تحقق وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی برای بازکردن فضای فرهنگی با موانع مختلفی روبرو است. نهادهایی که زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شوند نقش مهمی در جلوگیری از فعالیت آزاد هنری و فرهنگی دارند.
علی جنتی اندکی پس از گرفتن رأی اعتماد از مجلس برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وعده داده بود که این وزارت‌خانه پای تمام مجوزهایی که به آثار هنری می‌دهد خواهد ایستاد.
جنتی چند ماه بعد و زمانی که فشار و انتقاد اصولگرایان تندرو از تصمیم‌گیری‌های این وزارت‌خانه شدت گرفته بود ادعا کرد که فشارها موجب تغییر سیاست فرهنگی دولت نخواهد شد.
با این همه وزارت ارشاد در یک سال و نیم گذشته در موارد زیادی توان ایستادن پای مجوزهایی که داده را نداشته و در موارد دیگر مجبور به عقب‌نشینی در برابر مخالفان و منتقدان شده است.
طیف مخالفان سیاست‌های فرهنگی دولت یازدهم بسیار گسترده است و حامیان رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در میان آنها نقشی محوری بر عهده دارند.
«نگرانی‌های فرهنگی رهبری»
خامنه‌ای حدود شش ماه پس از تشکیل کابینه حسن روحانی (۱۵ اسفند) در دیدار با اعضای مجلس خبرگان با تاکید بر این که “نگران مسئله فرهنگ” است ابراز امیدواری کرد که مسئولان فرهنگی دولت به “تقویت جناح فرهنگی مومن” بپردازند و “توجه داشته باشند که چه می‌کنند”.
بسیاری از نهادهای زیر نظر خامنه‌ای، مانند قوه قضائیه، سازمان بسیج، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و سازمان تبلیغات اسلامی می‌کوشند برای رفع نگرانی‌های فرهنگی او کاری انجام دهند و به تضعیف “جناح فرهنگی غیرمومن” بپردازند.
هیئت نظارت بر مطبوعات بر اساس قانون مطبوعات شکل گرفته و رسیدگی به تخلف رسانه‌ها را بر عهده دارد. قوه قضائیه به بهانه “وقوع جرم مشهود” بدون مراجعه به این هیئت حکم توقیف نشریه‌ها را صادر می‌کند.
روزنامه “روزان” دی‌ماه ۹۳ با حکم دادستان تهران توقیف شد. ظاهرا علت این تصمیم انتشار مطلبی درباره حسینعلی منتظری به مناسبت پنجمین سال‌روز مرگ او بوده است. این روزنامه چهارم اسفند رفع توقیف شد.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، شمسی پورمحمدی، مدیر مسئول روزان، می‌گوید در تماس با معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد به او گفته شده که این وزارت‌خانه با توقیف روزنامه مخالف بوده است.
قوه قضائیه علیه رسانه‌ها
از ابتدای سال ۹۳ چند نشریه دیگر با حکم دادستانی توقیف شده‌اند. علی مطهری، نماینده پیشین مجلس در هیئت نظارت بر مطبوعات آبان‌ماه امسال از رئیس جمهور و وزیر ارشاد خواسته بود در رایزنی با رئیس قوه قضائیه زمینه پایان دادن به “حاکمیت دوگانه در حوزه مطبوعات” را فراهم کنند.
تاکنون قربانیان اصلی احکام دادستانی نشریه‌های مهم جناح اصلاح‌طلب حکومت بوده‌اند اما گروه‌های دیگر نیز از این برخوردها در امان نمانده‌اند.
در تازه‌ترین نمونه‌ها هفته‌نامه “رمز عبور” و روزنامه اینترنتی “هما” که هر دو به حامیان رئیس پیشین دولت، محمود احمدی‌نژاد تعلق دارند با حکم دادستانی تهران توقیف شده‌اند.
تریبون نماز جمعه نیز به عنوان بلندگوی نمایندگان خامنه‌ای در شهرستان‌ها، از آغاز کار دولت یازدهم همواره محلی برای انتقاد از سیاست‌های فرهنگی دولت بوده است.
محمدعلی موحدی کرمانی، امام جمعه موقت تهران اردیبهشت ۹۳ مسئولان فرهنگی دولت را به توجه به “دغدغه‌های فرهنگی رهبری” فراخواند و گفت: «فراموش نکنید رهبری در رابطه با فرهنگ بیگانه واژه‌هایی دارند از قبیل تهاجم فرهنگی، جنگ نرم، رخنه فرهنگی، مسئولین به این کلمات عنایت کنند.»
«انحطاط فرهنگی دوره اصلاحات»
موحدی کرمانی از وزارت ارشاد و وزارت علوم خواسته مراقب باشند که “مبادا نظام به انحطاط اخلاقی و فرهنگی زمان اصلاحات برگردد”.
احمد خاتمی، یکی دیگر از امامان جمعه موقت تهران نیز خرداد ماه به دولت حسن روحانی هشدار داد: «در عرصه فرهنگی سنگ‌اندازی نکنید.»
نگرانی از بازگشت اوضاع فرهنگی به دوران اصلاحات در حالی شدت گرفته که روحانی در جریان مبارزات انتخاباتی به صراحت گفته بود: «من همان راهی را دنبال می‌کنم که هاشمی و خاتمی رفتند.»
با این همه غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه، روز ۲۷ بهمن گفته است که با تصمیم دستگاه قضائی انتشار تصویر و مطالب مربوط به خاتمی ممنوع شده و با “رسانه‌های متخلف” که این ممنوعیت را رعایت نکنند برخورد خواهد شد.
این اظهارات با واکنش مخالفت‌آمیز شدیدی در داخل و خارج از کشور روبرو شده است. چند روز پس از سخنان محسنی‌اژه‌ای، در صفحه منسوب به روحانی در اینستاگرام عکسی از او در کنار خاتمی منتشر شد.
اعتراف به ناتوانی وزارت ارشاد
نیروهای بسیج، به عنوان یکی دیگر از نهادهای تحت فرمان خامنه‌ای، چه به شکل مستقیم و چه از طریق جریان‌هایی که “گروه‌های خودسر” خوانده می‌شوند نقش مهمی در ایجاد اختلال در برنامه‌های فرهنگی، به ویژه در جلوگیری از نمایش فیلم و برگزاری کنسرت موسیقی در شهرستان‌ها دارند.
حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی، ۲۹ دی ۹۳، با بیان این که لغو کنسرت‌ها از شهرستان به تهران نیز کشیده شده گلایه کرد که تعداد برنامه‌های مجوزدار موسیقی که در یک سال و نیم گذشته لغو شده‌اند از میزان برنامه‌های لغوشده در دولت دهم هم بیشتر است.
مدیرعامل خانه موسیقی با انتقاد از بی‌اعتبار شدن مجوزهای دولتی به دخالت نهادهایی اشاره می‌کند که “مساله موسیقی از نظر قانونی هیچ ربطی به آنها ندارد”.
وزیر ارشاد علی جنتی اعتراف می‌کند: «گاهی برخی از جریانات بر اساس دیدگاه‌های خاص مذهبی خود، با انتشار کتاب یا نمایش فیلمی مخالفت می‌کنند.» جنتی می‌گوید این جریان‌ها در برخی از شهرها “بسیار قوی” هستند و وزارت ارشاد توان برخورد با آنها را ندارد.
حسین نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت ارشاد نیز بر ناتوانی وزارت ارشاد در حمایت از مجوزهایی که صادر کرده صحه گذاشته و خاطر نشان می‌کند، مقام‌های سیاسی و امنیتی در مواردی مجبور می‌شوند برای جلوگیری از “اخلال در جامعه” جلو اجرای برنامه‌های فرهنگی را بگیرند.
حوزه هنری علیه فیلم‌های مجوزدار
سازمان بسیج مستضعفان در استانه برگزاری جشنواره فیلم فجر سال ۹۳ یک جشنواره سینمایی زیر عنوان “عمار” برگزار کرد تا بر بی‌اعتمادی خود نسبت به سینماگران و وزارت ارشاد تاکید کرده باشد.
محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج افسوس می‌خورد که این تشکل شبه‌نظامی از همان ابتدای شکل‌گیری جمهوری اسلامی وارد عمل نشده و برای برگزاری جشنواره سینمایی به افراد “بی‌صلاحیت” اعتماد کرده است.
نقدی بیستم دی‌ماه به خبرگزاری مهر گفت: «اگر ما جشنواره عمار را از ابتدای انقلاب پایه‌گذاری کرده بودیم امروز سینمای ایران، جهان را تسخیر کرده بود اما متاسفانه ما به افرادی که شاید بسیاری از آنها صلاحیت‌های کافی نداشتند اعتماد کردیم.»
ظاهرا بر همین اساس، نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی که بخش بزرگی از مهمترین سینماهای ایران را در اختیار دارند مانع نمایش فیلم‌هایی می‌شوند که از وزارت ارشاد مجوز اکران گرفته‌اند.
حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی که بیش از ۹۰ سالن سینما را در اختیار دارد تابستان ۹۱ اعلام کرد از نمایش فیلم‌هایی که به نظر کارشناسان این نهاد “مسئله‌دار و ضد ارزشی” هستند و “از خطوط قرمز رد شده‌اند” خودداری می‌کند.
رفسنجانی: رهبری بالای سر همه است
حوزه هنری پس از روی کار آمدن دولت یازدهم مانع اکران شماری از فیلم‌ها شده و ظاهرا لیست سیاهی نیز از فیلم‌های نمایش داده شده در جشنواره فجر سال ۹۳ تهیه کرده تا جلوی نمایش آنها در سینماهای مهم کشور را بگیرد.
کار دخالت نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی در امور فرهنگی و حوزه‌های زیر نظر دولت به جایی رسیده که مسئولان محلی این نهادها هم برای وزارت ارشاد و اداره‌های دولتی تعیین تکلیف می‌کنند.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، ۲۱ دی‌ماه از قول فرمانده ناحیه مقاومت بسیج شهرستان بندر ماهشهر نوشت: «باید از برگزاری کنسرت‌های موسیقی مسئله‌دار که با روح انقلاب منافات و ناسازگاری دارد، جلوگیری شود.»
این فرمانده بسیجی همچنین به “ادارات ذی‌ربط” در ماهشهر دستور داده به مناسبت ایام موسوم به دهه فجر به برنامه‌ریزی و برگزاری “پیاده‌روی خانوادگی” بپردازند.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام دوم اسفند ۹۳ در گفت‌وگو با روزنامه تهران تایمز و خبرگزاری مهر، درباره وعده‌های فرهنگی روحانی گفته است: «از لحاظ فرهنگی ایشان مسائلی را وعده داده بودند که همه به حق بود و بعضی‌ها را توانستند و اجرا کردند و برای اجرای بعضی‌ها هم مانع پیدا می‌شود.»
رفسنجانی که با مناسبات قدرت در ایران به خوبی آشناست بر نقش نهادهای تحت فرمان خامنه‌ای در ناکامی روحانی تاکید دارد: «باید بپذیریم با توجه به شرایطی که در کشورمان هست، قوه مجریه همه کاره نیست. براساس قانون اساسی بالای سر همه ما رهبری و نظر ایشان حجت است که همه مسئولین باید آن را در نظر بگیرند.»
از: دویچه وله
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید