مراد ویسی
وزیر دفاع بودن در ایران، یعنی برخورداری از توان و قدرت هماهنگی همزمان با حداقل شش نهاد قدرتمند در ساختار قدرت جمهوری اسلامی. رهبری، رییس جمهوری،مجلس ، ستاد کل نیروهای مسلح ، سپاه پاسداران و ارتش.
اولین رییس وزیر دفاع ،رهبری است. رهبر طبق قانون اساسی فرمانده کل نیروهای مسلح است و وزیر دفاع نمی تواند بدون هماهنگی با او تعیین و معرفی شود. اگر وزیر دفاع نظامی باشد اجازه رهبر هم برای جابجایی او از نیروهای مسلح به دولت ضروری می شود.
رییس جمهوری،دومین رییس وزیر دفاع است. وزیر دفاع باید با رییس جمهور و برنامه هایش هماهنگ باشد و البته با سایر وزرا که قرار است ارکست همنواز باشند.
وزیر دفاع رای اعتماد مجلسی ها را نیز می خواهد. حتی پس ازکسب رای اعتماد،شاید کار هر وزیر دفاعی با مجلس سخت تر هم باشد. زیرا او باید پاسخگوی سوالات احتمالی و حتی استیضاح نمایندگان درباره اقدامات نظامیان از جمله سپاه و ارتش و ستاد کل نیروهای مسلح باشد و سختی این پاسخگویی هنگامی بیشتر می شود که او نه فرمانده سپاه است و نه فرمانده ارتش و نه رییس ستاد نیروهای مسلح.
چهارم اینکه وزیر دفاع باید با رییس ستاد کل نیروهای مسلح و زیر مجموعه عریض و طویل او هماهنگ باشد و اگر غیر از این باشد بسیاری از کارها بر زمین می ماند از جمله تنظیم بخش دفاعی بودجه سالانه و ارائه آن به دولت و مجلس که با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح و از طریق وزیر دفاع به دولت می رود و از دولت به مجلس و دوباره از همین مسیر قانونی از مجلس و دولت به نیروهای مسلح بر می گردد.
پنجمین نهاد سپاه پاسداران است که نیرومند ترین بخش نیروهای مسلح است و وزارت دفاع نیزقرار است پشتیبان آن باشد و البته نهاد ششم که ارتش است و وزارت دفاع پشتیبان آن نیز باید باشد.
با چنین ساختاری، اگر وزیر دفاع ایران خود شخصیتی قدرتمند و معتبر بین سیاستمداران و نظامیان نباشد، وظیفه اش منحصر می شود به هماهنگ کردن خود و وزارتخانه اش با این شش نهاد قدرتمند والبته رییسی برای معاونین وکارکنان خود.
اما در این ساختار و وضعیت، جایگاه حسین دهقان وزیر دفاع جدید ایران در دولت حسن روحانی که از مجلس نهم رای اعتماد گرفت ،کجاست؟او فقط رییسی برای کارکناش است یا وزیری قدرتمند در ساختار قدرت جمهوری اسلامی ؟
سرتیپ حسین دهقان اصفهانی الاصل و یکی از سرداران ارشد سپاه پاسداران است.
فرماندهی از نسل اول فرماندهان سپاه پاسداران که همچون اکثر آنها در دهه ششم عمرخویش است.
فرماندهانی همچون محسن رضایی، علی شمخانی، غلامعلی رشید و رحیم صفوی. حسین دهقان و هیچیک دیگر از این فرماندهان ،اعتبار نظامی خود در ایران کنونی را فقط از حکم های آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی بدست نیاورده اند.
اعتبار آنها در بین نظامیان پیش از حکم رهبر، از جنگیدنشان در میدان جنگ هشت ساله با عراق بدست آمده است. به استناد خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی فرمانده ارشد ایران در جنگ با عراق تقریبا هیچیک از این فرماندهان ارشد سپاه در آن دوران دهه ۶۰ و جنگ با عراق ،صمیمیتی با آِیت الله خامنه ای نداشتند و گاه حتی از منتقدین او بوده ا ند و به هاشمی رفسنجانی نزدیک تر.
جنگ که تمام شد و آیت الله خامنه ای رهبر و فرمانده کل نیروهای مسلح شد، فرماندهان قدرتمند سپاه به احترام و اطاعت فرمانده جدید نیروهای مسلح روی آوردند و حسین دهقان نیز چنین کرد.
اکنون نیز نشانه ای از چالشهای شخصی حسین دهقان با رهبر ایران در دست نیست ولی او را باید از همان فرماندهانی دانست که اعتبار خود را از جنگیدن در میدان رزم بدست آورده اند اما رابطه رسمی وجدیدی را نیز با رهبر ایران برای خود تعریف کرده اند.
رابطه سرتیپ دهقان با حسن روحانی رییس جمهوری نیز به دورانی بر می گردد که حسن روحانی به عنوان دستیار ارشد هاشمی رفسنجانی فرمانده جنگ عمل می کرد .حسین دهقان از فرماندهان ارشد سپاه بود و حسن روحانی دستیار هاشمی درقرارگاه های جنگی در بررسی و تصویب طرح های عملیاتی نظامیان و عمدتا سپاه پاسداران.
در سال هایی نخست و میانی دهه ۶۰که روحانی رییس کمیسیون دفاع مجلس بود ، حسین دهقان فرمانده سپاه تهران بود و لبنان. لبنانی که وزیر دفاع دوم دولت محمود احمدی نژاد یعنی احمد وحیدی نیز مدتی پس از حسین دهقان در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی به عنوان فرمانده نیروی تازه تشکیل قدس در آنجا فعال بود.هنگام تشکیل قرارگاه جنگی خاتم الانبیا در اواخر جنگ ایران و عراق نیز، حسن روحانی فرمانده پدافند کشور شده بود و همان ایام حسین دهقان جانشین موسی رفان در نیروی هوایی تازه تشکیل سپاه بود.
در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ که حسن روحانی دبیر شورای امنیت ملی در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی شد ، حسین دهقان فرمانده نیروی هوایی سپاه بود که بخشی از وظایف آن در حفاظت هوایی از تهران با شورای عالی امنیت مرتبط بود.
در دهه ۸۰ نیز حسین دهقان و حسن روحانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام همکار بودند.
حسن روحانی رییس مرکز تحقیقات استراتژیک بود و حسین دهقان همراه با برخی دیگر از فرماندهان پیشین سپاه در تیم محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت و سمت حسین دهقان، رییس کمیسیون سیاسی- دفاعی بود.
اما رابطه حسین دهقان و فرماندهان قدرتمند سپاه با ستاد کل نیروهای مسلح و رییس آن سرلشکر حسن فیروز آبادی را باید رابطه خاص و متفاوتی دانست.
خاص از این لحاظ که فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ممکن است ریاست حسن فیروز آبادی بر ستادکل نیروهای مسلح را به حکم آیت الله خامنه ای پذیرفته باشند اما از نگاه این سرداران که ستاره هایشان را مدیون جنگیدن در میدان های رزم هستند، حسن فیروزآبادی نه یک روز در سپاه بوده و نه در ارتش و نه فرمانده جنگی.
فرماندهان ارشد سپاه از جمله حسین دهقان وغالب آنها که دهه ۶۰ را درک کرده اند می دانند که حسن فیروزآبادی نماینده ارشد وزارتخانه های دولت میر حسین موسوی در ستاد قرارگاه خاتم الانبیا بود که وظیفه اش فراهم ساختن لودر و بولدوزر و سایر ملزومات پشتیبانی وغیر نظامی برای فرماندهان عملیاتی بود.
اما حالا حسن فیروزآبادی به حکم رهبر،۲۳ سال است که هم سرلشکر شده و هم رییس ستاد کل و ارشد همه نیروهای مسلح .وزیر دفاع نیز قرار است و باید با او کار کند .البته حسین دهقان وزیر جدید دفاع چالش خاصی با حسن فیروزآبادی نداشته وندارد اما وزیر دفاع دولت حسن روحانی خود را فرماندهی می داند که اعتبارش را ازدوران جنگ بدست آورده است.هنگامی که فیروآبادی در جهاد سازندگی و هلال احمرمشهد بود، حسین دهقان فرمانده سپاه تهران-مهمترین سپاه کشور- و قرارگاه ثار الله بود.
به همان میزان که حسین دهقان به عنوان وزیر دفاع می تواند رابطه ای ساختاری و رسمی با حسن فیروز آبادی به عنوان رییس ستاد کل نیروهای مسلح داشته باشد،با بسیاری از سرداران و فرماندهان ارشد حاضر در ستاد کل نیروهای مسلح که دوستان قدیمی او هستند، رابطه ای گرم و صمیمی دارد. از سرلشکر غلامعلی رشید جانشین ستاد کل نیروهای مسلح گرفته تا سرلشکر ایزدی معاون ارشد ستاد و محمد باقری معاون اطلاعات و عملیات که همه از دوستان دوره جنگ او در سپاه هستند.
۱. رابطه وزیر دفاع با سپاه پاسداران دیگر نهاد قدرتمند نیز، علاوه بر روابط ساختاری وزارت و سپاه، می تواند تابعی از رابطه حسین دهقان با حلقه دوستان قدیمی اش در فرماندهی سپاه باشد.
سرلشکر عزیز جعفری فرمانده کل سپاه ، سرتیپ حسین سلامی جانشین فرمانده کل، و بسیاری دیگر از فرماندهان کنونی سپاه از همرزمان قدیمی حسین دهقان در دوران جنگ هستند ولی واقعیت آن است که او به حلقه فرماندهان قدیمی تر همچون محسن رضایی و علی شمخانی نزدیک تر است تا فرماندهان کنونی سپاه.
حسین دهقان نزدیکترین یار دریابان(سرلشکر) علی شمخانی قائم مقام فرمانده کل سپاه و فرمانده نیروی زمینی سپاه در دوران جنگ و وزیر پیشین دفاع در دولت محمد خاتمی است.در دورانی که علی شمخانی وزیر دفاع بود(۱۳۷۶-۱۳۸۴)، به دلیل اعتماد بالای او به حسین دهقان که شش سال جانشین وزیر بود، در عمل حسین دهقان وزیر دفاع در درون وزارتخانه به شمار می رفت و علی شمخانی وزیر در بیرون وزارتخانه.
۲. نهاد آخر ارتش است،نظامیان کلاسیکی که در گذشته و در زمان جانشینی حسین دهقان در وزارت دفاع، تجربه همکاری با او را دارند . ارتشی ها از اینکه در دوره ۲۴ ساله رهبری آیت الله خامنه ای هیچگاه وزیر دفاع از بین آنها انتخاب نشده ، می توانند رنجیده خاطری ساکت باشند اما به نظر می رسد ارتش عمدتا غیر سیاسی ایران در بین شش نهادی که وزیر دفاع باید با آنها هماهنگ باشد کمترین چالش را با اوداشته باشد .
چنین ساختار پیچیده ای می تواند کار را برای هر وزیر دفاعی در ایران دشوار کند اما از حسین دهقان با توجه به اعتبارش نزد رهبری، رییس جمهور، رای اعتماد قوی مجلس به او و اعتبار حرفه ایش نزد فرماندهان ستاد کل، سپاه و ارتش ،در رسانه ای ایران به عنوان یک وزیر قدرتمند یاد می شود. اعتبار ی که به نظر می رسد علی شمخانی وزیر دفاع دولت خاتمی و احمد وحیدی معاون سابق شمخانی و دومین وزیر دفاع دولت محمود احمدی نژاد نیز از آن برخوردار بودند اما سرتیپ مصطفی محمد نجار اولین وزیر دفاع دولت احمدی نژاد از آن محروم بود.
وجه مشترک سه وزیر دفاع اخیر ایران (دهقان ،وحیدی و نجار) این است که به ترتیب جانشین،معاون و از مدیران علی شمخانی وزیر دفاع خاتمی بوده اند و به نوعی شاید وزارت دفاع هنوز زیر سایه علی شمخانی باشد، اما وزیر دفاع جدید هم نزدیکترین وهم مورد اعتماد ترین یار علی شمخانی است. وزیری که پیش از این، در عمل وزیر دفاع ایران بوده است و حالا رسما وزیر دفاع شده است.
از: رادیو فردا
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید