حامد آئینه وند- دانش آموخته دکترای روابط بین الملل
امروز در کنار سر مایه های اقتصادی و انسانی سر مایه دیگری به نام سر مایه اجتماعی،در شکل دهی به تعامل حکومت و مردم نقش جدی ایفا می کند. تا پیش از پذیرش سر مایه اجتماعی به عنوان یک واقعیت جامعه شناختی، حکومتهای غیر دموکراتیک برای ماندگاری خود بر روی “توانمندی در قدرت نظامی و سرکوب سازمان یافته “حساب ویژه ای می کردند. در گذشته مادامی که یک حکومت اراده سر کوب و توانایی آن را باهم داشت می توانست پایداری خود را حفظ کند اما امروزه با شکسته شدن انحصار رسانه ای حکو متها و گسترش شبکه های اجتماعی که به وسیع شدن دامنه آگاهی عمومی کمک شایان توجهی کرده است، پاسخگویی حکومتها به عنوان یک “مطالبه اساسی” مطرح است و هر حکومتی که از” پاسخگویی”سر باز بزند به دلیل اینکه توانایی بر خورد با طیف وسیعی از مردم ناراضی را ندارد حیات سیاسی اش با بحران رو به رو می شود. در این یاداشت و در پرتو حواشی زلزله کرمانشاه می خواهم توضیح بدهم که چرا باید” نابودی سرمایه اجتماعی حکومت” را به شدت مورد توجه و استفاده قرار داد.
۱٫ در جوامع دموکراتیک که میزان اعتماد مردم و گرو هها به یکدیگر و هم چنین میزان اعتماد آنها به نهاد های حکومتی بالاست بین امکانات، قدرت حکومت و نهادهای مردمی “هم افزایی “شکل می گیرد و این هم افزایی هم جلوی فساد را می گیرد و هم به توسعه کشورها سرعت می بخشد. اما، در صورتی که بین حکومت و مردم به دلیل” نارضایتی سیاسی” و “بحران مشروعیت” شکاف ایجاد شود “سرمایه اجتماعی” حکومت از بین می رود و نهادهای حکومتی در جلب حمایت مردم ناموفق خواهند بود که اثرات سوء مستقیمی در روند توسعه می گذارد.
۲٫ در جریان زلزله اخیر کرمانشاه و شهرستان های این استان شاهد تحرک های خود جوش مردم و ورود سلبریتی های سیاسی، و رزشی و سینمایی برای کمک رسانی به زلزله زدگان بودیم. سیل واریزی پولهای مردم به حساب دکتر”صادق زیبا کلام ” برای امداد رسانی به زلزله زدگان که از مرز یک ملیارد تومان گذشته است و هم چینن کاهش جدی کمک های نقدی و غیر نقدی مردم به نهادهای حکومتی نشان می دهد که سرمایه اجتماعی حکومت نابود شده است. در فضای نابودی سرمایه اجتماعی حکومت و نهادهای آن،گروه ها، جریان ها و چهره های بسیار ی برای پر کردن این خلا وارد میدان می شوند اما تنها افراد و جریان هایی می توانند از اعتماد مردم بهره مند شوند که حکومتی نباشند و حتی الامکان مرزهای مشخصی میان خود و استبداد حاکم بر ایران ترسیم کرده باشند.
۳٫ بنده که خود از شاگردان دکتر زیبا کلام بوده و در محضر ایشان تلمذ کرده ام اقبال عمومی به ایشان را در “صراحت لهجه ایشان” در انتقاد از “حکومت و هسته سخت قدرت” می دانم.علی رغم کاهش شاخص های همبستگی اجتماعی در ایران و عدم اعتماد عمومی مردم به یکدیگر، و ضعیت کمک های خود جوش مردمی نشان می دهد که ما در کنار نابودی سرمایه اجتماعی حکومت شاهد همبستگی عمیقی بین مردم هستیم.این همبستگی بین مردم،ارتش، نخبگان و نهادهای مردمی که مخرج مشترک همه آنها زاویه دار بودنشان با حکومت است نشان می دهد که نهادهای حکومتی و مردم کارشان به رو یارویی کشیده است.
۴٫ نکته مهم ماجرای کرمانشاه این است که می بینیم در شرایط سخت اقتصادی مردم برای کمک رسانی آماده اند تا به آدمهای شناسنامه دار و تشکل های شناسنامه داری که مرز روشنی با حکومت داشته باشند پول بدهند اما حاضر نیستد همین پول را به نهادهای شناسنامه دار جمهوری اسلامی بدهند. این امر نشان می دهد که جریان های مدعی جایگزین جمهوری اسلامی باید با گفتگو با یکدیگر برای جلب این ” سرمایه اجتماعی” مهمی که در چنین شرایط اقتصادی حاضر است برای زلزله زدگان هزینه کند بیش از پیش وقت و انرژی بگذارد.
۵٫ ما باید این سرمایه عظیم اجتماعی را قدر بدانیم و با آن گفتگو کنیم و توضیح بدهیم که زلزله اصلی که کشور را به خاک سیاه نشانده است سیاست های حاکمان بی لیاقت، مختلس و دزد جمهوری اسلامی در جناح های مختلف آن در داخل و خارج از مرزها است. سیاست هایی که ما را در برابر رقبای منطقه چون ترکیه و کشورهای عربی سر افکنده کرده و اسباب طعن و تمسخر ما را از سوی آنهارا فراهم کرده است. سیاست هایی که نه تنها نخبگان بلکه تعداد کثیری از توده مردم را نیز به این نتیجه رسانده است که رفتن از کشور را به ماندن در آن ترجیح بدهند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید