جنگ دوم قره‌باغ باعث تغییر معادلات سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه شده است
خدا آفرین، سدی که بر روی رودخانه مرزی ارس است می‌تواند حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را تنظیم کند- عکس از ایرنا
ایران و جمهوری آذربایجان از کشورهای پیشرو در زمینه منابع انرژی و از پتانسیل خوبی برای افزایش سطح همکاری در بازار منطقهای و جهانی انرژی برخوردارند. با پایان جنگ دوم قره‌باغ و آزادسازی مناطقی از آذربایجان زمینه مناسبی برای تعمیق روابط دو کشور به ویژه در بعد زیرساختار انرژی فراهم شده است. ایران می‌تواند با دارا بودن تجربه در صادرات دانش فنی -مهندسی در امر بازسازی زیرساخت‌های ارتباطی و انرژی آذربایجان مشارکت نماید. ثبات در بازار نفت و افزایش قیمت نفت مطلوب هر دو کشور است و این دو کشور در سال‌های گذشته هم سیاست مشابهی را در بازار نفت دنبال کرده‌اند.
تاریخچه همکاری ایران و آذربایجان در بخش انرژی
پس از استقلال جمهوری آذربایجان این کشور با مشکلات عمده‌ای برای تامین انرژی مورد نیاز جمهوری خودمختار نخجوان روبه‌رو بود و منابع انرژی ایران یکی از گزینه‌های آذربایجان برای تامین امنیت انرژی نخجوان محسوب می‌شد. اولین قرارداد انرژی بین دو کشور در سال ۱۹۹۲ و در جریان سفر حیدرعلی‌اف رئیس جمهور سابق آذربایجان به ایران به امضای روسای جمهور دو کشور رسید. براساس این قرارداد خط لوله‌ای از شهر خوی در استان آذربایحان غربی به شهر جلفا در آذربایجان شرقی و از آن جا به نخجوان، احداث شد. در سال ۲۰۰۴ دو کشور توافق کردند تا ایران برای مدت ۲۵ سال یک میلیون متر معکب گاز طبیعی به نخجوان صادر کند.
در دهه نود و با توجه به سیاست آذربایجان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت و گاز و تلاش این کشور برای ایفای نقش فعال در امنیت انرژی منطقهای، این کشور از شرکت‌های انرژی ایران نیز دعوت کرد تا در پروژه‌های انتقال نفت و گاز از میدان شاه دنیز به بازار اروپا مشارکت داشته باشند. در سال ۱۹۹۶ ایران رسما به کنسرسیوم شاه دنیز پیوست. اواخر سال ۱۹۹۴، ایران شروع به صادرات برق به نخجوان کرد. در دسامبر سال ۲۰۰۶ دو کشور برای احداث سد و نیروگاه آبی بر روی رود مرزی ارس به توافق رسیدند.
آینده همکاری دو کشور در بخش انرژی
جنگ دوم قره‌باغ باعث تغییر معادلات سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه شده است و طبیعی است که کشورهای منطقه برای افزایش حضور و نفوذ خود در منطقه سیاست خارجی خود را منطبق بر ژئوپلتییک جدید منطقه مورد بازبینی قرار دهند. در این بین برنامه آذربایجان برای بازسازی مناطق آزاد شده قره‌باغ باعث شده است تا کشورهای منطقه دیپلماسی اقتصاد فعال در پیش گیرند تا بتوانند زمینه‌های مشارکت بخش خصوصی خود را در پروژه‌های متعددی که از سوی دولت آذربایجان در منطقه تدارک دیده شده است فراهم نمایند. در دوران جنگ دوم قره‌باغ ایران نتوانست نقش فعالی برای خاتمه دادن به این جنگ ایفا نماید. اما دوران بازسازی قره‌باغ فرصت مناسبی برای دستگاه دیپلماسی ایران هم در بعد سیاسی و هم اقتصادی است. طبیعی است که برای حضور شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های بازسازی قره‌باغ ابتدا باید مشکلات تحریم آمریکا علیه ایران رفع شود. الهام علی‌اف، رییس جمهوری آذربایجان اخیرا اعلام کرد که دولت آذربایجان علاقه‌مند به حضور فعال شرکت‌های کشورهای دوست در روند بازسازی مناطق آزاد شده این کشور در قره‌باغ است.
اواخر هفته جاری سید عباس موسوی سفیر ایران در آذربایجان در جلسه‌ای با «اورخان محمدف» رئیس هیات مدیره آژانس توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط، به بررسی پتانسیل شرکت‌های ایرانی برای حضور در بازسازی مناطق آزاد شده قره‌باغ پرداخت. می‌توان گفت که این اولین گام جدی ایران برای مشارکت در بازسازی قره‌باغ بود. روز سه‌شنبه گذشته پرویز شهبازف، وزیر انرژی جمهوری آذربایجان همراه با شاهین مصطفی‌اف معاون نخست وزیر آذربایجان طی سفر رسمی به تهران با مقامات ایران دیدار و گفت‌وگو کردند.
بیژن زنگنه پس از دیدار با وزیر انرژی جمهوری آذربایجان با بیان این که آذربایجان یکی از اعضای فعال و مفید اوپک پلاس است، تصریح کرد: «ایران روابط نزدیکی با آذربایجان دارد و همکاری نفتی دو کشور در قالب اوپک پلاس است.»
وزیر انرژی جمهوری آذربایجان نیز در این دیدار با بیان این که تهران و باکو روابط دوستانه و تنگاتنگی دارند افزود سازوکار اوپک پلاس ابزار خوبی برای ترمیم بازار نفت در شرایط کنونی است، اما برای اثربخشی بیشتر، این ائتلاف باید توسعه یابد. پرویز شهبازف با اشاره به نیاز این کشور به گاز طبیعی برای تأمین خوراک نیروگاه‌های تولید برق، گفت: «امیدوارم بتوانیم از گاز طبیعی ایران استفاده کنیم.»، وی تشکر خود و دولت آذربایجان را از صادرات گاز ایران به نخجوان ابراز کرد.
حسن روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت در بخشی از سخنان خود به موضوع جنگ قره‌باغ بین کشورهای آذربایجان و ارمنستان اشاره کرد و افزود: «با آزاد شدن مرزهای آذربایجان امروز شاهد تحرکات اقتصادی خوبی با این کشور همسایه هستیم و تکمیل سد خداآفرین می‌تواند ۱۲۰ هزار هکتار اراضی ما را مشروب کند.» در ادامه جلسه هیات دولت وزیر برق از توافق ایران و جمهوری آذربایجان برای ساخت نیروگاه‌های آبی خبر داد. رضا اردکانیان با بیان این که درباره نحوه محاسبه‌های مالی سد خداآفرین با جمهوری آذربایجان توافق شد، گفت: «بلافاصله برای احداث نیروگاه‌های برق‌آبی این سد اقدام خواهیم کرد.» وزیر نیرو یکی از طرح‌های بزرگی را که از ۲۰ سال پیش در موضوع رودخانه مرزی ارس، عملیات اجرایی آن آغاز شده است، سد خداآفرین دانست و خاطرنشان کرد: «خدا آفرین، سد مهمی بر روی رودخانه مرزی ارس است که می‌تواند حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را تنظیم کند.»
اگر توافقاتی که در جریان سفر وزیر انرژی آذربایجان به ایران صورت گرفت اجرایی شود و زمینه حضور شرکت‌های انرژی ایران در بازسازی و تعمیر زیرساختار انرژی مناطق آزاد شده قره‌باغ فراهم شود. می‌توان شاهد افزایش حجم تجارت بین دو کشور و افزایش سطح روابط سیاسی و اقتصادی بود. افزایش همکاری بین دو کشور منجر به افزایش ثبات و امنیت منطقهای خواهد شد. طبیعی است که باید مشکلات تحریم نیز به مرور زمان حل شود تا مشکلی برای حضور شرکت‌های انرژی ایران در قره‌باغ پیش نیاید. هفته گذشته عملیات احداث خط لوله گاز ایغدیر به نخجوان که گاز آذربایجان را به نخجوان خواهد رساند، شروع شد. طبیعی است که با احداث این خط لوله وابستگی نخجوان به گاز ایران برطرف خواهد شد و نقش ایران در امنیت انرژی نخجوان به حداقل خواهد رسید.
آذربایجان نقش مهمی در امنیت انرژی اروپا ایفا می‌نماید. ایران می‌تواند از تاسیسات ذخیره‌سازی گاز طبیعی آذربایجان نیز بهره گیرد و در فصول سرد سال از گاز دخیره شده در این تاسیسات برای جبران افت فشار در شبکه سراسری بهره گیرد. با توجه به همه موارد مشارکت ایران در بازسازی زیرساختار انرژی مناطق آزاد شده قره‌باغ و تلاش دو کشور برای تکمیل پروژه‌های مشترک انرژی از جمله سد خداآفرین فرصت مناسبی برای ایران جهت افزایش حضور در آذربایجان است. فرصتی که به مانند جنگ دوم قره‌باغ نباید به سادگی از دست برود، چرا که شرکت‌های بزرگ منطقه از جمله ترکیه از تمامی امکانات لازم از جمله حمایت دولت ترکیه برای گرفتن بیشترین پروژه‌ها در منطقه برخوردارند. نباید فراموش کرد که حمایت دولت ترکیه از مواضع آذربایجان در جنگ قره‌باغ شرایط مناسبی را برای شرکت‌های ترکیه‌ایی در همه پروژه‌های ساختمانی قره‌باغ فراهم کرده است.
از: ایندیپندنت
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید