در میزگرد علمی کانون آینده نگری تاثیرات روحی – روانی آلودگی هوا بر مردم با حضور سه تن از پژوهشگران و روانشناسان بررسی شد
آلودگی هوا و پدیده گرد و غبار، سالهاست از صعبترین مشکلات استانهای غربی کشور، به ویژه خوزستان و مرکز آن، اهواز است. پدیده ریزگردها تاکنون از منظرهای علوم زیست محیطی، اقتصادی، سیاسی، پزشکی و… مورد غور و بررسی محققان و صاحبنظران قرار گرفته است. اما آنچه در اینجا بدان می¬پردازیم، تحلیل روانشناختی این پدیده، با حضور سه تن از پژوهشگران و روانشناسان عضو “کانون آینده نگری ایران” (سازمان مردم نهاد علمی – فرهنگی – هنری – ورزشی – خیریه) است؛ که هر یک، از زاویه دید خود، پیامدهای روحی – روانی پدیده آلودگی هوا در جامعه، و راهکارهای مواجهه با آنرا شرح می¬دهند.
“سمیه ریاحی خواه” کارشناس ارشد روانشناسی عمومی در این میزگرد با بیان اینکه “منابع استرس زا برای انسان را می توان به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم کرد” اظهار داشت: از منابع استرس زای درونی می توان به کم خوابی، کم اشتهایی، وضعیت روانی و جسمی افراد اشاره کرد و از منابع استرس زای بیرونی به آلودگی ها. آلودگی شامل آلودگی هوا، آب و خاک می شوند. آلودگی هوا روی همه افراد چه سالم وچه بیمار اثر دارد و اثر عمده ان کم شدن آستانه تحریک افراد است.
وی افزود: این روزها به قدرکافی درباره آلودگی هوا شنیده اید.هنگام آلودگی هوا ،افراد زودرنج تر، پرخاشگرتر، عصبانی تر و کم تحمل تر می شوند. یعنی با اینکه در گذشته هم این مشکلات را داشته اند اما حالا خیلی زودتر به استرس واکنش و حساسیت نشان می دهند. ارتباطات اجتماعی افراد ضعیف و حتی تمرکزشان کاهش می یابد وهمچنین در آلودگی هوا توجه و تمرکز دانش آموزان کم می شود.
این عضو کانون آینده نگری تصریح کرد: یک فرد افسرده همیشه دنیا را غبارآلود می بیند. هنگام آلودگی هوا دنیا در نظر بیمار افسرده غبارآلودتر و قدرت تصمیم گیری او ضعیف تر می شود و احساس بی حوصلگی وخستگی می کند.همچنین درافراد مضطرب نیز نگرانی نسبت به آینده تشدید می شود و بعضی علایم جسمی مانند تپش قلب به طور شدیدتری بروز می کند. مبتلایان به وسواس هم به احتمال زیاد، نگرانی های زیادی پیدا خواهند کرد. چنین افرادی همیشه با جسم خود توجه ویژه ای دارند و درشرایط الودگی هوا دائما فکر می کنند که بیمار شده اند، همین احساس سبب تشدید بیماری وسواس در انها می شود.
ریاحی خواه بیان داشت: برای مبارزه بااین مشکل باید همه دست به دست هم بدهیم، باید همه رسانه ها مردم را اگاه سازند.
مردم باید سایر منابع استرس زا را تعدیل کنند. مانند استرس های شغلی و ترافیک، بهتر است تا حدامکان ساعت استراحت و خواب خود را افزایش دهند، به فعالیت های ورزشی و بدنی متناسب در فضاهای بسته بپردازند و مایعات بیشتری بنوشند، بهتر است خانواده ها در چنین شرایطی کودکان خود را درخانه سرگرم کنند.به عنوان نمونه بازی های فکری مانند پازل یا شطرنج ترتیب دهند، خانواده ها دراین شرایط باید دور هم بودن را افزایش دهند. درمجموع خانواده ها می توانند با تنظیم و مدیریت وقت ، درس، بازی و خواب کودکان تا حدزیادی از شدت عوارض آلودگی هوا درآنها بکاهند.
“لیلا دالوند” دانشجوی دکترای روانشناسی و فعال آینده نگر، میهمان دیگر این میزگرد بود. وی طی اظهاراتش گفت: آلودگی هوا تغییر در ویژگی‌های طبیعی جو بر اثر مواد شیمیایی، غباری یا عامل‌های زیست‌شناختی است. جو یا اتمسفر سامانه گازیِ طبیعیِ پویا و پیچیده‌ای است که زندگانی در سیاره زمین به آن بازبسته است. تحلیل رفتن لایه اوزنِ استراتوسفر به خاطر آلودگی هوا، دیرزمانی‌است که خطری برای تندرستی مردمان و همینطور زیست‌بوم‌های زمین شناخته میشود.
دالوند افزود: طبق آماری که محیط زیست جهانی منتشر نموده به ترتیب آلوده ترین شهرهای جهان عبارت از اهواز (ایران)، الانباتار (مغولستان)، لودانا (هند)، سنندج (ایران)، کویته (پاکستان)، کرمانشاه (ایران)، پیشاور (پاکستان)، یاسوج (ایران) و کانپور (هند) هستند! بیش از چند سال است که ریزگردها بسیاری از مناطق جنوبی و غربی کشور را درمی‌نوردند و هزاران تن ذرات جامد را از بیابان‌های عربستان (ربع‌الخالی)، یمن، سودان، عراق، سوریه، کویت و… حمل می‌کنند و بر گستره بزرگی از شهرهای کشور فرو می‌ریزند. این پدیده در روزهای طوفانی ایجاد اختلال در زندگی مردم استانهای جنوبی، جنوب‌غربی و حتی استان تهران را باعث شده است .
وی ادامه داد: تالاب هورالعظیم به یکی از کانون های گرد و غبار تبدیل شده است. تنها ۲۰ درصد از مساحت استان مناطق بیابانی بوده و مابقی تحت تاثیر پدیده ریزگرد ها قرار گرفته است، هم جواری خوزستان با کشورهای عراق و عربستان موجب شده است که یکی از کانون های بروز ریزگرد ها در کشور به شمار رود. پدیده ریزگرد ها که از کشور عراق وارد خوزستان می شود و بخش وسیعی از منطقه را تحت پوشش قرار می دهد تبعات بسیاری در استان داشته است.کشور ایران بر روی کمربند گرد و غبار جهان قرار دارد ، این ذرات گرد و غبار که ۵ میکرون هستند دید افقی را از یک تا ۲ کیلومتر محدود می کنند.رطوبت خاک، پوشش گیاهی منطقه، عدم آب دهی مناطق پس از احداث سد ها و مهار آب های سطحی از عوامل انتشار این پدیده در خوزستان به شمار می روند. در برخی مواقع میزان حداکثر غلظت گرد و غبار تا ۵۰ برابر استاندارد رسیده است .
این پژوهشگر افزود: بیشترین تداوم دوره زمانی ۱۰ روز و بیشترین تعداد دفعات بروز این پدیده در استان ۸۵ روز بوده است.در سال های ۸۶ و ۸۷ تنها استان های خوزستان و کرمانشاه مورد هجوم این پدیده واقع شدند اما در سال های بعد حدود ۲۰ استان کشور تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفتند.۶۶ درصد کانون های گرد و غبار مربوط به عراق، ۲۷ درصد مربوط به خوزستان و ۷ درصد به عربستان اختصاص دارد . طی سال های گذشته بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ نقطه به کانون ها گرد و غبار منطقه اضافه شده است. تالاب هورالعظیم به یکی از کانون های گرد و غبار تبدیل شده است این تالاب در سال ۱۹۷۲ حدود ۷۵۰ هزار هکتار مساحت داشت اما هم اکنون مساحت آن به زیر ۱۰۰ هزار هکتار رسیده است.
در سال ۸۶ بیش از ۴۷ پرواز هوایی و در سال ۸۷ نیز ۵۶ پرواز به علت پدیده گرد و غبار لغو شدند، در سال ۸۷ نیز تعداد روزهای سالم ۸۰ روز و تعداد روزهای خطرناک ۴۰ روز بود. همچنین در نیم سال اول ۹۲ تعداد روزهای خطرناک ۳۲ روز بود و از همه مهم تر هیچ گونه روز پاکی در استان مشاهده نشده است. از سال ۶۵ تا ۹۰ میزان رطوبت در بستان به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است که این امر باعث می شود پدیده گرد و غبار تشدید پیدا کرده و به لحاظ مسائل بهداشتی بسیار خطرناک است. پدیده گرد و غبار شیوع بیماری تنفسی به میزان ۴ درصد در استان افزایش یافته است . در روزهای اخیر به واسطه باران میکروبی بیش از ۴ هزار نفر راهی بیمارستان ها شده اند. در نمونه برداری هایی که از ذرات گرد و غبار به عمل آمده شاهد آلودگی این ذرات به ماده سرب به میزان ۱۲/۵۷ درصد که این موضوع بسیار خطرناک است .
لیلا دالوند در خصوص “راههای مقابله با گرد و غبار” گفت: چون ریزگردها هر روز هستند پس اطلاع رسانی هر روز توسط رسانه ملی و مطبوعات با ذکر جزییات هوا شناسی و راهکارهای مربوطه و توزیع بروشورهای مقابله با ریزگردها خانه به خانه در بیشتر نقاط کشور لازم و وظیفه‌ای بر دوش همگان به خصوص مسئولان بهداشتی است.گنجانیدن بهداشت تنفسی در کتاب‌های درسی ضروریست و استفاده همگان از ماسک باید همگانی شود تا هم اهمیت این کار جدی گرفته شود و هم کسی از ماسک زدن احساس شرمساری نکنند. تصفیه هوا و فیلتر کردن هوا در منازل و مکان‌های عمومی در حد امکان باید صورت پذیرد و در این زمینه استفاده از جارو برقی مجهز به هیپا (تکنولوژی مخصوص آسم و آلرژی) در منازل نیز ضروریست.موارد مورد توجه برای مقابله با ریزگردها شامل بسته بودن همه منافذ ورودی هوا و کنترل درب و پنجره (استفاده از درب توری جدید) و کانال کولر و استفاده از پرده‌های که گرد و غبار خوب نگه دارد و شستشوی هفتگی آنها و همچنین قرار گرفتن کولرها در زیر سقف و زیر سایبان و قرار دادن حفاظ کرکره‌ای برای کمتر رسیدن غبار به کولر و در نهایت تعویض پوشال‌ها به‌طور مرتب و بستن راه پله در این زمینه باید رعایت شود.
وی همچنین گفت: استفاده نکردن از قالی و گبه در اطاق‌های منزل نیز توصیه میشود زیرا با قدم زدن روی قالی و گبه مجددأ گرد و غبار پراکنده میشود و به ریه‌ها می‌رسد و استفاده از سرامیک یا پارکت و یا حداقل زیلوی نخی بیشتر توصیه میشود.
این دانشجوی دکترای روانشناسی درباره تأثیرات آلودگی هوا بر روح و روان انسان ها گفت: اگر بپذیریم انسان موجودی است دو بعدی که نیمی از هویت او، جسم اوست و نیمه ی دیگرش روح او، پس محققان و دانشمندان و علاقمندان به امر پژوهش در هر زمینه ای که قرار است به تحقیق بپردازند، از جمله در زمینه ی آلودگی هوا، می باید تحقیقات خود را به طور متعادل و متوازن درهر دو بعد جسمی و روحی انسان توزیع نمایند. آنچه مسلم است و از آنچه از گفته ها و مقالات پراکنده در این زمینه، به دست می آید، می توان گفت منشأ یا حداقل، بخشی از منشأ افسردگی ها، زودرنجی ها، پرخاشگری ها، کم شدن آستانه تحمل ها، انزواطلبی ها، خستگی های روحی و روانی و … که همگی از واکنش های روانی انسان امروزی به شمار می روند، در آلودگی هوا نهفته است.
