فرنوش امیرشاهی
پایان تعطیلات تابستانی دانشگاه‌های ایران، شروعی برای سخنرانی‌ها و تاکید‌های بیشتر مسئولان وزارت علوم در پیشبرد پروژه “اسلامی کردن دانشگاه ها ” شده است.
هر چقدر پاییز نزدیک تر می‌شود، حرف و سخنان بیشتری از سوی مسئولان حکومت راجع به تصمیمات تازه در نحوه اداره دانشگاه‌ها روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد. در راس همه اینها، کامران دانشجو، وزیر علوم است که تنها در طول یک ماه گذشته چندین بار از برنامه‌های وزارت تحت سرپرستی اش در مبارزه با رشته‌ها و اساتید سکولار و قاطعیتش در اسلامی کردن دانشگاه‌ها و همچنین تفکیک جنسیتی سخن گفته و دانشجویانی را که “فتنه گر” می‌نامد، تهدید کرده است.
وزیر علوم دولت دهم نیمه شهریور ماه به کنگره مسئولان بسیج دانشجویی سراسر کشور در مشهد رفت و با دو سخنرانی به تندی بر منتقدان اسلامی کردن دانشگاه ها تاخت و برای مخالفان خط و نشان کشید.
او ابتدا اذعان کرد که در وزارت علوم عناصری وجود دارند که متناسب با منویات نظام حرکت نمی‌کنند، با این حال خاطرنشان کرد که این گروه در اقلیت هستند.
آقای دانشجو آنگاه برای چندمین بار تاکید کرد که دانشگاه جای “لاابالی گری سیاسی” نیست و با “سکولارها ” برخورد می‌شود چون اصولا “استاد سکولار جایی در دانشگاه ندارد.”
او که همواره تاکید دارد “تحول در علوم انسانی یک وظیفه و تکلیف است” وزرای علوم قبل از خود را مورد انتقاد قرار داده که چنین دغدغه ای نداشته‌اند:«من نشنیدم در این دوران سی و اندی ساله انقلاب، وزیری بگوید که ما استاد سکولار نمی‌خواهیم و اگر من هم در همان فضای قبلی موضع‌گیری و حرکت می‌کردم قطعا اینقدر حمله به ما نمی‌شد.»
به این ترتیب آقای دانشجو تکلیفش را با همه منتقدان و همراهانش روشن کرده است که در مدت باقی مانده از دوران وزارتش تا پایان دولت دهم اسلامی کردن دانشگاه‌ها مهمترین دغدغه‌اش خواهد بود. با این حال او در این مسیر تنها و بدون پشتوانه نیست، چرا که شخص آیت الله خامنه ای و سیاست مردان در قدرت حامیان او هستند.
در واقع موضوع “اسلامی کردن دانشگاه‌ها ” و برخورد با آنچه که “علوم غربی ضد دین” عنوان می شود، با نام “جمهوری اسلامی” عجین شده است. تنها مدتی از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود که آیت الله خمینی دستور اسلامی کردن دانشگاه‌ها را صادر کرد.
نتیجه این تصمیم تشکیل شورای انقلاب فرهنگی و تسویه تعداد زیادی از اساتید و دانشجویان دگراندیش و البته حذف و جایگزینی بسیاری از رشته‌ها و متون درسی دانشگاهی بود. اما این تحولات هرگز به تغییر و تحولات آن دوران محدود نشد، بلکه در طول سه دهه گذشته با شدت بیشتری بر آن تاکید شده است. مجالس دوره‌های مختلف مصوبات فراوانی در حمایت از تشکیل نهاد‌هایی با رویکرد علوم انسانی اسلامی داشته‌اند و بودجه‌های کلانی به موسسات و نیز برپایی همایش‌هایی در مقابله با علوم غربی تعلق گرفته است.
شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و موسسه پژوهشی امام خمینی با مدیریت محمدتقی مصباح یزدی، دانشگاه امام حسین زیر نظر سپاه پاسداران و دانشگاه امام صادق به ریاست آیت الله مهدوی کنی از جمله همین نهادها هستند.
با اینکه مراکز یاد شده در سی سال گذشته در حال مبارزه با علوم غربی بودند و شعار اسلامی کردن دانشگاه‌ها یکی از نطق‌های دایمی تریبون‌های نماز جمعه بود، اما این موضوع پس از وقایع انتخابات ریاست جمهوری دهم، وارد فاز تازه ای شد.
با اعتراض‌های گسترده مردم به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری و برخورد‌های خشونت‌گرانه حکومت در سرکوب معترضان، دانشگاه‌ها یکی از پرتلفات ترین بخش‌ها بود. شاید بتوان گفت پس از انقلاب فرهنگی و بسته شدن دانشگاه‌ها، جامعه آکادمیک کشور هیچگاه چنین فضای امنیتی و حذفی را تجربه نکرده بود.
در آن هنگام، در کنار دستگیری و اخراج تعداد زیادی از فعالان دانشجویی و استادان دگر اندیش و نیز تعطیلی تشکل‌های دانشجویی مستقل، آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در سخنانی تکلیف دانشگاه‌ها را روشن و دستور برخورد با علوم انسانی را رسما صادر کرد.
“سپاه پاسداران از جمله نهاد هایی است که قرار است “مدرک علمی معتبر” صادر کند. محمد حسین سپهر، معاون هماهنگ کننده نماینده ولی فقیه در سپاه اسفند سال گذشته به هفته نامه صبح خبر داد با مجوز آیت الله خامنه ای، نیروهای مسلح به جمع “مراجع صدور مدرک علمی معتبر” در ایران پیوسته‌اند.”
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله خامنه ای، او در نیمه اول شهریور سال ۸۸، ابتدا از اینکه دانشجویان رشته های علوم انسانی پرتعداد ترین دانشجویان دانشگاه های کشور هستند ابراز نگرانی کرد و گفت:”در بین این مجموعه عظیم دانشجویى کشور که حدود سه میلیون و نیم مثلا دانشجوى دولتى و آزاد و پیام نور و بقیه دانشگاه‌هاى کشور داریم، حدود دو میلیون اینها دانشجویان علوم انسانى اند! این به یک صورت، انسان را نگران می‌کند. ما در زمینه علوم انسانى، کار بومى، تحقیقات اسلامى چقدر داریم؟ کتاب آماده در زمینه هاى علوم انسانى مگر چقدر داریم؟ استاد مبرزى که معتقد به جهان بینى اسلامى باشد و بخواهد جامعه شناسى یا روانشناسى یا مدیریت یا غیره درس بدهد، مگر چقدر داریم، که این همه دانشجو براى این رشته‌ها می‌گیریم؟ این نگران کننده است.”
آیت الله خامنه ای سپس به تندی از وضعیت این رشته‌ها در دانشگاه‌ها انتقاد کرد و خواستار تغییر شد:” بسیارى از مباحث علوم انسانى، مبتنى بر فلسفه هائى هستند که مبنایش مادیگرى است، مبنایش حیوان انگاشتن انسان است، عدم مسئولیت انسان در قبال خداوند متعال است، نداشتن نگاه معنوى به انسان و جهان است. خوب، این علوم انسانى را ترجمه کنیم، آنچه را که غربى‌ها گفتند و نوشتند، عینا ما همان را بیاوریم به جوان خودمان تعلیم بدهیم، در واقع شکاکیت و تردید و بى اعتقادى به مبانى الهى و اسلامى و ارزشهاى خودمان را در قالبهاى درسى به جوانها منتقل کنیم؛ این چیز خیلى مطلوبى نیست. این از جمله چیزهائى است که بایستى مورد توجه قرار بگیرد؛ هم در مجموعه هاى دولتى مثل وزارت علوم، هم در شوراى عالى انقلاب فرهنگى، هم در هر مرکز تصمیم گیرى که در اینجا وجود دارد؛ اعم از خود دانشگاه ها و بیرون دانشگاه ها. به هر حال نکته ى بسیار مهمى است.”
هر چند رهبر جمهوری اسلامی همواره پیگیر طرح اسلامی کردن دانشگاه‌ها بوده است، اما سخنرانی سال ۸۸ او به طور رسمی اعلام تغییر و تحولات گسترده در دانشگاه‌ها بود. با مجوز او بود که کامران دانشجو، وزیری که از ستاد انتخابات وزارت کشور به ساختمان وزارت علوم رفته بود، معماری تحول در دانشگاه‌ها را به عهده گرفت و نطق‌های آتشینی در این رابطه ایراد کرد.
او با اینکه به سختی از مجلس رای اعتماد گرفت، به راحتی برنامه‌هایش را به پیش می‌برد تا آنجا که در مقابل دستور محمود احمدی نژاد، رییس مستقیمش در مخالفت با تک جنسی شدن دانشگاه‌ها ایستاد و آنگونه که علی اکبر متکان، معاون اداری مالی وزارت علوم اعلام کرده است، ۱۶ دانشگاه و دانشکده تک جنسیتی علاوه بر دانشگاه‌هایی که قبلا به دختران و پسران اختصاص داده شده بود در مرحله راه اندازی است.
به جز شخص وزیر علوم، “شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی” نیز در آبان ۸۸ تاسیس شد و همچنین اعضای جدیدی به شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها اضافه شدند. یکی از این افراد عبدالله جاسبی بود که پس از واگذاری ریاست دانشگاه آزاد به فرهاد دانشجو، برادر وزیر علوم، روانه شورا شد.
در کنار نهادها و تشکیلات ایجاد تحول در دانشگاه‌ها ، طیف روحانیون مذهبی، ائمه جمعه، راستگرایان تندرو و همچنین سپاه و بسیج از حامیان سرسخت این ایده هستند. محمد رضا نقدی، رییس سازمان بسیج مستضعفان یکی از همین افراد است که سخنرانی‌های متعددی در مخالفت با علوم انسانی داشته است. او ۸ شهریور امسال در جمع نیروهای بسیج دانشجویی، برگزاری اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد را نشانه “شکست علوم انسانی غربی” دانست و گفت: “دروس امروز دانشگاهی عین جهل است. علوم انسانی غربی ریشه تمامی مفاسد است که سبب استحاله اخلاقی دانشجویان ما می‌شود.”
او همچنین در اجلاس سالانه اساتید بسیجی از آنها خواست دانشجویان را از اسارت این علوم نجات دهند.
در حالی که مخالفان با تندترین الفاظ بر علوم انسانی می‌تازند، اسلامی کردن دانشگاه‌ها در ابعاد گسترده‌تری در حال پیاده شدن است. نه تنها تعداد زیادی از رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های دولتی حذف شده و سرفصل ها تغییر کرده‌اند، بلکه دانشجویان محدودیت های ایدئولوژیک تازه ای در پوشش، گفتار و کردار تجربه می کنند.
چنانچه عبدالرضا سیف، معاون فرهنگی دانشگاه تهران درگفت و گو با خبرگزاری دانشجو وابسته به بسیج دانشجویی از اخراج چند دانشجوی دختر به خاطر بدحجابی خبر داد و گفت:”مسئولان دانشگاه مشغول برخورد با ۳۵۰ دانشجویی هستند که به شکل مانکن در دانشگاه رفت و آمد می کنند. ”
از سوی دیگر رشته‌های کلیدی و پایه‌ای همچون رشته‌های علوم تربیتی، روزنامه نگاری، روابط عمومی، علوم اجتماعی، مدیریت برنامه‌ریزی آموزشی، آموزش و پرورش کودکان عقب‌مانده ذهنی و پیش‌دبستانی و دبستان، علوم اقتصادی، حسابداری و روانشناسی نیز از فهرست رشته‌های کارشناسی برخی دانشگاه های دولتی حذف شده اند.
همچنین در غیبت تشکل‌های دانشجویی مستقل، بسیج دانشگاه‌ها طنازی می کنند، و حتی انجمن‌های اسلامی دانشجویان اصولگرا از فضای امنیتی دانشگاه‌ها گلایه می‌کنند، سالن همایش‌های دانشگاه‌ها خالی است و اساتید زیادی خانه نشین شده‌اند.
محمدرضا نقدی
محمدرضا نقدی:دروس امروز دانشگاهی عین جهل است
طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه‌ها نیز با قدرت به پیش برده می‌شود. در آخرین تصمیم جلوگیری از پذیرش دختران در ۷۷ رشته مقطع کارشناسی در دفترچه کنکور سال ۹۱ شوک تازه‌ای به جامعه دانشگاهی وارد کرد.
در مقابل اما جریان حاکم برنامه‌هایش را به حذف معطوف نکرده، و از گوشه کنار اخباری از ورود رشته‌هایی تازه تاسیس به دانشگاه‌ها و فراتر از آن تولد دانشگاه‌های جدید به گوش می رسد. سپاه پاسداران از جمله نهاد هایی است که قرار است “مدرک علمی معتبر” صادر کند. محمدحسین سپهر، معاون هماهنگ کننده نماینده ولی فقیه در سپاه اسفند سال گذشته به هفته نامه صبح خبر داد با مجوز آیت الله خامنه ای، نیروهای مسلح به جمع “مراجع صدور مدرک علمی معتبر” در ایران پیوسته‌اند.
به گفته او یحیی رحیم صفوی، مشاور ارشد نظامی رهبر جمهوری اسلامی، مسئول پیگیری این موضوع شده است. سپاه پاسداران در حال حاضر دو دانشگاه امام حسین و علوم پزشکی بقیه‌الله را مدیریت می کند و به نظر می‌رسد مراکز بیشتری در راهند. جمعیت مداحان هم بی نصیب نمانده اند، چنانکه علی آهی، رییس هیات مدیره خانه مداحان کشور از راه اندازی رشته مداحی در دو مقطع کاردانی و کارشناسی خبر داد. اعلام تاسیس این رشته در کنار پیدایش رشته‌هایی چون زندانبانی، به خوبی جهت گیری مسئولان حکومت را در اداره فضای آکادمیک کشور نشان می‌دهد. مسئولان جمهوری اسلامی در تلاشند با عبور از کنار علم به دین برسند و بر علوم انسانی رنگ اسلام ایدئولوژیک بزنند.
سال تحصیلی جدید نزدیک است. صحت و سقم آنچه که از زبان حکومتمردان راجع به اداره دانشگاه‌ها و برنامه هایشان در ایجاد مراکز و رشته‌های تازه عنوان شده، به زودی با بازگشایی دانشگاه‌ها مشخص خواهد شد. باید دید که پروژه اسلامی کردن دانشگاه‌ها با تمام فعالیت‌ها و هزینه‌هایش تا کجا پیش خواهد رفت، چه دستاوردی برای نظام دارد و آیا انتخابات ریاست جمهوری پیش رو تغییری در سیاست حکومت نسبت به دانشگاه‌ها ایجاد خواهد کرد؟ شروع پاییز آیا پایانی بر روزهای خوش دانشگاهیان خواهد بود؟
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید