شهره حسن پور (روانشناس ارشد و عضو کانون آینده نگری)
ما دو نوع ارتباط داریم
ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی که بخش بسیار مهمی از ارتباطات ما ، با کلام رخ می دهد و هر چقدر مهارت های کلامی ما بیشتر باشد، در ارتباطات مان موفق تر خواهیم بود.
ارتباط کلامی:
منظور ما از ارتباط کلامی ، کلمه هایی هستند که فرد برای تشویق رفتارها و یا فعالیتهای دیگران بر زبان می آورد که بایستی در زمان مشخص بیان گردد
پس در ارتباط کلامی در می یابیم که زمانبندی رفتار اهمیت زیادی دارد یعنی باید از رفتارهای ماهرانه در مواقع مناسب استفاده کرد
درک بهتر ما از ارتباط کلامی و استفاده از واژگان بیشتر توانایی مان را در تفکرو نگرش نسبت به جهان کامل می کند
هر چه بیشتر در باره ی ارتباط کلامی بدانیم و کلمات بیشتری در اختیار داشته باشیم
بهتر می توانیم موقعییت ها و نیازهای احتمالی را پیش بینی کنیم
در نهایت بهتر خواهیم توانست از مهارت ها و رفتارهای انتخابی خود بهره ببریم و در ارزیابی و بررسی مجدد عملکرد بهتری خواهیم داشت
ارتباط کلامی به سه دسته تقسیم بندی میشود
۱-تصدیق و تاکید۲-تحسین و حمایت۳-توسعه پاسخ
۱ًتصدیق و تاکید: کلماتی هستند که برای تصدیق و تایید دیگران بر زبان می آوریم
مانند بله صحیح است درست است
و با این کلمات به شخص میگوییم منظورش را فهمیده ایم
۲تحسین و حمایت: مانند: آفرین، کاملا با تو موافقم، از لباست خیلی خوشم اومد، که از این تکنیک می توان در اکثر جلسات ارتباط رو در رو استفاده کرد
مثلا در یک جلسه در همان لحظه اول بلافاصله به قسمتی از بدن یا لباس و یا وضعییت فیزیکی فرد که مطلوب هست جمله ای تحسین بر انگیز میگوییم
مثلا اگر با شخصی که اصلا زیبایی ندارد میتوانیم بگوییم چه دندانهای مرتبی دارد و یا تن صدایش اگر خوب است بگوییم برای گویندگی مناسب است و….
۳ توسعه پاسخ: در این روش که یکی از موثرترین روشهای ارتباط کلامیست با تکیه بر حرفهای سخنگو و بسط گسترش دادن آنها را تقویت می کنیم و یا به عبارتی پاسخ او را توسعه می دهیم
از این روش در موقعییتهای مختلف میتوان استفاده کرد در بازاریابی اشخاص حقیقی و حقوقی به خوبی از این روش بهره برده و یک ابزار عالی برای معلمان و مربیان می باشد
مثلا دانش آموزی که پای تخته می بریم و از مهارت ابراز موجود رنج می بردباید پاسخ او را بسط دهیم که سبب شود این دانش آموز به مرحله خود باوری برسد
در غیر این صورت دانش آموز یک شکست روحی و روانی را تجربه میکند
نکته دیگری که در مورد ارتباط کلامی باید بدانیم این است که
زبانی که در یک محیط مناسب است در محیط دیگر ممکن است نامناسب و غیر کارآمد باشد
هنگامی که میخواهید صحبت کنید از خود بپرسید با چه کسی قصد صحبت دارید و با چه زبانی باید صحبت کنید اگر نتوانید با محیط سازگار شوید زبان شما موثر نخواهد بود
و شانس یک رابطه ی تاثیر گذار را از دست خواهید داد
نکته دیگر قاطع بودن کلام و قدرت کلام است
کلام قاطع سخنی است که مستقیما به نکته ی اصلی می پردازد
افرادی که کلام قاطع دارند معتبرتر، جذاب تر و همچنین متقاعد کننده تر از افرادی هستند که این کار را نمی کنند
در کلاس های دانشگاهی معلمانی که از کلام قاطع استفاده میکننداز نظر دانش آموزان قابل اعتماد تر بوده و منزلت بالاتری نزد دانش آموزان دارند
عباراتی مانند حدس می زنم ،به نوعی قدرت و نفوذ کلام را ضعیف میکند
و دیگر اینکه حالات تردید، صدای گوینده را بسیار غیر مطمئن میکند
و دسته بعدی پرسش های تاییدی است که در انتهای جمله می آیند، مانند:بهتر است برویم پیک نیک ، بهتر نیست؟این پرسش باعث می شود که گوینده کمتر قاطع به نظر برسد و بالاخره تکذیب ها کلمات و عباراتی که عذر و بهانه اند یا عملی را توجیه می کنند یا از شنونده می خواهند که حرف گوینده را باور کنند
موجب ضعف در ارتباطات میشود
سه جنبه مهم زبان
فصاحت کلام، صراحت و شادابی و اخلاقیات
یک خلبان بر اثر سقوط جت شخصی اش جان خود را از دست داد زیرا دستور العمل روی در اضطراری ناخوانا بود و او نتوانست در را باز کند
گرچه فقدان وضوح و فصاحت کلام. معمولا باعث مرگ و زندگی نمیشود اما می تواند منجر به برخی سو تفاهم ها و ناکامی ها شود
اگر میخواهیددیگران حرف تان را بفهمند تا آن جا که می توانید واضح صحبت کنید
پس فصاحت کلام سبب میشود دیگران به سرعت افکار گوینده را بفهمند
مثلا اگر بخواهید حرف مهمی بزنید یا بطور رسمی سخنرانی کنید یا مصاحبه ای با رسانه ها انجام دهید از آنجا که احتمالا فرصت دوباره ای نخواهید داشت صراحت و فصاحت در کلام تان ضروری است
زبان های واضح و شفاف نسبت به زبان های گنگ و نامفهوم موثرترند این زبان ها منظور را به جای اینکه در هاله ای از ابهام بگذارند به صراحت بیان می کنند هر چه منظور آشکارتر و ساده تر بیان شود قابل فهم تر است و بنابراین معتبرتر و قابل قبول تر خواهد بود
وقتی خود را به موقعیتی ملحق می کنیم ، آن موقعییت را با تمام وجود تجربه می کنیم و در عین حال گذر زمان را احساس نمی کنیم
که این موقعییت همان خود احساس هست که در فرایند ارتباطی میتواند تاثیر گذار باشد
یک تمرین ساده برای افرایش اثر بخشی ارتباط کلامی بخش مهمی از مشکلات ما ، چه در روابط خانوادگی و چه در تعاملات اجتماعی، ناشی از “نحوه سخن گفتن” خودمان با دیگران است.
ما، می توانیم منظور خودمان را به بیان های مختلفی اظهار کنیم و در هر بیان ، بازخورد متفاوتی بگیریم. جمله معروف ” بفرما و بنشین و بتمرگ، همه شان یک معنا دارند ” ناظر به این بحث است.
واقعیت این است که خیلی هایمان مهارت های کلامی بالایی نداریم و چون دایره واژگان مان محدود است، از کلمات محدود و جملات ابتدایی برای بیان منظورمان استفاده می کنیم. این در حالی است که اگر بتوانیم به این توانمندی برسیم که یک منظور واحد را بسته به موقعیت و مخاطب، با جملات متفاوتی بیان کنیم، سطح بالاتر و بهتری از تعاملات خانوادگی و اجتماعی را تجربه خواهیم کرد و ای بسا از برخی سوء تفاهم ها، جلوگیری خواهیم نمود.
اما چگونه به این توانمندی برسیم؟ خواندن کتاب های متعدد، به ویژه رمان، داستان کوتاه و شعر می تواند در دراز مدت به ما کمک کند. دیدن فیلم های خوب هم حتماً می تواند مفید باشد. اما یک تمرین عالی پیشنهاد می کنم که هم می تواند برای تان سرگرم کننده و جذاب باشد و هم قدرت کلامی تان را افزایش دهد.
تمرین بسیار ساده است. یک موقعیت یا یک مفهوم را در نظر بگیرید و بکوشید منظوری که مد نظرتان است را حداقل با ۵ جمله متفاوت بگویید. این تمرین را می توانید به تنهایی انجام دهید یا با اعضای خانواده و دوستان تکرار کنید.
مثلاً فرض کنید در یک مهمانی هستید و بسیار گرسنه اید ولی میزبان غذا را نمی آورد. شما می خواهید از میزبان بخواهید غذا را سرو کند. با ۵ جمله خواسته تان را بیان کنید:
– ببخشید! شام را کی می آورید؟
– برای شام منتظر کسی هستیم؟
– هر چقدر شام را دیر بیاورید به ضرر خودتان است، چون ما گرسنه تر می شویم.(به شوخی)
– هر وقت خواستید شام را بیاورید حتما بگویید بیایم کمک کنم.
– به به! چه بوی مطبوعی از آشپزخانه می آید؛ آدم را سر هوس می آورد که رژیمش را بشکند.
تمرینی مانند این، می تواند مهارت های کلامی شما را به طرز شگفت انگیزی ارتقا دهد. برای پیدا کردن موضوع می توانید از روش های زیر هم استفاده کنید:
– به اتفاقات گذشته و اخیری که برای خودتان و اطرافیان تان رخ داه است فکر کنید و ببینید به جای جملات گفته شده ، چه جملات دیگری هم می شد گفت.
– هنگام تماشای فیلم ها یا خواندن داستان ها، خودتان را جای هنرپیشه ها بگذارید و فکر کنید چه جملات دیگری می شود گفت.
– موقعیت های فرضی را تصور کنید مانند مثال فوق و بکوشید جملات مختلف را تمرین کنید.
– چند کلمه (ترجیحاً ۳ کلمه) هر چند بی ربط را در نظر بگیرید و با آنها جملات تک فعلی بسازید.
– برای توصیف وضعیت پیرامونی خود، از جملات متعدد استفاده کنید؛ مثلاً برای اشاره به وضعیت هوای امروز.
نقش مهارتهای غیر کلامی در ارتباطات:
یک بخش بسیار ظریف و پر اهمیت در ارتباطات بخش غیر کلامی است
ارتباط غیر کلامی
۹۳ درصد ارتباطات غیر کلامی است که ۵۵ درصد آنها از طریق حالات صورت ، طرز ایستادن و حالات بدن و اشارات و ۳۸ درصد از طریق تن صدا فرستاده میشود
پیامهای غیر کلامی در مقایسه با کلماتی که به زبان جاری می کنیم از نیروی بیشتری برخوردار هستند.
انواع ارتباطات غیر کلامی شش ویژگی مشترک دارند.
۱- ارتباطات غیر کلامی متناسب با فرهنگی که به آن تعلق دارند منحصر به فردند
۲-پیام های کلامی و غیر کلامی ممکن است با یکدیگر متناقض باشند.
۳-بیشتر پیام های غیر کلامی در ناخوداگاه عمل می کنند و فرد از آنها آگاه نیست.
۴-ارتباطات غیر کلامی احساسات یا دیدگاه ها را نشان می دهد.
۵- ارتباطات غیر کلامی متناسب با جنسیت( مذکر و مونث) به صورت متفاوت بروز می کند
۶-ارتباطات غیر کلامی نقش قدرتمندی را در روابط بازی می کنند
بسیاری از رفتارهای غیر کلامی را در کودکی با تقلید از والدین و کسانی که با آنها معاشرت داریم می اموزیم و رفتار و منش فرهنک جامعه به کودک منتقل میشود.
برای مثال در ژاپن تعظیم کردن نشانه ی احترام به مقام طرف مقابل است.
ارتباطات غیر کلامی به صورت ناخوداگاه عمل می کند به طوری که شما می توانید یک پیام کلامی را بیان کنید و با پیامی غیر کلامی آن را نقض کنید و این نکته بسیار مهمی در روابط می باشد مثلا وقتی دوستی شما را می بیند و شما حالتان خوب نیست و در جواب حالت چطوره او می گویید خوبید،در حالی که چهره شما کاملا مشخص است که حالتان مساعد نیست،این حالت غیرکلامی گفته شما را نقض می کند.
موسسه سالک برای مطالعات زیست شناختی با ایجاد یک برنامه کامپیوتری که می توانست دروغ ها را با استفاده از حالات چهره بسنجد بدون اینکه افراد متوجه باشند به تحلیل حالات چهره پرداخت
این برنامه برای تجزیه و تحلیل حالات نامحسوس مانند پلک زدن و لبخند تصنعی طراحی شده و تحلیل حالات چهره را نشان می دهد.
با این برنامه دروغ های مردم سنجیده می شد
البته اکثر مردم بدون استفاده از این برنامه نیز در بیشتر موارد می توانند دروغ ها را کشف کنند. در طی تحقیقاتی نشانه های افشاگر مانند بیقراری، فشار لب ها بر هم ،بالا کشیدن چانه ،تکان دادن پاها و تغییر تن صدا را نشان دهنده دروغگویی می خوانند البته این علامت ها جهانی نیست و همیشه نشان دهنده دروغ گویی افراد نیست.
ارتباط غیر کلامی اغلب قابل اعتماد تر از محتوای کلامی است.
در ارتباط کلامی شما می توانید بیاموزید که چطور لغات را به نفع خود استفاده کنید اما دخل و تصرف در ارتباط غیر کلامی معمولا مشکل است و مهارت خاصی را می طلبد
زیرا ممکن است خود شما نیز از ارسال آن آگاه نباشید
بیشتر پیام های غیر کلامی ناخوداگاه هستند دانش آموزی صبح بیدار میشود و احساس سرماخوردگی می کند به مدرسه میرود به محض این که یکی از همکلاسیهای خود را می بیند بهش میگوید به نظر ناخوش میرسد در واقع او یک ارزیابی غیر کلامی انجام داده است
احساسات و عواطف که دیگران در چهره شما می بینند شامل خوشحالی ، ناراحتی ، تعجب ، ترس ، خشم ، علاقه ، تحقیر ، خجالت ، گناه و خود پسندی میباشد.
محققان دریافتند که اشارات صوتی از نشانه های عاطفی قابل تشخیص تر است . افراد می توانند با نشان دادن چهره ای گشاده فرم بدنی سرحال فاصله ی بین فردی نزدیک تر و تماس های دوستانه احساس گرمی و صمیمیت بیشتری نسبت به طرف مقابل از خود نشان دهندکه در ارتباط بسیار موثر است.
زنان و مردان ارتباط غیر کلامی را به گونه ای متفاوت تفسیر می کنند. دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر از ژست های مختلف استفاده می کنند برخی معتقدند که زنان ژست های کمتری را هنگام ارتباط با زنان دیگر استفاده میکنند اما ژست های بیشتری هنگام ارتباط با مردان استفاده می کنند متخصصان اعتقاد دارند که زنان بیشتر از مردان لبخند می زنند
همچنین عقیده دارند که زنان مفسران بهتر ارتباطات غیر کلامی هستند به دلایل زیر:
اول اینکه زنان در برقرار کردن ارتباط حساس تر عمل می کنند و دوم اینکه زنان با اهمیت دادن به ارتباط از راههای کلامی و غیر کلامی به منظور ارتباط فعال با دیگران بهره می برند.
البته مقوله ارتباط غیر کلامی خیلی گسترده است و شامل انواع حرکات بدن و پیام های چشمی و،جذابیت ، آراستگی بدن ، فضا ، فاصله ، لمس و حتی بو و… می باشد که در روند ایجاد یک رابطه موثر پر اهمیت است و لازمه ان اشنایی با تکنیک ها و دانستن زبان بدن می باشد
البته تا حدی دقت در چهره افراد،حرکات انها و نحوه رفتارشان می توان پیامهای مهمی را دریافت کرد
ارتباط با افراد جامعه و درجه بندی انها در روند درک پیامهای غیر کلامی موثر است
به یاد داشته باشید که با بکار بردن هر دو مهارت کلامی و غیر کلامی در ارتباطاتتان به گونه ایی موثر ،می توانید دامنه ارتباطهایتان را افزایش داده و بگونه دلخواه موقعیت را بدست گرفته و هدایت کنید بطوری که با مسلط بودن بر این فن شما همیشه در صحنه ارتباطاتتان موفق و پیروز خواهید بود
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید