انتشار خبر دیدار مقام‌های ایران و عربستان، یک تاکتیک تبلیغاتی برای اقناع بایدن است

رقبای منطقه‌ای ایران هم‌اکنون در یک اتحاد استراتژیک علیه زیاده‌خواهی‌های منطقه‌ای این کشور، هدف مشترکی دارند – عکس از شبکه اجتماعی

روز گذشته روزنامه فایننشیال تایمز در گزارشی مدعی شد که مقام‌های ایرانی و عربستانی در عراق با یکدیگر دیدار کرده‌اند. اگرچه این خبر بلافاصله از سوی سیاستمداران عربستانی تکذیب شد. اما در دورانی که ایران در وین به دنبال مذاکره با کشورهای غربی است تا از فشار خردکننده اقتصادی بکاهد، عربستان بارها هشدار داده که بدون حضور نمایندگان سایر کشورهای منطقه و تأمین منافع آنها، توافق جدید نیز به نتیجه نخواهد رسید. در چنین شرایطی عراق قصد دارد در نقش یک میانجی روند مذاکرات وین را تسهیل کند. موضوعی که نقش عراق و الکاظمی را پررنگ‌تر از همیشه می‌کند.

منافع عراق در ایجاد توازن بین ایران و عربستان چیست؟

تا پیش از سقوط صدام حسین، کشورهای عربی، عراق را دروازه شرق و مرز بین اعراب و ایران می‌دانستند. اما پس از سقوط صدام و فضایی که در این کشور فراهم شد، نفوذ ایران در عراق نیز افزایش یافت. کار به جایی رسید که حکومت ایران عملاً با ایجاد گروه‌های شبه‌نظامی و حمایت مالی از برخی سیاستمداران عراقی، آنها را به قدرت رساند تا نفوذ خود را در این کشور تحکیم کند.

در مقابل عربستان سعودی نیز به همین دلیل ارتباط خود را با عراق کاهش داد. اقدامی که فرصتی مناسب برای تحکیم جای پای ایران در عراق شد.

طی ۲۰ سال گذشته و پس از افزایش حضور غیرمستقیم ایران در عراق، ثبات و امنیت در کشور عراق کاهش‌یافته است. درگیری‌های سیاسی بین نیروهای مورد حمایت ایران و سایر گروه‌های سیاسی عراقی باعث شده تا امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای رشد اقتصادی و بهبود زندگی مردم نیز از دست برود.

حال، نخست وزیر عراق در تلاش است تا با وارد کردن عربستان به بازی عراق، توازنی بین دو قدرت منطقه‌ای ایجاد کند. مصطفی الکاظمی به‌خوبی می‌داند که در شرایط بی‌ثبات فعلی، به‌تنهایی نمی‌تواند عراق را به سامان برساند. از طرف دیگر خارج کردن نیروهای مورد حمایت ایران از عرصه سیاسی و کاهش نفوذ این کشور، در حال حاضر امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین او در این اندیشه است تا با واگذاری امتیازات بیشتر به عربستان، توازنی بین ایران و عربستان در عراق ایجاد کند. او به‌خوبی می‌داند که اگر قرار باشد از میان کشورهای منطقه، نیرویی در برابر ایران مقاومت کند، تنها عربستان توان آن را دارد. از این رو الکاظمی به ارزش نقش عربستان در عراق واقف است و می‌خواهد حاشیه‌نشینی این کشور در قبال مسائل عراق را پایان بخشد.

تقابل منافع عربستان و ایران در منطقه

شرایط خاورمیانه به شکلی پیش رفته که بعید به نظر می‌رسد ایران و عربستان بتوانند دست کم در کوتاه‌مدت به یک رابطه بدون تنش و پایدار دست یابند. عربستان سعودی از زمان ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی بارها سعی کرد تا با برداشتن قدم‌های مؤثر، فضا را برای بهبود رابطه بین دو کشور فراهم کند. اما علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، با پافشاری بر جاه‌طلبی‌های ایدئولوژیک منطقه‌ای، هر بار شانس بهبود شرایط را به محاق برد. حتی در زمانی که به نظر می‌رسید روابط دو کشور در اوج خود قرار دارد، نیروهای مذهبی وابسته به بیت رهبر جمهوری اسلامی از برگزاری پروپاگاندای خود علیه پادشاهی سعودی دست نکشیدند. این موضوع نشان می‌دهد ایران هیچ‌گاه رابطه خوب با عربستان را به‌عنوان یک استراتژی در نظر نگرفته است.

عربستان در عمل نفوذ ایران در لبنان و سوریه را به رسمیت شناخته و در عوض توقع دارد ایران نیز نفوذ این کشور در یمن و عراق را بپذیرد. عراق نه‌تنها از سوی عربستان، بلکه از طرف سایر کشورهای عرب منطقه نیز مسئله‌ای مهم تلقی می‌شود. به نظر می‌رسد تا زمانی که ایران به یک سیاست نرمال در قبال کشورهای عرب همسایه و خاورمیانه پایبند نباشد، این جدال بین عربستان در نقش برادر بزرگ‌تر اعراب و ایران که مدعی رهبری شیعیان جهان است، ادامه خواهد داشت.

از طرف دیگر یمن به طور سنتی حوزه نفوذ عربستان بوده است. اما ایران با حمایت از حوثی‌ها عملاً وارد خط‌قرمزهای عربستان سعودی شده و تلاش کرده تا با ایجاد تنش در مرزهای جنوبی عربستان، امنیت و اقتصاد این کشور را هدف قرار دهد. فارغ از اینکه به نظر می‌رسد خبر فایننشیال تایمز قابل اتکا نیست، اما موضوع قابل‌توجه آن است که در گزارش آمده بود که طرفین درباره یمن با یکدیگر گفتگو کرده‌اند. به عبارت دیگر گویا ایران قصد دارد تا با ارسال پیام به عربستان، آمادگی خود را برای امتیازدهی نشان دهد.

ایران همیشه پیش از انجام مذاکرات، سطح تنش‌ها را افزایش می‌دهد تا شاید بتواند در میز مذاکره امتیاز بگیرد. جمهوری اسلامی که پس از چند سال تحمل فشار حداکثری اکنون دستانش خالی شده، تنها راه فشار بر عربستان را استفاده از کارت حوثی‌ها یافته است. از این رو طی چند ماه اخیر حملات حوثی‌ها به خاک پادشاهی سعودی افزایش یافته است. جمهوری اسلامی دقیقاً همین تاکتیک را در مذاکرات وین نیز اجرا کرده است. ایران با کاهش تعهدات خود به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم اقدام کرد تا شاید بتواند در وین امتیاز بیشتری بگیرد. تاکتیکی که اگرچه ممکن است در مورد برجام کاربرد داشته باشد اما بعید به نظر می‌رسد بتواند عربستان را وادار به عقب‌نشینی کند.

از طرف دیگر طی سال‌های اخیر رابطه اسرائیل با کشورهای عربی منطقه بهبود چشمگیری یافته است. موضوعی که با منافع ایدئولوژیک جمهوری اسلامی در تضاد کامل است. رقبای منطقه‌ای ایران هم‌اکنون در یک اتحاد استراتژیک علیه زیاده‌خواهی‌های منطقه‌ای این کشور، هدف مشترکی دارند. در چنین شرایطی اگر عربستان تصمیم بگیرد با ایران وارد مذاکره شود، می‌بایست در مناسبات خود با اسرائیل نیز بازنگری کند. موضوعی که با توجه به وضعیت با ثباتی که امروز بین اسرائیل و کشورهای عربی به وجود آمده، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.

حال در شرایطی که ایران به شدت نیازمند بازگشت آمریکا به برجام است و نقش مهم عربستان در به ثمر رسیدن مذاکرات اخیر قابل کتمان نیست، انتشار خبری مبنی‌بر مذاکرات بین دو کشور به نظر نوعی تاکتیک تبلیغاتی از سوی ایران است تا دولت بایدن را قانع کند که جمهوری اسلامی در تلاش است تا نظر متحدان ایالات متحده در خاورمیانه را نیز تأمین کند.

از: ایندیپندنت