با گذشت بیش از دو هفته از آتش‌سوزی گسترده در ده‌ها هکتار از جنگل‌های هیرکانی روستای الیت در بخش مرزن‌آباد شهرستان چالوس، آتش هنوز مهار نشده و ضعف و بی‌توجهی نهادهای متولی بار دیگر با اعتراض محیط‌‌بانان و فعالان محیط‌زیست در استان مازندران روبرو شده است.

یکی از کنشگران حوزه محیط‌زیست در مازندران روز سه‌شنبه ۲۷ آبان به ایندیپندنت فارسی گفت: «متاسفانه در دو هفته اخیر، مسئولان محلی، استانی و حتی کشوری برخلاف ادعاهایشان، برای مهار این آتش‌سوزی هیچ کمک موثر و تعیین‌کننده‌ای ارائه نکردند و مدام می‌گویند امکانات و نیرو ندارند. تا امروز بخش عمده عملیات اطفای حریق و جلوگیری از گسترش شعله‌ها را نیروهای محلی، فعالان محیط‌زیست و گروه‌های کوهنوردی انجام داده‌اند. هنوز هم به دلیل کوهستانی بودن منطقه، به حضور کوهنوردان و افراد بیشتری با توان بدنی بالا نیاز داریم. اهالی منطقه خسته و فرسوده شده‌اند و به نیروی تازه‌نفس نیاز است.»

این فرد ساکن چالوس افزود: «تا این لحظه تنها دو هلی‌کوپتر به منطقه اعزام شده است که آن‌ها هم در عملیات آب‌پاشی ناموفق بودند و نتوانستند به محل دقیق آتش‌سوزی نزدیک شوند. در نتیجه آب را روی نقاطی می‌ریزند که اصلا آنجا آتشی وجود ندارد. واقعا نمی‌دانیم مسئولان چه زمانی می‌خواهند به فکر خرید تجهیزات به‌روز برای اطفای حریق هوایی بیفتند. مگر ممکن است کشوری با وسعت و جمعیت ایران، حتی یک هواپیمای آب‌پاش سالم و تخصصی نداشته باشد؟ این جنگل‌ها که ۵۰ میلیون سال قدمت دارند، امروز امانتی در دست ما هستند و با این بی‌توجهی، بدترین خیانت در حق نسل‌های آینده در حال تکرار است.»

پیش‌تر رضا سپهوند، نماینده خرم‌آباد در مجلس شورای اسلامی، اذعان کرده بود که «به گفته مسئولان، در سراسر ایران تنها یک هواپیما برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها وجود دارد» اما اکنون به نظر می‌رسد مشکلات فنی باعث شده است تا تنها هواپیمای آب‌پاش موجود نیز در ماجرای آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های چالوس در اختیار ستاد مدیریت بحران و یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی قرار نگیرد.

در واکنش به این بحران، حساب وزارت خارجه آمریکا در شبکه اکس (توییتر) نوشت: «بیش از دو هفته است که آتش‌سوزی جنگل‌های هیرکانی شمال ایران را ویران و حیات‌وحش و اکوسیستم‌ را تهدید می‌کند. این فاجعه فقط نتیجه گرمایش زمین و خشکسالی نیست، سوءمدیریت و بی‌توجهی رژیم ایران این بحران را تشدید کرده است. مسئولان اطفای حریق، مردم محلی و داوطلبان با شجاعت برای رفع این بحران می‌جنگند، اما بدون منابع کافی، تلاش‌هایشان کم‌اثر است. در حالی که ایرانیان جان خود را برای نجات کشورشان به خطر می‌اندازند، رژیم منابع کشور را صرف تروریسم و سرکوب مردم می‌کند و بار دیگر نشان می‌دهد که اولویتش هرگز مردمش نبوده است.»

ادعای «نبود بودجه» که مسئولان جمهوری اسلامی در توجیه فراهم نکردن تجهیزات به‌‌روز اطفای حریق هوایی، از جمله هواپیماهای آب‌پاش، مطرح می‌کنند در حالی است که معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا اخیرا خبر داد که حکومت ایران در همین یک سال گذشته یک میلیارد دلار به گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان کمک کرده است.

فعالان محیط‌زیست و مسئولان محلی در استان مازندران می‌گویند کمبود تجهیزات اطفای حریق، صعب‌العبور بودن منطقه و همچنین انباشت برگ و لاشه درختان خشک‌شده، موجب شده است تا در مناطقی از عرصه‌های جنگلی روستای الیت مرزن‌آباد، آتش پس از اطفا دوباره شعله‌ور ‌شود و دامنه آتش‌سوزی‌ها گسترش یابد.

هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی در سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران، هم با اشاره به وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در روستای الیت چالوس، این وضعیت را «نگران‌کننده» توصیف کرد و گفت: «اکنون شدت آتش‌ بسیار بیشتر از حد معمول است و هر بار هم خاموش می‌شود، به دلیل وزش باد گرم، شعله‌ها دوباره زبانه می‌کشند و بخش وسیعی از جنگل را درگیر می‌کنند.»

این مقام مسئول در مورد ارزیابی خسارات توضیح داد: «در حال حاضر براورد دقیق خسارت امکان‌پذیر نیست، ولی می‌دانیم گونه‌های گیاهی و جانوری ارزشمند زیادی در این منطقه وجود دارد. در ارتفاعات بالا گونه‌هایی نظیر بلوط آوری با عمر ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال دیده می‌شود که بسیار ارزشمند است.»

استان مازندران بیش از یک میلیون هکتار عرصه جنگلی دارد که معادل ۵۳ درصد کل جنگل‌های شمال ایران است. آمارهای دولتی حاکی از آن‌اند که پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، ۵۰ درصد جنگل‌های هیرکانی که قدمت آن‌ها بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون سال براورد می‌شود، نابود شده‌اند.

به گفته کارشناسان، بی‌توجهی دولت‌های جمهوری اسلامی به حمایت از طرح‌های حفاظتی، پاک‌تراشی جنگل‌ها برای توسعه شهرها، آتش‌سوزی‌، تخریب زمین‌های جنگلی به دستور مدیران دولتی، ویلاسازی، فقدان ضابطه‌ برای تفریح و تفرج در عرصه‌های طبیعی، افزایش جمعیت، افزایش قاچاق چوب به علت گسترش فقر و همچنین تاسیس کارخانه‌های نفتی و پتروشیمی، مهم‌ترین عوامل نابودی جنگل‌های هیرکانی در چهار دهه گذشته محسوب می‌شوند.

کاهش مساحت سه میلیون هکتاری جنگل‌های هیرکانی به کمتر از دو میلیون هکتار در دهه‌های اخیر، می‌تواند در آینده‌ نزدیک، فاجعه‌ای عظیم و جبران‌ناپذیر برای محیط‌ زیست و ساکنان نیمه شمالی ایران رقم بزند، اما مدیران نظام جمهوری اسلامی همچنان ترجیح می‌دهند هر سال بخش عمده‌ای از درآمدهای نفتی را به‌ جای هزینه کردن در حوزه‌های حیاتی مانند محیط‌‌زیست و منابع طبیعی ایران، به سازمان‌های نظامی و عقیدتی شیعه یا گروه‌های شبه‌نظامی خارجی اختصاص دهند.

جنگل‌های هیرکانی به تمام عرصه‌های جنگلی گفته می‌شود که از شهر آستارا در جمهوری آذربایجان آغاز می‌شود و پس از عبور از استان‌های گیلان و مازندران، تا شهر گلی‌داغ در استان گلستان ایران ادامه دارد. با وجود اینکه تنها ۶۰ هکتار از این جنگل‌ها در جمهوری آذربایجان قرار دارد، این جنگل‌ها به عنوان میراث طبیعی مشترک دو کشور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در گفتگو با خبرگزاری ایلنا تاکید کردند که اگر حمایت‌های مالی دولت از طرح‌های صیانتی و حفاظتی جنگل‌های هیرکانی به بیش از سه برابر مقدار فعلی نرسد، تا ۵۰ سال آینده مساحت این جنگ‌های حیاتی به حدود نصف مقدار کنونی خواهد رسید.