ار اف ای – ناصر اعتمادی
در حالی که ایران سومین روز پیاپی اعتراضها و اعتصابهای گسترده را تجربه میکند، تهدیدهای صریح دونالد ترامپ علیه جمهوری اسلامی در کنار بنیامین نتانیاهو، فضای پرتنش پیرامون تهران را وارد مرحلۀ تازهای کرده است. این همزمانی به نوشتۀ رسانههای بینالمللی میتواند هم بر محاسبات داخلی حکومت ایران اثر بگذارد و هم بر راهبرد فشار آمریکا و اسرائیل علیه جمهوری اسلامی.

دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، دوشنبه ۲۹ دسامبر در کنفرانس خبری مشترک با نخستوزیر اسرائیل در اقامتگاه مارالاگو گفت گزارشهایی دریافت کرده که نشان میدهند که حکومت ایران در حال بازسازی توان نظامی خود است. او هشدار داد اگر چنین روندی تأیید شود، ایالات متحد آمریکا از اقدام اسرائیل برای «نابودی سریع» توان نظامی تهران حمایت خواهد کرد. به گزارش رویترز، در واکنش به این موضعگیری، کرملین خواستار خویشتنداری آمریکا شد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهوری روسیه، به خبرنگاران گفت : هر اقدامی که به تشدید تنشها بینجامد، خطرناک است. به گفتۀ پسکوف «گفتگو با ایران» باید در اولویت قرار گیرد.
در اسرائیل، اما، تحلیلها نشان میدهند که مسئلۀ ایران مهمترین دستاورد نتانیاهو در دیدار با دونالد ترامپ بوده است. روزنامۀ «جروزالم پست» در تحلیلی نوشت که ترامپ تقریباً تمام آنچه نهادهای امنیتی اسرائیل انتظار داشتند را به زبان آورد، بهویژه تعهد صریح به حمایت از اقدام نظامی علیه حکومت ایران، در صورت بازسازی برنامۀ هستهای و موشکی این کشور. این تحلیل تأکید میکند که با توجه به نقش مستقیم ترامپ در حملۀ ژوئن گذشته، تهدید تازه او از نظر تهران نمیتواند صرفاً لفظی تلقی شود.
همین تحلیل میافزاید که برای نخستین بار، برنامۀ موشکهای بالستیکی ایران نیز بهطور جدی وارد دایرۀ تهدیدهای علنی واشنگتن شده است، هرچند هنوز مشخص نیست که خط قرمز دقیق آمریکا در این حوزه کجاست. به نوشتۀ جروزالم پست، ابهام بر سر زمان و میزان تحمل واشنگتن در برابر انباشت موشکهای بالستیکی ایران، یکی از نقاط مبهم باقیمانده پس از این دیدار است.
این تحولات خارجی همزمان با ناآرامیهای گسترده در داخل ایران رخ میدهد. گزارشهای منتشرشده در رسانههای آلمانیزبان و خبرگزاری «دیپیای» نشان میدهند که اعتراضهایی که در پی سقوط بیسابقۀ ارزش ریال آغاز شد، در تهران و برخی شهرهای دیگر به سرعت از مطالبات اقتصادی فراتر رفته و با شعارهای سیاسی علیه کلیت نظام اسلامی همراه شده است. به گفتۀ این خبرگزاری در این اعتراضها علاوه بر شعارهایی چون «مرگ بر دیکتاتور»، شعارهای دیگری در حمایت از بازگشت سلطنت سر داده شد.
به نوشتۀ «دیپیای»، نیروهای امنیتی حکومت ایران در برخی مناطق برای پراکندهکردن تجمعها از گاز اشکآور استفاده کردهاند و بخشهایی از بازار تهران و مراکز تجاری پایتخت در اعتصاب بودهاند. این گزارشها تأکید میکنند که سقوط ریال، که در مقطعی نرخ دلار را به رکوردهای بیسابقه رساند، تجارت روزمره را مختل و فشار تورمی را تشدید کرده است.
همزمانی تهدیدهای علنی آمریکا علیه ایران با موج اعتراضهای داخلی، از نگاه جراید بینالمللی دو پیامد بالقوه دارد. از یک سو، حکومت ایران ممکن است بکوشد با برجستهکردن تهدید خارجی، روایت امنیتی را تقویت و اعتراضهای اقتصادی را تحتالشعاع قرار دهد. از سوی دیگر، هر تنش تازه در عرصۀ خارجی میتواند با شوکهای ارزی و اقتصادی، نارضایتی داخلی را تشدید کند. در همین حال، واکنش روسیه و تأکید آن بر پرهیز از تشدید تنش نشان میدهد که هر اقدام نظامی تازه، پیامدهایی فراتر از رابطۀ تهران و واشنگتن خواهد داشت. تلاقی این دو روند، فضایی پر خطر میسازد که در آن تصمیمهای حکومت ایران، آمریکا و اسرائیل میتوانند بهسرعت بر یکدیگر اثر بگذارند و مسیر تحولات آینده را رقم بزنند.