وی افزود: همین است علت اینکه وقتی بسیاری از افراد شهر نشین، به ویژه ساکنان کلان شهرها که مدت مدیدی را در متن زندگی ماشینی و آلوده ی شهرها و فضاهای پردود و دم و آسمان های مملو از گرد وغبارهای صنعتی بسر برده اند، برای تفرج و تفریح کوتاه، شهر خود را ترک نموده و به دامان طبیعت پاک در روستاها، جنگلها و سواحل روح افزای دریاها و رودخانه ها پناه می برند و وقتی هوای دلکش و با طراوت و سرشار از اکسیژن آن مکان ها را به درون ریه های خود می فرستند، به یکبار نشاط و بهجتی قابل توجه در خود احساس کرده و سبکبال و خوشرو و با سعه صدر با اطرافیان به معاشرت و گفتگو می پردازند.
از دیگر کارشناسان این میزگرد، “عبدالکریم حلفی” – دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی و فعال آینده نگر در کوت سید نعیم (سوسنگرد)- بود. حلفی در خلال سخنانش ابراز نمود: محیط پاک و منظم و خرم، زندگی انسان را شاداب و خوش عطرمی¬کند. محیط، فراگیرنده و جای زندگی آدمی است و اصولا یکی از وظایف مهم انسانی یا بشری که حفظ جان است، جز با زندگی در محیط سالم و زیبا امکان پذیر نیست. بدین منظور شرط اولیه برای انسان داشتن روحی سالم وجسم سالم است و جسم سالم و تندرست نیز فقط زمانی برای انسان حاصل می¬شود که انسان از محیط سالم ودلگشا بهرمند باشد.
حلفی بیان داشت: گرد وغباریکی از پدیده های هواشناختی که است که آثار و پیامدهای زیان باری برمحیط زیست، سلامت انسان وسیستم اقتصادی-اجتماعی نواحی مختلف از خودبه جای می¬گذارد که متاسفانه اکثرشهرهای استان خوزستان دامن گیر آن شده است. خب مسلما این پدیده گرد و غبار بر وضعیت روحی و روانی مردم تاثیرمی¬گذارد. درست است بسیاری از بیماریهای جسمانی انسان ریشه و منشأ روانی دارد؛ همین پدیده گرد وغبارباعث میشود مردم همیشه ذهنشان آشفته و درگیرشود. یعنی اضطراب یا وسواس و ترس از اینکه مبادا مشکلات تنفسی وغیره پیدا کنند؛ که موجب تاثیرات منفی روی روح و روان مردم می¬شود.
این عضو کانون آینده نگری افزود: برای کاهش این تاثیرات، راههای مختلفی هست. بعد از وقوع پدیده گرد وغبار یا قبل ازآن یک مسافرت کوتاه رفتن به محل سرسبز، جاهایی که باصفا باشد، تاثیرات اعجاب انگیزی بر روان انسانها دارد. و دوم اینکه برای کاهش این تاثیرات سازمان هواشناسی وسازمان محیط زیست، قبل از وقوع پدیده گرد وغبار، به مردم اطلاع رسانی کند تاآمادگی کافی را داشته باشند و ایمنی های لازم راانجام دهند. بصورت زدن بنر درسطح شهرهای استان و ازطریق صدا و سیما اطلاع رسانی شود. که نوعی همدردی با مردم محسوب می شود.
حلفی در پایان بیاناتش گفت: در کل انتظار داریم مسئولین به این مسئله گرد و غبار استان رسیدگی کنند و شاهد استانی صاف و به دور از هر نوع آلایندگی باشیم.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید