شرق، آمنه شیرافکن: امضای ١٢٠ نماینده پای طرح دوفوریتی ساماندهی کولبران در مناطق مرزی است. خبر جان‌باختن چهار کولبر زیر بهمن سنگین غرب کشور حالا تا بهارستان رسیده و نمایندگان شهرهای مرزی بنا دارند برای یک‌بار هم که شده، نسخه‌ای درمانگر برای پدیده «کولبری» بپیچند؛ حرفهای که اگرچه این روزها دیگر قاچاق به‌شمار نمیآید، اما ازز جمله مشاغل سخت و جان‌کاه است؛ شغلی که به گفته نمایندگان منطقه، سالانه عده‌ای را مجروح کرده و جان برخی دیگر را می‌گیرد. فقدان آمار و اطلاعات مرتبط در حوزه کولبری از جمله مشکلاتی است که حالا نمایندگان را واداشته تا در مکاتبه با مرکز پژوهش‌های مجلس، طرحی ویژه و پژوهشی در این بخش را طلب کنند. بر اساس بند الف این طرح دوفوریتی، «تمامی کولبران رسمی و غیررسمی باید ظرف شش‌ماه شناسایی شده و نقشه فعالیت آنها روی مرز مشخص شود. این اطلاعات باید در اختیار نمایندگان مجلس قرار گیرد». بند ب این طرح دوفوریتی نیز نشان از آن دارد که «ظرف مدت ٣ تا ۵ سال تمامی کولبران صاحب شغلی پایدار شده و در چرخه اقتصادی رسمی وارد شوند».
آنها که برای تدوین این طرح دوفوریتی تلاش کرده‌اند، بر این باورند که اگر طرح حمایت از کولبرها از وضعیت دوفوریتی خارج شده، به آرشیو مجلس می‌پیوندد و اثرگذاری خود را از دست خواهد داد. این در حالی است که هزاران شهروند مرزنشین این روزها در سرمای منفی ١۵ درجه در دو سوی مرز ایران و عراق بارهای تا صد کیلوگرمی را بر دوش گذاشته و هر لحظه در انتظار تهدیدی هستند. یکی از رایج‌ترین تهدیدهای پیش‌روی کولبران مرزنشین، شکستگی و جراحت‌های فیزیکی است. افتادن و سرخوردن روی برف همانا و پایان کار کولبران همانا.
«تعاونی کولبران» برای مرزنشینان
تشکیل تعاونی کولبری – با حضور تمامی کولبران شناسایی‌شده- از دیگر محورهای کلیدی در این طرح دوفوریتی است. به‌این‌ترتیب بناست تا ٣٠ درصد واردات و صادرات مرزی به این تعاونی اختصاص یافته و صرف تولید مشاغل پایدار شود.
اولویت جغرافیایی مشخص‌شده در این طرح نیز به شکلی است که استان‌های مرزی از جمله آذربایجان‌غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و سیستانوبلوچستان مورد تأکید قرار گرفته‌اند. مناطق مرزی از جمله مرز تمرچین (پیرانشهر)، باشماخ (مریوان)، کیله‌شین (اشنویه)، شیخ سله (جوانرود)، سیران‌بند (بانه) و کیله (سردشت) از جمله مناطق کلیدی در پدیده کولبری به‌شمار می‌آیند. بند ج این طرح نیز بر این نکته تأکید دارد که مالیات در مناطق مرزی برای تعاونی کولبران تا توانمندسازی کامل آنها همانند تعاونی مرزنشینان از معافیت برخوردار باشد.
وزارت کار، کولبران را بیمه کند
کولبران باید بارهای تا صد کیلویی را از آن‌سوی مرزهای عراق تا این‌سوی مرز ایران بیاورند و کارشان بهگونهای «ترخیص کاری» با اعمال شاقه به‌شمار میآید. عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده نقده و اشنویه، در گفت‌وگو با «شرق» درباره جزئیات این طرح دوفوریتی، می‌گوید: «براساس بندهای مختلف این طرح دوفوریتی وزارت کار موظف خواهد شد تا کولبران را بیمه کند. وزارت صنعت و معدن و تجارت نیز موظف است سالانه به میزان ١٠ درصد کل تسهیلات کشور را در این مناطق سرمایه‌گذاری کند». شکستگی مهره‌های کمر، پا و دست ازجمله تهدیدهای پیش‌روی کولبران مرزنشین است. «اسماعیل امام»، کولبر پیرانشهری که چند هفته پیش در حین کار مهره‌های کمرش شکسته، حالا خانه‌نشین است. او ٣۴ سال دارد و حالا در خانه‌اش در روستای «کهنه‌لاجان» بستری است. او با کولبری ماهانه ۴٠٠ تا ۵٠٠ هزارتومان درآمد داشت و حالا به‌جز هزینه یک میلیون و ۵٠٠ هزارتومانی عمل کمرش، نگران خرج و بَرج خانه است و همسر و دو فرزندی که چشم به راه درآمد او بودند. در بندهای دیگر این طرح دوفوریتی آمده که «برنامه‌ریزی برای به‌کارگیری کولبران در کارگاه‌های تولیدی چه به‌عنوان کارآفرین و چه به عنوان نیروی کار از سوی وزارت صنعت و معدن انجام شود».حسین‌زاده همچنین تأکید دارد: «براساس این طرح دوفوریتی، وزارت اقتصاد و وزارت امور خارجه موظف‌اند در مدت یک سال نسبت به ایمن‌سازی و تجاری‌سازی نقاط مرزی اقدام کرده و در تعامل با کشورهای همسایه از جمله ترکیه، عراق و پاکستان مقدمات سرمایه‌گذاری و بهبود وضعیت معیشتی مرزنشینان را به وجود آورند».
امکان حمل بار کولبران با موتور یا گاری فراهم شود
نزدیکی‌های مرز تمرچین در پیرانشهر در هوای منفی ١٠ درجه کولبران مشغول به کارند. کمی آن‌سوتر در نقطه صفر مرزی، جماعتی بارهای سنگین بر دوش به این‌سوی مرز آمده و حالا خودشان بار را تا پای ماشین‌ها می‌آورند. بارها سنگین است و هوا سرد. گاهی موتورها به کمک کولبران می‌آیند تا باری از دوش آنها بردارند. هزینه حمل بار از نقطه صفر مرزی تا تمرچین ١٠هزارتومان است و گاهی کولبرها ترجیح می‌دهند ادامه راه را نیز پای در برف گذاشته تا همه هزینه کولبری از آن خودشان باشد. طرح دوفوریتی مجلس که این روزها از سوی نمایندگان مناطق مرزی مطرح شده، امیدهایی برای سامان‌دادن به معیشت مرزنشینان به وجود آورده است.
رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، بر تسهیل شرایط فعالیت کولبران تأکید دارد و می‌گوید: «باید امکان حمل بار کولبران با موتور یا گاری فراهم شده و مبالغ اخذشده از آنها صرف بیمه این قشر شود».نماینده مردم سردشت و پیرانشهر با بیان اینکه وزارت کشور و شورای امنیت کشور مسئول نظارت مستقیم معابر مرزی هستند، به خانه ملت گفته «بدون شک، این حق کولبران است که طبق اصول و قوانین کار فعالیت کنند و در این میان لازم است مسئولان امر مسیرها را آماده کنند تا افراد بتوانند دست‌کم با گاری یا با موتور این کالاها را جابه‌جا کنند نه اینکه این افراد مجبور به کول‌کردن کالاها شوند که این موارد نیز از دیگر موضوعاتی است که باید مورد تأکید و توجه قرار گیرد».
به گفته او، وزارت کشور باید مبالغی را که بابت ورود این کالاها از کولبران اخذ می‌کند، خرج بیمه آنها کند تا این افراد نیز مشمول بیمه بی‌کاری، بازنشستگی و دیه شوند، به همین ترتیب لازم است وزارتخانه‌های صنعت، کار و کشور پای کار باشند تا حمایتی از این افراد صورت گیرد چراکه کولبران به دلیل نبود شغل اقدام به این کار می‌کنند و باید ساماندهی شوند.
انتقاد از برخورد چکشی با کولبرها
خضری با انتقاد از عملکرد نیروی انتظامی گفته «نمایندگان غرب کشور نسبت به عملکرد نیروی انتظامی در برخورد با کولبران نقطه‌نظرات زیادی دارند زیرا گاهی با مرزنشینان برخوردهای چکشی صورت می‌گیرد درحالی‌که باید نیروی انتظامی افراد آشنا به منطقه را به کار گیرد؛ به عنوان مثال چندی‌پیش در شهرستان پیرانشهر نیروی انتظامی به تعدادی از این افراد که هیچ کالایی نیز با خود نداشتند، شلیک کرد و باعث زخمی‌شدن تعدادی از آنها شد، درحالی‌که اینها مرزنشین هستند و در کوه‌ها زندگی می‌کنند و نباید هرکسی را که در کوه مشاهده کردند، هدف قرار دهند و به سوی آنها شلیک کنند». یکی از کولبران پیرانشهری که سال‌ها پیش هدف گلوله قرار گرفته، به «شرق» می‌گوید: «شکر خدا که حالا برای ما مجوز صادر شده، شکر خدا که دیگر در معرض تهدید نیستیم و هفته‌ای یکی، دو بار می‌شود از آن‌سوی مرز بار آورد و درآمدش را صرف هزینه‌های خانواده‌ها کرد». به گفته نماینده پیرانشهر، «اگر نیروی انتظامی باری از کولبران به صورت غیرقانونی دریافت کرده، این حق برای نیروی انتظامی باقی است تا آنها را به دستگاه قضا ارجاع دهند تا اگر جرمشان احراز شد، براساس آن جریمه شوند». خضری در تذکری به وزیر کشور خواستار ارائه توضیحاتی در این زمینه شده تا نیروی انتظامی نسبت به این موضوع پاسخ‌گو باشد. پدیده کولبری در مناطق مرزی ایران پدیده‌ای مرسوم است و فقر، شاه‌کلید حضور شهروندان مرزنشین در این عرصه دشوار است. خیلی‌ها بر این باورند که نمی‌توان کولبری را شغل نامید با این حال کولبران در فقدان سرمایه‌گذاری و اشتغال در مناطق مرزی، نگاهشان به کولبری نوعی اشتغال است و از اینکه ماهانه اندک‌درآمدی از قبل کولبری عایدشان می‌شود، خوشحال‌اند.نمایندگان مرزنشین از کردستان و آذربایجان غربی گرفته تا سیستانوبلوچستان و ایلام به دنبال ساماندهی پدیده کولبری هستند. پدیده‌ای که در سایه فقر گسترده در مرزها حالا تنها دستاویز جوانان و پیران این منطقه برای فراهم‌کردن لقمه‌نانی بر سر سفره‌هایشان شده است.
نکاتی درباره طرح دوفوریتی
طرح‌ها و لوایح دوفوریتی، آنهایی هستند که پس از تصویب دوفوریت، بلافاصله برای چاپ و توزیع آنها اقدام می‌شود و پس از ۲۴ ساعت از موقع توزیع در صحن علنی ارائه می‌شوند. لوایح و طرح‌ها در مواقعی دوفوریتی می‌شوند که تصویب آنها از لحاظ امکان وقوع خسارت و فوت فرصت و جهات مشابه مستلزم سرعت فوق‌العاده باشد. طرح دوفوریتی به گفته حسین‌زاده، با امضای ١٠ نماینده نیز می‌تواند تقدیم هیئت‌رئیسه شود اما هرچه تعداد امضاها بیشتر باشد اعتبار طرح بیشتر خواهد بود. او امیدوار است امروز امضاهای بیشتری پای این طرح ثبت شود تا به پشتوانه آن تصویب این طرح در صحن علنی محقق باشد. طرح دوفوریتی حمایت از کولبرها در ردیف طرح‌های دوفوریتی کنونی مجلس قرار گرفته و منتظر طرح بحث خواهد بود. حسین‌زاده تأکید دارد نمایندگان می‌توانند با امضای نامه‌ای با حداقل ۵٠ امضا خواهان بررسی خارج از نوبت طرح شوند یا اینکه از امضاکنندگان طرح‌های دیگر بخواهند اجازه دهند این طرح جلوتر در صحن مطرح شود. او خوش‌بین است که دوفوریت این طرح با اکثریت آرا در مجلس دهم به تأیید برسد.
طرح دوفوریتی در صورت تصویب باید تا ٧٢ ساعت در دستور کار مجلس قرار گیرد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید