه عروسکهای ملل ابراز امیدواری کردهاند که بتوانند فعالیت این نهاد را در مکانی دیگر از سر بگیرند اما در حال حاضر فعالیت این نهاد متوقفشده است. در سال ۱۳۹۵ نیز موزه عروسکهای ملل به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره ملک با مشکل مواجه شده بود.
گرچه در مورد پلمپ محل «خانه اندیشمندان علوم انسانی» بحثهای مختلفی در رسانهها مطرح شد و حتی شهرداری مجبور به واکنشهایی دراینباره شد اما گویی در مورد تعطیلی موزه عروسکهای ملل کار برای شهرداری تهران راحتتر پیش رفتهاست.
قرار بود تکلیف املاک نجومی معلوم شد ولی مراکز فرهنگی قربانی شدند
«خانه اندیشمندان علوم انسانی»، «دفتر انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران» و «موزه عروسکهای ملل» تنها مراکز فرهنگی در تهران نیستند که ملک آنها از سوی شهرداری در اختیار آنها قرارگرفته بود. ملک مراکزی چون «خانه هنرمندان» در تهران متعلق به شهرداری است و مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار چنین مراکزی باشد. علاوه بر این خانه موسیقی نیز مدتی زیر فشار مالی و بحثهای مرتبط با مالکیت بوده اما هنوز به سرنوشت موزه عروسکهای ملل دچار نشدهاند.
گرچه شهرداری تهران در پی مطرحشدن انتقاداتی به این اقدامات و محدود کردن فضاهای فرهنگی که از آن به «کنترل فضاهای فرهنگی غیر حکومتی و آزاد» توصیفشده موضع گرفته است اما استدلالهای شهرداری تهران پرسشهای بیشتری را در اعمال فشار به این مراکز در ذهن تداعی میکند. اطلاعیههای شهرداری تهران بر این موضوع تاکید دارد که این مجموعه اقدامات در راستای بازگرداندن املاک فرهنگی واگذارشده به مدیریت شهری با شعار بازگرداندن کارکرد فرهنگی صورت گرفتهاست؛ اما آنچه در عمل شاهد آن هستیم تضعیف فضاهای مستقل فرهنگی است.
یکی از کسانی که در این مدت در مورد این سیاست شهرداری تهران اظهارنظر کرده، «زهرا شمس احسان» رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران است.
او از بسیاری از مراکزی که در املاک شهرداری مستقر هستند انتقاد کرده و گفته عملکردشان به سمت جنبههای صرفاً کمی یا تجاری رفته و با توجه به این که مأموریت اصلی آنها باید فرهنگ، اجتماع و توانمندسازی باشد کمتر چنین خروجیای دارند.
شمس احسان، خواهان تحول ساختاری در سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، تقویت نقش مربیان محله، توجه به فعالیتهای محلهای و غیرتجاری و بازنگری در واگذاری مراکز است.
آنچه اعضای شورای شهر کنونی تهران بر آن تاکید کردند شامل سه مولفه اساسی میشود؛ «املاک شهرداری نباید بدون قرارداد شفاف در اختیار نهادهای غیردولتی قرار گیرد»، «بعضی مراکز از فضای فرهنگی به نفع فعالیتهای سیاسی یا اقتصادی استفاده میکنند که نباید چنین باشد» و به طور کلی «املاک شهرداری باید به پروژههای مدیریت شهری بازگردانده شوند».
این اظهارنظرها نیز برپایه مصوبهای ۱۱ مادهای است که اعضای دوره پنجم شورای شهر تهران در پی برملا شدن ماجرای املاک نجومی در دوره تصدی «محمدباقر قالیباف» به عنوان شهردار و واگذاری املاک به اشخاص و نهادهای خاص خارج از ضوابط تلاش برای نظارت بر عملکرد شهرداری در این عرصه را آغاز کردند. ماجرا به دستکم ۱۱۰ ملکی مربوط میشد که حتی در برخی موارد در حد رایگان یا با تخفیف ۵۰ درصد واگذارشده بود.
به این ترتیب «مصوبه تعیین تکلیف املاک واگذارشده شهرداری تهران به اشخاص حقیقی و حقوقی» در تابستان ۱۴۰۰ نهایی شد اما باروی کار آمدن اعضای جدید شورا وارد فاز جدیدی شد.
با این حال گرچه اعضای دوره جدید شورای شهر تهران از نظر فکری با شهردار تهرآنهمسو هستند اما بارها نسبت به چرایی عدم اجرای این مصوبه انتقاد کردند از جمله «احمد صادقی» که در تیر ۱۴۰۲ خواستار اجرایی شدن این مصوبه شد؛ اما آنچه تاکنون شاهد اجرایی شدن آن بودهایم، پلمپ خانه اندیشمندان علوم انسانی، موزه عروسکهای ملل و دفتر انجمنصنفی روزنامهنگاران استان تهران آنهم با کمترین میزان شفافیت بودهاست.
بلایی که زاکانی ویارانش بر سر پایتخت آوردهاند
تعطیلی مراکزی چون خانه اندیشمندان علوم انسانی، موزه عروسکهای ملل و دفتر انجمنصنفی روزنامهنگاران استان تهران صرفا تصمیمی اداری برپایه قوانین مرتبط با مالکیت نیست و تاثیر مستقیمی بر فرهنگ و بسترهای اندیشهساز دارد.
«بابک دربیکی» فعال سیاسی که پیشتر در دولت یازدهم مدیرکل روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده به ایرانوایر میگوید: «افرادی مثل زاکانی چه آن زمان که مجلس بودند و چه حال که مسئولیتی دیگر دارند همه تلاش خود را برای حذف آنچه در تقابل با دیدگاههای خود میبینند به کار میبندند».
او همچنین در توصیف آنچه زاکانی ویارانش در شهرداری تهران در حال عملی کردن آن هستند، میافزاید: «وقتی در روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودم از نزدیک میدیدم که چگونه امثال زاکانی یا پژمان فر که در مجلس در کمیسیون فرهنگی سمت داشتند ریزترین فعالیتهای معاونت هنری یا سینمایی وزارتخانه را بهانهجویی میکردند و برای تغییر آن فشار میآوردند».
دربیکی در توضیح روش کار شهردار کنونی پایتخت میگوید: «امثال زاکانی رسالتی برای خود قائلاند که فراتر از وظیفه عادی آنهاست. این افراد خود را وارث نظام جمهوری اسلامی و همه ساختارهایش میدانند و در هرجایی بهویژه در حوزه فرهنگ و سیاست که برایشان اهمیت دارد هر نگاهی که در تقابل با دیدگاههایشان باشد را به هر ترتیبی حذف میکنند؛ بنابراین آنچه الان در فشار به بخش فرهنگی مستقل شاهدیم در همین راستاست».
منیر از اعضای هیات مدیره ان.جی.او یی که به نگهداری از دختران بد سرپرست و بیسرپرست مشغول است به ایرانوایر میگوید: «آثار آنچه شهرداری تهران در پیشگرفته را میتوان در ۵ دسته مختلف رصد کرد. نخست تضعیف فضاهایی است که در آن امکان گفتگو و تعامل اندیشههای سیاسی امکانپذیر میشود. مثل همین خانه اندیشمندان سیاسی. تعطیلی چنین جایی بخشی از سرمایه اجتماعی و فکری شهر را کاهش داده یا تضعیف میکند».
به گفته او اثر مهم دیگر فشار شهرداری تهران بر نهادهای مستقل و غیردولتی آنهم در شرایط اقتصادی ایران از بین بردن اقتصاد خرد فرهنگی است. منیر میگوید: «آنچه شهرداری تهران در حال انجام آن است از بین بردن چرخه اقتصادی خرد ولی پویایی است که در تهران جریان داشته و حالا در حال حذف است».
منیر به تعطیلی «خانه خورشید» به عنوان تنها مرکز کاهش آسیب اعتیاد برای زنان اشاره میکند و میافزاید: «پسازآن این مرکز تعطیل شد حتی یک نمونه مشابه آن نتوانسته فعالیت کند. موضوع فقط یک ملک و امکان حضور در آن نیست. موضوع چگونگی اعتمادسازی در میان آسیبدیدهترین اقشار جامعه است که به راحتی در قالب تصمیمات اداری و سیاسی در حال ویرانی است».
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید