امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، در پایان هفدهمین نشست سران کشورهای عضو سازمان بینالمللی فرانسه زبانی در گفتگوئی با رادیوی ما، ار.اف.ای، شرکت کرد. این اجلاس در روزهای پنجشنبه و جمعه ١١ و ١٢ اکتبر/ ١٩ و ٢٠ مهرماه در ایروان پایتخت ازمنستان برگزار شد. رئیس جمهوری فرانسه در این گفتگو در بارۀ بحران اخیر در روابط میان ایران و فرانسه، ناپدید شدن روزنامه نگار سعودی، جمال خاشقجی، در ترکیه و نقش احتمالی مقامات عربستان در این زمینه، و البته «فرانسه زبانی» به پرسشهای گوناگون همکاران ما، کریستوف بوآبوویه از «ار.اف.ای» و مارک پِرُلوَن از شبکۀ تلویزیونی «فرانس٢۴» پاسخ گفت.
س – وزیر امور خارجۀ رواندا، لوئیز موشیکیوَبو، [امروز روز جمعه ١١ اکتبر/١٩ مهر] به عنوان دبیرکل سازمان فرانکوفونی برگزیده شد. دبیرکل پیشین، میکائیل ژان، با سر و صدا مقام خود را ترک کرد. وی گفت – سخنان او را نقل میکنم – «سازمانی که اصول و ارزشها را به بازی بگیرد، سازمانی در حال احتضار است». منظور او از اصول و ارزشها دموکراسی و حقوق بشر است، زیرا روآندا در این زمینه نمونه به حساب نمیآید. واکنش شما به این سخن چیست ؟
امانوئل ماکرون: پیش از هر چیز مایلم از ارمنستان، نخست وزیر، دولت و رئیس جمهوری این کشور برای پذیرائی و تدارک این نشست سپاسگزاری کنم. این نخستین بار است که ارمنستان یک چنین گردهمآئی گستردهای با حضور این شمار رئیس دولت و حکومت برگزار میکند. این نشست بسیار خوب برگزار شد و از هیمن روست که خواستم در آغاز این گفتگو از دوستان ارمنستانی سپاسگزاری کنم.
و اما در بارۀ فرانسه زبانی، چنانکه روز گذشته به آن اشاره کردم، اگر بصورت باشگاه بستهای باشد که در آن چند تن به دیگران درس بدهند، هیچ نتیجهای ببار نمیآورد. بنابراین من خواستار فرانسه زبانی دیگری هستم که توقعات و الزامات تازهای در خود داشته باشد و در آن یک جنبش عمومی دیده شود. یکسال پیش، من در سخنان خود در واگادوگو [پایتخت بورکینافاسو] از آن سخن گفتم. از نظر من کانون کنونی فرانسه زبانی آفریقاست و از همین رو گفتم که اگر نامزدی از آفریقا باشد که حمایت عمومی را بدست آورد، از پشتیبانی فرانسه نیز برخوردار خواهد شد. روآندا که امسال ریاست اتحادیۀ آفریقا را بر عهده دارد، وزیر امور خارجۀ خود را نامزد این مقام کرد و او توانست حمایت عمومی لازم را تدارک بیند، چنانکه در نشست صبح امروز از پشتیبانی کلیۀ اعضاء اتحادیۀ آفریقا برخوردار شد. بنابراین لازم بود به وعدۀ داده شده [از سوی فرانسه] وفا شود. در چنین شرایطی، آنچه در این نشست نیز بارز بود، اینست که فرانسه زبانی لباس پیشرفت به تن دارد. وقتی کشوری نظیر روآندا که از فرانسه زبانی فاصله گرفته بود، به آن باز میگردد و در آن مسئولیت میپذیرد، باید در آن نشان توانائی زبان فرانسه و ارزشهای نهفته در آن را دید. بویژه اینکه اشاعۀ این ارزشها به زنی سپرده میشود که در کشور خود با موفقیت پیشاهنگ برابری جنسی بوده است. آنها نیز در این زمینه میتوانند به دیگران بیاموزند، هر کس میتواند از دیگری چیزی بیاموزد و هیچ کس را نباید انگشت نما کرد. وقتی رئیس جمهوری غنا در این نشست به زبان فرانسه سخن میگوید و اعلام میکند که تدریس زبان فرانسه را در مدارس اجباری خواهد کرد، توان فرانسه زبانی را نشان میدهد. بنابراین در این زمینه پیشرفت وجود دارد، باید از تلخکامی و هیاهو فاصله گرفت، زیرا هیاهوئی نیز نبود و در گزینش [دبیرکل جدید] همنظری وجود داشت و من از این انتخاب خرسندم، زیرا چهرۀ فرانسه زبانیِ روزگار ما را باز میتابد.
روآندا و انتقادات از حکومت این کشور
س – اما، آقای رئیس جمهوری، روآندا نمونۀ دموکراسی و احترام به حقوق بشر نیست، در این کشور زندانیان سیاسی وجود دارند، ناپدیدشدگان قهری وجود دارند، با برگزیدن یک شخصیتِ سیاسی روآندائی در راس سازمان فرانسه زبانی، آیا این سازمان را در تضاد با منشور بنیادین آن قرار نمیدهیم؟ منشوری که خواستار اشاعۀ دموکراسی، آزادی و حقوق بشر است…
امانوئل ماکرون: من بر این باورم که [این گزینش] نتیجۀ دیگری خواهد داشت. اولاً از نظر من باید تجانس خانوادۀ فرانسه زبانی را حفظ کرد و از گسترش بی پایان آن پرهیز نمود و به سازشهای نادرست در زمینۀ حقوق بشر تن نداد. اما، من معتقدم که با خواست و فشار همگنان، نظیر آنچه در این چند ماه در موارد گوناگون انجام شده است، میتوان نتایجی بدست آورد. چهرهای که روآندا در حال حاضر به ما نشان می دهد، چهرۀ تغییر و تحول است. به آن اشاره کردم، در زمینۀ برابری زن و مرد، روآندا متحول شده و نسبت به بسیاری کشورهای دیگر فراتر رفته است. این کشور در حال گذار سیاسی است. بهر حال من چنین امیدی دارم گمان می کنم که این انتخاب خود الزامی در این زمینه است. روش من همواره این بوده است که با تمامی دولتها برای اشاعه و توجه به این ارزشها کار کنم. نه با درس دادن، بلکه با نشان دادن و قانع کردن اینکه مسئولیت داشتن متضمن تحول خود نیز هست. فرانسه زبانی در برابر خود چالشهای گوناگونی دارد. نخستین آنها توجه به جوانان است، به استعدادها. و از همین رو من میخواستم که یک کشور آفریقائی دبیرکلی سازمان را بر عهده بگیرد. بنابراین این مبارزه برای زبان فرانسه، مبارزه برای آموزش به زبان فرانسه به دختران و پسران است. مبارزهای علیۀ تاریک اندیشی است، زیرا هنگامی که به زبان فرانسه آموزش میبینیم، ارزشهای نهفته در آن را کسب میکنیم، روحیهای آزاد و عقلائی بدست میآوریم و در برابر تاریک اندیشی ایستادگی میکنیم. هنگامی که این کار از آفریقا، سرزمینی که زخمهای تاریخ را بر خود دارد، انجام میشود، بدون تردید کارآئی بیشتری دارد و آسانتر پذیرفته میشود. نکتۀ دوم اینست که فرانسه زبانی برای چندزبانی مبارزه میکند. پیش از گفتهام، فرانسه در بسیاری از کشورها زبان اول نیست، بلکه اولین زبان خارجی و یا اولین زبان آموزش است. فرانسه، زبان سلطه نیست، زبان مرجع است، زبان گذار است و بنابراین داشتن دبیرکل از کشوری که در آن چندزبانی در گذشته به تنش انجامیده و اینک جا افتاده است میتواند عامل آشتی شود و حاصل نیکی ببار آورد. فرانسه زبانی دارائیهای مشترکی دارد که باید از آنها دفاع کند. آفرینندگان و مولفان، تمامیت و استقلال خبر که برای شما و برای من نیز بسیار ارزشمند است و در فرانسه زبانی دارای اهمیت فراوان است، توجه به محیط زیست، برابری میان زن و مرد و حقوق بشر.
س – شما به زخمهای تاریخ اشاره کردید. روابط فرانسه و روآندا [در سالهای اخیر] دشوار و دردناک بوده است. آیا اقداماتی در این رابطه قابل تصور است: مثلاً انتصاب سفیری از فرانسه در روآندا – زیرا از چند سال پیش فرانسه دیگر سفیری به این کشور نفرستاده است – یا سفر و بازدید از کیگالی [پایتخت روآندا]، در ماه آوریل آینده بیست و پنجمین سالگرد قتل عام در این کشور برگزار میشود؟ چه اقدامات ملموسی قابل تصور است؟
امانوئل ماکرون: بصورت ملموس، من به اقدامات عملی بسیار بیش از رفتارهای نمادین باور دارم. اقدام ملموس چیست؟ پیش از هر چیز، کار در زمینههای آینده دار، موضوعات اقتصادی و فناوریهای نوین. به همین سبب من از رئیس جمهوری روآندا، [پُل] کاگامه، دعوت کردم در اجلاس «ویوا تِک» [که روز ٢٣ ماه مه ٢٠١٨ در پاریس تشکیل شد] شرکت کند. ما تبادل و همکاری در این حوزه را دنبال خواهیم کرد زیرا روآندا در زمینۀ فناوریهای جدید و توسعۀ دیجیتال کشور نمونهای بحساب میآید. دوم، ما همکاری با اتحادیۀ آفریقا و ریاست آن – روآندا – را دنبال می کنیم. ما از آغاز ریاست خود این همکاری را برقرار کردیم و این کار را با جدیت در بارۀ همۀ تنشها و درگیری ها دنبال می کنیم. این روش من از آغاز است. تعدی و دخالتی درکار نیست، اما با همتایان خود، با اتحادیۀ آفریقا، با نمایندگان منطقهای آفریقاهمکاری دارم و نشان دادهایم که این روش کارآئی است و ما اینگونه پیش میرویم. سوم، همین اقدام حاکی از اعتماد و حمایت که در چهارچوب اتحادیۀ آفریقا با معرفی تنها یک نامزد صورت گرفت و معنای آن اینست که دبیرکلی سازمان را بدست میآوریم، اما همۀ الزامات آن را و از جمله الزامات مربوط به کارکرد کشور خود و [ضرورت] گشایش آن را میپذیریم.
چهارم موضوع بسیار ملموس که من سخت باور دارم، ابتکار عمل برای عملیات حفظ صلح است. این اقدامی است که ما با رئیس جمهوری پُل کاگامه تدارک دیدیم و من از آن چند هفتۀ پیش در نیویورک [در برابر سازمان ملل متحد] حمایت کردم. منظور آنست که به سازمان ملل متحد بگوئیم که روش خود را در بارۀ عملیات حفظ صلح در آفریقا تغییر دهد و به همکاری بیشتر با عملیات تدارک دیده در آفریقا و اتحادیۀ آفریقا بپردازد. این همان اقدامی است که ما می خواهیم در ساحل افریقا، منطقۀ دریاچۀ چاد و نیز نقاط دیگری که ضروری است به اجرا گذاریم و از همین رو تصمیم گرفتیم یک برنامۀ کاری تدارک بینیم، اما در کوتاه مدت هیچ اقدام نمادینی پیش بینی نشدهاست. این در واقع یک روش است که نتایج مثبتی برای آفریقا به همراه داشته است.
ناپدید شدن روزنامه نگار سعودی، جمال خاشقجی
س – در ترکیه، روزنامه نگار سعودی، جمال خاشقجی، از روز ٢ اکتبر گذشته با ورود به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول ناپدید شده است. مقامات ترکیه، عربستان را مسئول این رویداد میدانند. شما تا کنون در این باره سخنی نگفتهاید. فرانسه از یکسو، سفیر ونزوئلا در پاریس را [برای اعتراض به مرگ فرناندو آلبان، از سیاستمردان مخالف دولت] به وزارت امور خارجه احضار میکند و در همان حال در بارۀ این موضوع تا کنون سکوت کرده است.
امانوئل ماکرون: وزارت امور خارجۀ فرانسه دراین باره واکنش نشان داده است و این اقدام مناسبی است، زیرا اینگونه امور بر عهدۀ این وزارت است. من در این مدت فرصت سخن گفتن در جائی نداشتهام. میتوان دست به احضار زد و در این مورد وزارت امور خارجۀ بروشنی ابراز نظر کرده است. رویدادی که شما به آن اشاره میکنید، بسیار زشت و خطیر است، بسیار وخیم. و بنابراین من در انتظارم که در این باره حقیقت به روشنی کشف شود، اما فرانسه با تاکید بسیار میخواهد که همۀ وسائل ممکن در این زمینه بکارگرفته شود تا حقیقت در این باره آشکار گردد. امروز، اطلاعات اولیۀ موجود برای من بسیار نگران کننده و جدی است.
س – آیا شما در این باره با ولیعهد عربستان گفتگو کردهاید؟
امانوئل ماکرون – هنوز خیر. در این باره من هنوز هیچ گفتگوئی نه با رئیس جمهوری ترکیه، نه با ولیعهد عربستان و نه با پادشاه این کشور نداشتهام. اما در روزهای آینده حتماً چنین خواهم کرد.
س – در بارۀ عربستان مایل بودم از شما پرسش کنم، زیرا واقعیت اینست که این کشور یک مشتری بزرگ
بویژه در زمینۀ تسلیحات است …
امانوئل ماکرون: حرف شما را در این باره قطع میکنم. من هرگز مناسبات دیپلماتیک را بر پایۀ منافع تجارتی استوار نکردهام. برای من قاعدۀ بسیار سادهای در تعریف سیاست خارجی فرانسه وجود دارد و آن اینست که سیاست همواره بر منافع اقتصادی ارجحیت و تقدم دارد. بنابراین هرگز منافع این یا آن شرکت بر سیاست و نگرش فرانسه و منافع راهبردی ما فائق نشده است. نکتۀ دوم که به دلیل آن سخن شما را قطع کردم: اشتباه است اگر بگوئیم که عربستان سعودی امروز مشتری بزرگ ما در این و یا آن زمینه است. زیرا چنین نیست.
س – با این حال در بارۀ عربستان مناظراتی بویژه به سبب جنگ در یمن وجود دارد. سازمان ملل میگوید که ائتلاف تحت رهبری عربستان مرتکب جنایات وخیمی در یمن میشود. غرب فروش سلاح به این کشور را دنبال میکند. از خود میپرسیم که آیا این کشورها، و از جمله فرانسه، با این کار حیثیت خود را از دست نمیدهند؟
امانوئل ماکرون: خیر، زیرا فرانسه، با وجود یک کمیسیون میان وزارتی نظارت بر تسلیحات، تحت ریاست نخست وزیر، در این زمینه سیاستی کاملاً سخت گیرانه دارد. کمیسیون میان وزارتی برای بررسیِ صادرات تجهیزات جنگی در این باره دقت و موشکافی بسیار دارد. من خود چند ماه پیش در این زمینه با انجمنهای غیردولتی دیدار داشتم و با یکدیگر در این باره تبادل نظر کردیم. ما تامین کنندۀ وسائل جنگی مورد استفادۀ عربستان سعودی در این نبردها نیستیم و در باره این جنگ با این کشور گفتگوی سیاسی داریم. اما، باید روشن بگویم که ما با عربستان سعودی و امارات متحد عربی همکاری مبتنی بر اعتمادی داریم که برای منطقه مهم است. این همکاری تجارتی نیست، راهبردی است. و باید بگویم که اینگونه مناسبات با امارات متحد عربی باز هم بیشتر است. همانگونه که میدانید ما در [این کشور] حضور نظامی بسیار پُراهمیتی داریم. [این حضور برای تامین] منافع تجاری نیست، [این حضور] به سبب داشتن منافع مشترک با [کشورهای] منطقه است، به سبب آنست که ثبات منطقه از نظر ما اهمیت بسیار دارد، به سبب آنست که مبارزه علیۀ تروریسم با همکاری این کشورها انجام میشود.
س – آیا حوادثی اینگونه، ماجرای خاشقجی، میتواند این سیاست را برهم بزند؟
امانوئل ماکرون: من نمیخواهم از ماجرائی که هنوز اطلاعات دقیق اولیه نیز در بارۀ آن در دست نیست، نتیجه گیری کنم. من به امور با ترتیب درست میپردازم و با توجه به جزئیاتی که بدست میآید و توسط سرویسهای ما مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد، من اخذ تصمیم میکنم. من امروز از موقعیت حاضر، هر چند آنچه در بارۀ این موضوع گفته میشود وخیم و خطیر است، نتیجه گیری عجولانه نمیکنم زیرا از جزئیات دقیق آن مطلع نیستم. آنچه میخواهم بگویم اینست که وقتی تمامیّت ارضی و امنیت دولتهائی که شرکای راهبردی ما هستند در خطر قرار گیرد، طبیعی است که فرانسه در کنار آنان باشد. این مورد امارات متحد عربی است، مورد عربستان سعودی است.
ما با توجه به این امر داوری و اخذ تصمیم میکنیم و هیچ ملاحظۀ تجاری در آن مورد نظر قرار نمیگیرد. دوم اینکه، حتی با توجه به آنچه [در بارۀ تهدیدات امنیتی] گفتم، ما همواره میخواهیم که حقوق انسانی مورد احترام قرار گیرد. بهر حال برای داوری باید کلیۀ جزئیات را در دست داشت. من به نمایندگان سازمانهای غیردولتی که نسبت به عدم توجه به حقوق انسانی در یمن ابراز نگرانی میکردند، همین نظر را ابراز کردم. ما در بارۀ کلیۀ نکاتی که مورد توجه آنان بود، خواستار توضیح شدیم و در این باره با دبیر کل سازمان ملل متحد نیز گفتگو کردیم.
این چهارچوبی است که مسائل در آن مطرح میشود. ما شرکائی داریم: دولتهائی که همراه آنها با تروریسم مبارزه میکنیم. الزامات حقوق بینالملل را ما مورد احترام قرار میدهیم و از شرکای خود نیز میخواهیم آنها را به اجرا گذارند. فرانسه در چنین چهارچوبی عمل میکند، نه بیشتر و نه کمتر. بنابراین اقدامات و تصمیمات ما برای تامین منافع تجاری این و آن نیست و بهر حال هیچ چیز را پنهان نمیکنیم، زیرا این سیاستی است که مسئولیت آن را کاملاً برعهده میگیریم.
تنش در مناسبات میان فرانسه و ایران
س – دو هفتۀ پیش دولت شما اتهام شدیدی علیۀ ایران وارد کرد، زیرا این کشور را به تدارک یک بمب گذاری علیۀ مخالفان خود در خاک فرانسه، در ویلپنت، متهم ساخت. خوشبختانه از انجام این بمب گذاری جلوگیری شد. شما تا کنون در بارۀ این موضوع بسیار حساس سخنی نگفتهاید. آیا نمیخواهید در بارۀ کشوری که مورد اتهام آمریکا قرار دارد، سخنی بگوئید؟
امانوئل ماکرون: خیر به هیچ وجه، زیرا در این باره دو بار با رئیس جمهوری روحانی مستقیماً گفتگو کردهام. بله در این مورد بمب گذاری دقیقاً توسط یک سرویس برنامه ریزی شده بود و من از رئیس جمهوری ایران خواستار توضیحات کامل در این باره شدهام. همانگونه که میدانید، در ایران گاه جریانهای [سیاسی] مختلف وجود دارد. و بنابراین تنشهای متعدد نیز [بوجود میآید]. من امروز نمیتوانم به شما بگویم آیا ارادۀ [انجام این بمب گذاری] در بالا وجود داشته و یا توسط این یا آن سرویس و یا بخش تدارک دیده شده است.
س – این چیزی است که او [رئیس جمهوری ایران] به شما گفت؟
امانوئل ماکرون: خیر، خیر، به هیچ وجه. در این مرحله، من اطلاع دیگری ندارم. آنچه آشکار است، اینست که همکاری مطلوب اروپائی، جلوگیری از این بمب گذاری برنامه ریزی شده را ممکن ساخت و بنابراین اجرای آن صورت نگرفت. کسانی که آنرا برنامه ریزی کرده بودند، تحت پیگرد قرار دارند و ما در پاسخ آن، علاوه بر دو گفتگو با رئیس جمهوری [ایران] روحانی، تمهیداتی اتخاذ کردهایم.
س – آیا این رویداد استدلال دونالد ترامپ را که با ترک توافق اتمی، میگوید با این کشور نمیتوان کنار آمد، تقویت نمیکند؟ آیا حق با دونالد ترامپ نیست که موضع سرسختانه تری در برابر ایران گرفته است؟
امانوئل ماکرون: اولاً، بسیار دشوار است. ما هرگز خلاف این را نگفتهایم. دوماً، باید فراتر رفت و ایران را زیر فشار سیاستی الزام آورتر گذاشت. این چیزی است که من همواره از آغاز ریاست جمهوری خود گفتهام. من اندکی بیش از یک سال پیش، نخست در [گردهمائی] سفیران [فرانسه در پاریس] و سپس در برابر مجمع عمومی سازمان ملل متحد، گفتم که از نظر من راهبرد در برابر ایران در چهار نکته تعریف میشود: حفظ توافق اتمی، [فراهم ساختن] تمهیدات کنترل فعالیتهای هستهای این کشور پس از ٢٠٢۵، کنترل توانائیهای موشکی این کشور و محدود ساختن نفوذ ایران در منطقه.
بنابراین من هرگز در بارۀ ایران دچار ساده لوحی نشدهام. و هرگز گمان نبردهام که این موضوع آسانی است. اختلافی که ما با آمریکا در زمینۀ روش و یا راه [رسیدن به هدف] داریم، در اینست که در موقعیت کنونی، از نظر من با ترک برجام و برهم زدن آن، حفاظت بیشتری بدست نمیآوریم و از انحرافهای تازه [از سوی ایران] جلوگیری نمیکنیم. چرا؟ برای اینکه اگر ایران نیز از توافق اتمی خارج شود، دیگر فعالیتهای هستهای این کشور تحت کنترل قرار نخواهد داشت.
س – آیا گمان میکنید چنین شود؟
امانوئل ماکرون: همۀ کوشش ما بر اینست که آنها از این توافق خارج نشوند. اطلاعاتی که اسرائیل فاش ساخت، همگی چیزهائیست که پیش از توافق اتمی وجود داشته و دقیقاً نشان می داد که ایران [در این زمینه] تا چه پیشرفت کرده بود. اولاً، من گمان نمیکنم که خروج از توافق اتمی ٢٠١۵ مفید باشد؛ ثانیاً فکر میکنم که اگر کار به آنجا بکشد، خطرات شدیدی منطقه را تهدید خواهد کرد؛ ثالثاً، گمان می کنم که سخت گیری در بارۀ همۀ دیگر موضوعات [که به آنها اشاره شد] بسیار مفیدتر است. همۀ اینها نشان میدهد که ما در بارۀ ایران ساده انگار و زود باور نیستیم. طرح [بمب گذاری] برنامه ریزی شده که جلوی اجرای آنرا گرفتیم [نشان می دهد که] فرانسه هرگز ساده لوح نبوده است.
تغییر دولت در فرانسه
س – آقای رئیس جمهوری، به پایان این گفتگو میرسیم، همانگونه که خود خواسته بودید، چون در خارج از کشور هستیم، پرسشی در بارۀ تغییر دولت در فرانسه که در جریان است مطرح نکردیم. اما در کلمه، آیا این اقدام آخر این هفته انجام خواهد شد یا تا دوشنبه باید صبر کرد؟
امانوئل ماکرون: آنچه شما انجام دادید «حذف بلاغی» نام دارد و پس من در این باره در دام نمیافتم. اما، من کارها را به ترتیب مناسب انجام میدهم. در این باره تنها به شما بگویم که باید این کار را در آرامش انجام داد و هموطنان ما، امیدوارم، تسلیم فشارها نمیشوند. من کارها را در آرامش انجام میدهم، زیرا احترام افراد را حفظ میکنم و کوشش میکنم که بصورت حرفهای انجام دهم.
در هر سازمانی که از انسانها تشکیل شده، یک شرکت، یک انجمن یا یک امر خانوادگی، هنگامی که با افراد سر و کار داریم، وقت لازم را برای شناختن آنها صرف میکنیم، اطمینان حاصل میکنیم که حرف هم را میفهمیم، جزئیات لازم را بررسی میکنیم؛ خلاصه وقت صرف میکنیم و این کاملاً مشروع است. حال چگونه هنگامی که به تشکیل دولت مربوط میشود، باید کار را یکروزه انجام داد؟ زیرا عادت کردهایم که آدمها را می توان جای یکدیگر نشاند و از آنها بصورت نمایشی بهره برد، … نه، نه، این اقدام مهمی است. با تعهداتی همراه است و بنابراین باید در آرامش، روشمند و با آهنگ مناسب دست به این کار زد.
هیچ خللی در کار دولت ایجاد نشده است. هیچ پستی خالی نیست و امور پیش میرود. و همین برای من ممکن میکرد که در اجلاس سازمان فرانسه زبانی در ایروان شرکت کنم و بتوانم از زبان، ارزشها و اهداف این دوران دفاع کنم. مبارزات ما در سازمان فرانسه زبانی به همۀ شهروندان مربوط میشود. زیرا هنگامی که در جهان به دفاع از زبان فرانسه میپردازیم، از منافع کلیۀ هموطنان خود دفاع میکنیم. حاصل آن، وجود یک فضای فرهنگی، آفرینندگی و تبادل در سراسر جهان است که میخواهیم هر چه بیشتر تقویت شود. در فرانسه زبانی، از اشتراک ارزشها دفاع میکنیم که درک مشترک از جهان است و بنابراین اهمیت داشت که در اینجا حاضر باشیم.
از: ار اف ای