علیشاه سلطانی
امروزه ادعا میشود که اگر شعر هومر در ۲۸۰۰ سال پیش نبود انسان غربی هنوز در بربریت میزیست. اگر در قرن بیست، تئوری همه جا راهنمای عمل بود، برای یونانیهای باستان، شعر مشعلدار راه و سرنوشت شد. سرانجام آنان دست از آدمکشی و آدم ربایی، توطئه و سوء قصد برداشتند و بجای جنگ و خونریزی در میدانهای نبرد، به ورزشگاهها پا گشودند و در بازیهای المپیک شرکت کردند و از خرافات و سحر و جادو، گریه و ماتم، دست برداشتند و به سراغ شعر و آواز و رقص رفتند و به تئاترها وارد شدند، جنگ و انتقام را به نمایش درآوردند و به حال و روزگار آن گریستند و سپس آنرا به طنز کشیدند و در آن باره خنده سر دادند و این افکار و احساسات را بشکل شعر و داستان و نمایشنامه به نسلهای بعدی منتقل نمودند تا شاید برای آنها درسی شود برای ابدیت!
هومر، شاعر یونانی ۸۰۰ سال پیش از میلاد از میان صدها اسطوره و افسانه و حماسه قهرمانی یونانی، دو داستان تاریخی الیاس و ادیسه را بصورت شعر بلند روایتی درآورد. مورخین غرب تاریخ فرهنگ یونان را ۴۰۰۰ سال و تاریخ فرهنگ سومری را ۵۰۰۰ سال حدس میزنند. محاصره و تسخیر شهر ترویا در غرب آسیای صغیر و در ترکیه امروزی حدود ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد اتفاق افتاد و هومر ۴ قرن بعد یعنی در قرن هشتم پیش از میلاد آن جنگ تاریخی میان یونانیها و ترویایی ها را در دو کتاب شعر بلند حماسی خود یعنی در کتاب های الیاس و ادیسه بصورت شعر روایتی درآورد.
هومر در نیمه دوم قرن هشتم پیش از میلاد زندگی نمود. دو اثر او در آغاز ادبیات یونان و سنت حماسه سرایی قهرمانی غرب قرار دارند. او در آغاز شعر اروپا قرار دارد گرچه وی متولد شهر ازمیر یا سمیرنا درغرب ترکیه امروزی است.
دو کتاب هومر حاوی ۲۸۰۰۰ شعر هگزامتری هستند. کتاب الیاس قدیمی ترین کتاب شعر ادبیات مغرب زمین است. این کتاب با زبانی فوق العاده شاعرانه دارای ۱۶۰۰۰ بیت شعر است. ۲۴ سرود این کتاب پیرامون خشم آشیل؛ قهرمان ملی و ایده آل یونان باستان است. اشعار این کتاب به محاصره ۱۰ ساله شهر ترویا ازطرف یونانیان در غرب آسیای صغیر آنزمان و مستعمره نشین یونان میپردازد. حوادث ۵۰ روز آخر محاصره ترویا در این کتاب بصورت شعر در آمده.
زبان هنری این کتاب دارای عناصر لهجه ایونی-اولیشی میباشد. تسلط انسان بر خود در این کتاب بالاترین شکل رفتار مطلوب انسانی و رفتار صحیح در مقابل خدایان مورد اعتقاد آنزمان است. الیاس عنوان این کتاب از ایلیون گرفته شده که نام پیشین شهر ترویا در ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد بوده. طبق اشعار آمده در این کتاب مبارزه دو ملت غربی یونانی و شرقی ترویایی در آنزمان مبارزه دو دسته و گروه از خدایان عهد کهن است که ازاین دو طرف جنگ حمایت میکردند و سرانجام خدایان غرب یونانی بر خدایان شرق ترویایی پیروز میشوند.
هومر را میتوان آغاز ادبیات کتبی و در پایان شعر شفاهی یونانی بشمار آورد. اشعار او ناشی از واقعیات مستقیم، طبیعی و جهانبینی واقعی آنزمان یونان هستند. غیر از دو کتاب مشهور فوق به هومر حدود ۶ کتاب نظم و نثر دیگر را نیز نسبت میدهند. اهمیت نظری و تئوریک آثار هومر درآنجاست که نه تنها ورژیل و هوراز بلکه ارسطو نیز در کتاب بوتیقای خود پیرامون هنر شعر سرایی از او کمک گرفته است.
کتاب شعر ادیسه جوانتر از کتاب الیاس است که با لهجه ایونی سروده شده. این کتاب را دومین سند آغاز ادبیات غرب بشمار می آورند. ادیسه از نظر زبانی مدرن تر از کتاب الیاس است. ۱۲۲۰۰ شعر هگزامتری آن به صورت ۲۶ فصل، ماجرای سفرهای پر رنج و درد ادیسه و بازگشت وی به وطن نزد همسرش است. روایت شرح ۴۰ روز آخر جنگ ترویا در این کتاب ضبط شده اند. کشتی شکستگی ادیسه در حین بازگشت به وطن در دریای مدیترانه ماجرای غم انگیز دیگر این کتاب است.
فرق محتوای آن با کتاب الیاس، تصویری جدید از انسان و روابط دیگر نسبت به خدایان یونانی است. از جمله صفات ادیسه در این کتاب بلوغ شخصیت، توانایی تحمل سختی در زندگی، اطاعت در مقابل خدایان، تیزهوشی، خیال پردازی و احساس مسئولیت هستند.
این کتاب شعر نه تنها روی حماسه سرایی سدههای میانه غرب بلکه روی دوره رنسانس تیز تاثیر مهمی داشته است. ادیسه در این کتاب بعد از سالها سرگردانی و رسیدن به وطن در شهر اتیاکا، به انتقام از مردهای مزاحم اشرافی میپردازد که در غیاب وی برای همسرش پنالوپ، مزاحمت ناموسی ایجاد کرده بودند.
Homer, 800 vor Chr. Falsaf@web.de
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید