در بین شهرستان‌های استان تهران در شهرستان‌های قدس،‌ شهریار، ‌ملارد و اسلامشهر در اعتراضات آبان‌ماه ۱۳۹۸ بیشترین درگیری‌ها گزارش شده است

در اعتراضات آبان سال جاری، نام برخی از شهرها برای نخستین بار به‌صورت گسترده در فضای عمومی مطرح شد. شهرهایی در غربی‌ترین و یا جنوبی‌ترین نقاط ایران که مردمانش خسته از شرایط، به خیابان‌ها ریختند و شعار دادند. این شهرها در عین اشتراک در اعتراضات، ویژگی‌های متفاوتی نیز دارند.

اعتراضات در برخی از این شهرها شدیدتر بود و به کشته شدن تعدادی از معترضان منجر شد. ایران‌وایر در این ویژه‌نامه ویژگی‌های مختلف شهرهایی را که مردمانش در اعتراضات آبان‌ماه حضور چشمگیری داشتند از جنبه‌های مختلف از مذهب و قومیت تا وضعیت اقتصادی و اجتماعی موردبررسی قرار داده است.

این گزارش به وضعیت اجتماعی و ویژگی‌های شهرستان‌های استان تهران می‌پردازد. شهرستان‌هایی که بیخ گوش پایتخت قد کشیده‌اند اما هیچ‌کدام از امکانات شهر تهران را ندارند.

درحالی‌که شهر تهران کمتر درگیر اعتراضات آبان‌ماه بود،‌ شهرهای اطراف تهران شاهد شدید‌ترین نوع درگیری بین معترضان و نیروهای امنیتی بود.

جمعیت شهرستان‌های اطراف تهران معمولا از بخش کوچکی از ساکنان روستاهای قدیمی و جمعیت بزرگی از مهاجران دیگر استان‌ها تشکیل شده است. ترک‌ها، ‌لرها و کردها ازجمله اصلی‌ترین ساکنان شهرهای استان تهران هستند.

برخی از اتباع افغانستان و پاکستان نیز از گذشته در این شهرستان‌ها ساکن هستند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ در استان تهران، ۵۱۵ هزار و ۵۶۷ افغان در این استان زندگی می‌کنند. در اعتراضات آبان‌ماه همچنین تعداد زیادی از افغان‌های ساکن شهرستان‌های تهران مشارکت داشتند که ۹ نفر از آنان کشته و بیش از نفر از آنان بازداشت شدند.

از دهه ۸۰ و با اشباع شدن بازار ساخت‌وساز در تهران،‌ بسیاری از انبوه‌سازان پروژه‌های خود را در این شهرستان‌ها آغاز کردند و گزارش‌های بسیاری نیز درباره زمین‌خواری و فساد مقامات دولتی در این شهرستان‌ها منتشر شد.

دولت از گذشته سعی کرده با پروژه‌های مسکن برای کارکنان دولتی که محل کارشان تهران است بخشی از مشکل مسکن را در تهران حل کند اما عملا همه این پروژه‌ها درنهایت باعث سرریز مشکلات پایتخت به این شهرستان‌ها شده است.

امکانات فرهنگی در این شهرستان‌ها نیز تناسبی با تهران ندارد و برخی از آن‌ها روستاهای بزرگ هستند. در ادبیات مقامات دولتی نیز شهرستان‌های اطراف استان تهران حاشیه‌نشین خوانده می‌شوند.

در بین شهرستان‌های استان تهران در شهرستان‌های قدس،‌ شهریار، ‌ملارد و اسلامشهر در اعتراضات آبان‌ماه ۱۳۹۸ بیشترین درگیری‌ها گزارش شده است.

استان تهران با جمعیتی بالغ‌بر ۱۳ میلیون و ۲۶۷ هزار و ۶۳۷ نفر که از این تعداد حدود ۵/۱۷ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است.

حدود ۶۳ درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و مابقی در ۴۴ شهر استان ساکن هستند.

بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۵۳۶ هزار و ۸۵۹ نفر نیز در ۵ سال اخیر از شهرستان‌های مختلف به این استان مهاجرت کرده‌اند.

شهرستان اسلام‌شهر؛ مشهور به شورش‌های شهری

اسلام‌شهر پیش از سال ۱۳۹۸ نیز یکی از نمادهای شورش‌های شهری بود و یکی از مشهورترین شورش‌ها در دوره ریاست جمهوری «اکبر هاشمی رفسنجانی» آنجا به وقوع پیوست. فروردین سال ۱۳۷۴ به دنبال افزایش ناگهانی نرخ کرایه‌های حمل‌ونقل مردم اسلامشهر به خیابان‌ها آمدند. مردم شهرهای رباط‌کریم، سلطان‌آباد و صالح‌آباد نیز به آن‌ها پیوستند. بعضی اداره‌های دولتی و بانک‌ها آسیب دیدند. در خیابان‌ها لاستیک آتش زده شد و مردم جاده ساوه به تهران را بستند. معترضان با خشونت از سوی حکومت سرکوب شدند و اعتراضات پایان یافت.

اکثریت ساکنان این شهرستان را ترک‌های شمال غرب ایران تشکیل می‌دهند. گیلکی‌ها، کردها و لرها از دیگر اقوام این شهرستان هستند.

این شهرستان در جنوب غربی تهران قرار دارد و فاصله آن تا مرکز شهر تهران حدود ۱۵ کیلومتر است. این شهر از سال ۱۳۷۳ به‌عنوان یکی از شهرستان‌های تابعه استان تهران از سوی وزارت کشور اعلام شد. جمعیت این شهرستان حدود ۵۴۸ هزار و ۶۲۰ نفر است.

این شهرستان با مشکلاتی ازجمله نبود شعبات بانکی، نبود اتصال خطوط متروی تهران و بافت‌های فرسوده، پایین بودن کیفیت آب‌شرب شهرستان و تراکم بالای جمعیت شهرستان (حدود ۲ هزار و ۵۰۰ نفر در هر کیلومترمربع)، کمبود امکانات و زیرساخت‌ها و نبود دانشگاه دولتی و کمبود مراکز تفریحی ازجمله پارک،‌ شهربازی، ‌باغ‌وحش دست‌وپنجه نرم می‌کند.

بر اساس آماری که سایت فرمانداری اسلامشهر اعلام کرده است در این شهرستان حدود ۱۲ هزار بنگاه کوچک، متوسط و بزرگ اقتصادی مستقر و فعال هستند که از آن‌ها می‌توان به ایران‌خودرو دیزل، لبنیات و بستنی میهن، لبنیات و بستنی دومینوِ، فیلور، سینجرگاز، الکتروژن، لوله و ماشین‌سازی ایران، شرکت صنایع بهسازی چوب ایران، گروه صنعتی سدید شامل سه شرکت، کیان‌ تایر و پایان گل اشاره کرد. بااین‌حال در بخش دیگر این سایت ازجمله مشکلات و نارسایی‌های شهرستان بیکاری آشکار و پنهان جوانان جویای کار و پایین بودن متوسط درآمد خانوارها از اعلام شده است.

طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ شهر اسلام‌شهر بعد از شهر بزرگ تهران به‌عنوان پرجمعیت‌ترین شهر استان تهران انتخاب شده است. بااین‌حال فرمانداری این شهر از ضرورت تکمیل و راه‌اندازی تنها بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی دولتی این شهرستان برای افزایش سرانه درمان خبر می‌دهد.

شهرستان شهریار؛ ویلای تهرانی‌ها

طبق گزارش‌های منتشرشده این شهرستان در اعتراضات مردمی آبان‌ ۱۳۹۸ حدود ۱۱ کشته داشت. درگیری در اکثر شهرستان‌های شهریار ازجمله اندیشه شدید گزارش شده است.

در سال‌های گذشته گزارش‌هایی درباره زمین‌خواری در این شهرستان منتشر شده است. پرونده‌هایی که به بازداشت مسوولان و مقامات تا معاون استاندار و رییس شورای شهر شهریار منجر شده است.

در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت مسکن در تهران و همچنین مهاجرت از دیگر استان‌ها شهرستان شهریار با رشد چشمگیر جمعیتی مواجه شده است. تا جایی که برخی از ساکنان تهران نیز به دلیل گران شدن مسکن ترجیح داده‌اند در این شهرستان ساکن شوند. چراکه فاصله میان این شهرستان تا تهران در صورت نبود ترافیک ۳۰ تا ۴۵ دقیقه است

برخی از شهرهای استان شهریار ازجمله اندیشه در سال‌های اخیر با رشد جمعیتی بسیاری مواجه شده است. قیمت‌های مناسب‌تر خانه‌ها و وجود امکانات بیشتر موجب شده است که بسیاری از تهرانی‌هایی که امکان خرید خانه یا اجاره خانه در تهران را ندارند،‌ به این شهر کوچ کنند.

شهر جدید اندیشه دارای ۶ فاز است که فاز یک آن به لحاظ جمعیتی بزرگ‌ترین فاز محسوب می‌شود؛ اما درست در مقابل این فاز،‌ فاز ۳ قرار گرفته است که به لحاظ جمعیتی کمتر اما به لحاظ امکانات تفریحی و سرگرمی و آموزشی، بیشترین امکانات را برخوردار است. در اعتراضات مردم در افزایش قیمت بنزین فاز ۱ شاهد شدیدترین درگیری‌ها بوده است تا جایی که یک کشته داده و ده‌ها بانک و فروشگاه به آتش کشیده شده است، اما فاز ۳ حتی شاهد حضور مردم در خیابان‌ها هم نبوده است.

تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و باغستان‌های شهریار و تبدیل آن‌ها به ویلاهای شخصی ارزان از سویی و افزایش چشمگیر بیکاری در این منطقه موجب شده است که کشاورزان بسیاری دست از تولید و کشاورزی برداشته و برای امرارمعاش با تقسیم‌بندی اراضی خود به قطعات کوچک‌تر و ساخت ویلاهای ارزان بخشی از نیازهای معیشتی خود را تامین کنند

شهرستان شهریار تا سال ۱۳۸۸ با جمعیتی بالغ‌بر یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار نفر شامل سه بخش ملارد، قدس و مرکزی بود که بر اساس مصوبه هیات وزیران بخش‌های ملارد و قدس به شهرستان‌های مستقل ارتقاء و از ابتدای سال ۱۳۸۹ شهرستان شهریار منفک شد.

در حال حاضر این شهرستان با جمعیتی بالغ‌بر ۷۰۰ هزار نفر شامل شهرهای شهریار،‌ اندیشه، باغستان، فردوسیه،‌ وحیدیه، صباشهر، شاهد شهر، ۶ دهستان و ۳۹ روستا است.

شهرستان قدس؛ فرماندار سرکوب

طبق گزارش‌های منتشرشده در اعتراضات آبان‌ ۱۳۹۸ شهرستان قدس یا قلعه حسن‌خان حدود ۸ کشته داشت و نام فرماندار این شهرستان پس از سخنانش به صورت گسترده مطرح شد.

«لیلا واثقی»، فرماندار شهر قدس پس از سرکوب اعتراضات در گفت‌وگو با روزنامه ایران اعلام کرده که در جریان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ دستور شلیک به معترضان را صادر کرده است.

در سال ۱۳۶۵ جمعیت روستای قلعه حسن‌خان چند سال پس از انقلاب افزایش یافته بود به شهرک قدس تغییر نام پیدا کرد و به‌عنوان بزرگ‌ترین روستای کشور معروف شد. در سال ۱۳۶۸ با استقرار شهرداری و به هم پیوستن شهرک قدس، کاوسیه، سرخ حصار و شهرک شهید بهشتی شهر قدس شکل می‌گیرد.

این شهرستان با مساحت ۱۱۴ کیلومترمربع در مجاورت شهرستان‌های کرج و شهریار در غرب تهران بزرگ قرار گرفته است.

این شهرستان به دلیل عبور خطوط اصلی لوله‌های نفت و گاز شمال غرب و غرب کشور و همین‌طور عبور راه‌آهن تهران – تبریز و کمربندی تبریز – اهواز بسیار مهم است.

جمعیت این شهرستان حدود ۳۱۶ هزار و ۶۳۱ نفر است که از این تعداد حدود ۳۰۹ هزار و ۶۰۵ نفر در شهرها و هزار نفر نیز در روستا زندگی می‌کنند. با این حد از جمعیت جوان این منطقه تنها اماکن تفریحی این منطقه یک آمفی‌تیاتر و چند فضای سبز به همراه یک استادیوم ورزشی است. جالب آنکه در این منطقه هیچ سینما یا مرکز فرهنگی آموزشی مناسبی وجود ندارد.

 این شهر بیش از ۷۵ معدن شن و ماسه آبرفتی دارد که با توجه به بادهای شدیدی که در این منطقه می‌وزد،‌ برخی اوقات گردوغبار در این منطقه مشکلات بسیاری را برای مردم به وجود آورده است.

شهرستان ملارد؛ از انفجار موشک تا انفجار اعتراضات

از شهرهای دیگری که در اعتراضات آبان‌ ۱۳۹۸ شاهد درگیری‌های شدیدی میان مردم و نیروهای یگان‌ویژه بود،‌ شهرستان ملارد است. طبق اخبار منتشرشده، در جریان اعتراضات در ملارد ۸ نفر کشته و تعدادی زخمی شده بودند. این شهر که از بخش مرکزی، بخش صفادشت، منطقه مارلیک و سرآسیاب تشکیل شده است.

این شهرستان با مساحت ۹۳۰ کیلومتر جمعیتی بالغ‌بر ۴۰۰ هزار نفر دارد. فاصله شهرستان ملارد تا تهران نیز در صورت نبود ترافیک ۳۰ تا ۴۵ دقیقه است. در این شهرستان تنها، ‌یک سینما و یک فرهنگسرا و تنها ۳ کتابخانه عمومی وجود دارد… این شهرستان فاقد بیمارستان بوده و تعداد درمانگاه‌ها و کلینیک‌های دولتی و خصوصی آن ۲۰ مرکز است.

تا سال ۱۳۸۸ شهرستان ملارد در تقسیمات کشوری یکی از بخش‌های شهرستان شهریار بود. تا اینکه بر اساس مصوبه هیات دولت با انتزاع از شهریار به شهرستان مستقل ارتقا یافت.

این شهرستان دارای ۱۷ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است. ملارد رتبه اول تولید طیور در استان تهران را به خود اختصاص داده است. سالانه ۲۳ هزار تن قارچ در این شهرستان تولید می‌شود که این رقم ۲۴ درصد تولید قارچ کشور و ۶۰ درصد تولید قارچ استان تهران محسوب می‌شود؛ اما همه این صنایع موجب کاهش آمار بیکاری در این منطقه و افزایش سطح درآمد مردم منطقه نشده است.

نام ملارد در ۲۱آبان‌۱۳۹۰ و در پی انفجار در زاغه مهمات یکی از پادگان‌های سپاه در بیدگنه، حوالی شهر ملارد مطرح شد. انفجاری که «حسن تهرانی‌مقدم» از دست‌اندرکاران اصلی برنامه موشکی ایران و تعدادی دیگر از نیروهای سپاه پاسداران کشته شدند.

از: ایران وایر