«بستیم»؛ فعلی که همه تعریف‌های روزنامه‌نگاری را در ایران تغییر داده است. برخی روزنامه‌نگاران با عقد قراردادهای کلان با سازمان‌هایی که عموماً باید مورد نقد آن‌ها باشند، کارزار تبلیغاتی‌ در فضای مجازی برایشان به راه انداخته‌اند. حالا هم روزنامه‌نگار هستند و هم روابط عمومی‌‌. از احزاب، سازمان‌ها و حتی دولت‌هایی که با آن‌ها قرارداد نبسته‌اند، انتقاد می‌کنند و رفیق شفیق آن‌هایی شده‌اند که پول بیشتر می‌دهند. ماجرایی که در روزهای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری۱۴۰۰ با اتاق‌های چند صد میلیونی در شبکه اجتماعی «کلاب‌هاووس» دوباره جان گرفت، طی روزهای اخیر با افشای قراردادهای کلان با شهرداری تهران به اوج خود رسیده است.

قراردادهای چند صد میلیونی خبرنگاران طی هفته اخیر، برخی فعالان رسانه‌ای از وجود قرارداد هنگفت برخی خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی نوشتند؛ قراردادهایی که با شهرداری تهران برای انتشار و تبلیغات اقداماتش در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌ها خبری منعقد شده بودند. در یکی از این قراردادها، مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران برای توزیع حدود ۱۰۰ خبر در ماه به مدت یک سال، در تلگرام و توییتر نزدیک به ۴۰۰ میلیون تومان پرداخت کرده است.به گفته «غلامحسین محمدی»، ‌رییس مرکز ارتباطات و بین‌الملل شهرداری تهران، انعقاد چنین قراردادهایی با افراد یا شرکت‌ها جهت تولید و توزیع محتوا، از وظایف ذاتی مجموعه تحت ریاست او است.این در حالی است که گفته می‌شود بسیاری از قراردادهای منعقد شده حالت پوششی داشته و صرف امور دیگر، از جمله تولید محتوا در شبکه اجتماعی توییتر شده‌اند؛ هر چند ‌رییس مرکز ارتباطات و بین‌الملل شهرداری تهران موضوع تولید و توزیع خبری در شبکه اجتماعی توییتر را تکذیب کرده است.حتی کانال‌های تلگرامی هدف نیز به گفته کاربران این شبکه اجتماعی، نه تنها از تعداد عضویت آن‌چنانی برخوردار نیستند بلکه اساساً ارتباطی با فعالیت‌های شهرداری ندارند. از رسانه‌ها و کانال‌های طرف قرارداد می‌توان به «آخرین خبر»، «صبح اصلاحات»، «تدبیرپرس»، «اسکان نیوز»، «خبر ۲۴»، «شورا آنلاین»، «روزفام»، «خبررسان»، «آرمان‌نیوز» و «بهشت‌آنلاین» اشاره کرد.به گفته «داوود تنهایی»، فعال رسانه‌ای، تمامی این قراردادها خارج از ضابطه و دارای «ترک تشریفات(غیررقابتی)» در شرکت «پیام‌رسا» منعقد شده‌اند.غلامحسین محمدی، ‌رییس مرکز ارتباطات و بین‌الملل شهرداری تهران با تایید این موضوع، به پایگاه خبری «رکنا» گفته که طبق قانون، شهرداری تهران به شرکت پیام‌رسا اجازه داده است در معاملات خرد و کلان هنری و تبلیغی، علاوه بر مناقصه، از مسیر ترک تشریفات اقدام کند.در یکی دیگر از این قراردادها، شهرداری تهران برای تولید محتوای شش شماره «تهرانشهر» به سفارش مرکزی که غلامحسین محمدی مدیریت آن را بر عهده دارد، بیش از ۲۹۶ میلیون تومان پرداخت کرده است.حتی برای ارتقا و تولید محتوای یک صفحه اینستاگرامی که در حال حاضر حدود ۱۴ هزار دنبال کننده دارد، بیش از ۷۸۰ میلیون تومان قرارداد امضا شده است.قراردادهای دیگری نیز وجود دارند که به دلیل عدم انتشار و یا ثبت در شرکت‌های زیرمجموعه شهرداری تهران، قابل ردیابی نیستند. پس از انتشار گسترده تصاویر تعدادی از قراردادها در شبکه‌های اجتماعی، محتوا و جزییات آن‌ها از سامانه «شفافیت تهران» نیز حذف شدند.شهرداری تهران سامانه شفافیت را جهت جلوگیری از فساد و قرار دادن اطلاعات در اختیار شهروندان راه‌اندازی کرده بود ولی هم‌اکنون این نهاد مدیریت شهری خود به فساد گسترده متهم شده است؛ چنان که می‌توان گفت دستمال ضد فساد شهرداری تهران به اندازه کافی تمیز نیست که بخواهد لکه‌های شیشه عملکرد این نهاد را برای اذهان عمومی شفاف کند.از سوی دیگر، کاربران شبکه‌های اجتماعی موضوع انتشار قراردادهای چند صد میلیونی شهرداری تهران را با ماجرای پُست‌ گرفتن روزنامه‌نگاران و افراد رسانه‌ای فعال در ستاد انتخاباتی «حسن روحانی» در گرفتن مشاغل دولتی مقایسه کرده‌اند. از این موضوعات به عنوان یکی از موارد مرتبط با فساد در جامعه مطبوعات ایران یاد می‌شود.عباس عبدی: مشکل مالی روزنامه‌نگاران باعث دو شغله شدن آن‌ها است افشای قراردادهای اخیر، بحث تبدیل شدن روزنامه‌نگاران به مدیران روابط عمومی را در شبکه‌های اجتماعی داغ کرده است. برخی می‌گویند چنین قراردادهایی نوعی از فساد هستند، برخی بر این باورند که تعدادی از خبرنگاران به دلیل درآمد پایین، به بستن چنین قراردادهایی روی آورده‌اند و گروهی نیز اساساً به نحوه عملکرد طرفین قرارداد انتقاد دارند.«عباس عبدی»، روزنامه‌نگار با سابقه و رییس هیات مدیره «انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران» معتقد است ارتباط نزدیکی میان حرفه خبرنگاری و حرفه روابط عمومی برقرار است و دلایل مختلفی چون تضعیف رسانه‌ها و بی‌ثباتی شغلی باعث می‌شوند که میان این دو حرفه، روابط کاری ایجاد شده و حتی جابه‌جایی شغلی اتفاق بیفتد.این روزنامه‌نگار به «خبرنگاری جرم نیست» گفت:‌ «عدم رعایت مرز میان روزنامه‌نگاری و روابط عمومی به معنای خدشه به کلیت بنیان اصلی روزنامه‌نگاری در ایران نیست و این بنیان هم‌چنان توانمند، تمایزهای حرفه‌ای را رعایت می‌کند.»عبدی درباره فعالیت برخی خبرنگارانی که علاوه بر حضور در رسانه‌ها، به فعالیت تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی یا کانال‌های تلگرامی مشغول هستند، گفت: «این کار، خبرنگاری و تولید محتوا نیست. این کار بر عهده شرکت‌های روابط عمومی است و به نظر من ربطی به تولید محتوای روزنامه‌نگاری ندارد.»این روزنامه‌نگار در پاسخ به سوالی در خصوص امضای برخی قراردادها میان خبرنگاران و سازمان‌ها اضافه کرد: «باید جزییات قرارداد و گزارش عملکرد را دید تا نظر داد. اگر تولید محتوای جهت‌دار به سود نهاد دولتی یا غیردولتی است، قابل دفاع نیست و این افراد باید پاسخ‌گو باشند.» عباس عبدی گفت: «اگر تولید محتوا و توزیع آن در جهت تبیین موضوعات مبتلابه جامعه باشد، بسیار هم خوب و ضروری است؛ از جمله تولید محتوا برای بهبود محیط‌‌زیست، زباله، ترافیک، فرهنگ‌شهرنشینی، مصرف بهینه انرژی و ده‌ها موضوع دیگر.»رییس هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران گفت صحیح نیست که یک خبرنگار از لحاظ نظری و اخلاق حرفه‌ای، شغل دوم روابط عمومی را برگزیند: «در عمل، مشکلات مالی روزنامه‌نگاران زیاد است و برخی از آن‌ها دو شغلی می‌شوند. من می‌بینم که بسیاری از روزنامه‌نگاران ایرانی گزارش‌ها و اخبار بسیار خوبی تولید می‌کنند و منتشر هم می‌شوند. ممکن است تعدادی هم تخلف کنند و اصول حرفه‌ای را نقض کنند. مشکل بیش از این که متوجه روزنامه‌نگاران باشد، متوجه رسانه‌ها و مالکان آن‌ها است. رعایت نکردن اصول حرفه‌ای در رسانه‌های وابسته به هر قدرتی و یا حکومت دیگر بیشتر رخ می‌دهد.»به عقیده عبدی، مهم‌ترین وظیفه سازمان‌های طرف قراردادهایی مانند آن‌چه اخیراً منتشر شد، در اختیار گذاشتن متن قرارداد و انجام تعهدات و در نهایت داوری کردن جامعه نسبت به آن است.یک خبر‌نگار در ایران: مشکل معیشت نیست، اتفاقا تجارت پر صعودی استچنان‌که رییس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز به آن اشاره کرد، مشکلات مالی روزنامه‌نگاران باعث شده‌اند تعدادی از اهالی مطبوعات به شغل روابط عمومی سوق پیدا ‌کنند. در مقابل، روزنامه‌نگارانی هستند که در چارچوب‌های اخلاقی و حرفه‌ای، با درآمدی به مراتب کم‌تر در مطبوعات و خبرگزاری‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند.آن‌چه مورد سوال است، اختلاف فاحش میان درآمد یک روزنامه‌نگار با یک گروه یا فردی است که قراردادهایی تحت عنوان روابط عمومی یا تولید محتوا با نهادهای مختلف امضا می‌کند. یک خبرنگار ساکن ایران که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» در خصوص در آمد چنین افرادی می‌گوید: «پاسخ به این سوال که آیا بحث معیشت است یا نه، بسیار ساده است. قرارداد یک خبرنگار در ایران دو میلیون تومان است که بسته به شرایط و سابقه فرد افزایش می‌یابد. نگاهی به قراردادهای شهرداری بیاندازید، یک نفر ۴۰۰ میلیون تومان گرفته است. افرادی را می‌شناسم که با سازمان‌های مختلف از بخش‌های مختلف همین شهرداری اصطلاحاً می‌بندند و چندین برابر یک خبرنگار درآمد دارند. این آدم که مشکل معیشت ندارد وقتی حقوق ماهیانه‌اش به اندازه کل اعضای تحریریه می‌رسد. پس باید گفت مشکل زندگی نیست، اتفاقا تجارت پر صعودی است.»

بازجو-خبرنگاران مجازی!تعدادی از خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی طی سال‌های اخیر همواره با این اتهام مواجه بوده‌اند  که از سوی نهادهای مرتبط با جمهوری اسلامی ایران برای همراه کردن کاربران با اهداف سازمانی فعالیت می‌کنند.این افراد که گفته می‌شود وظیفه‌جهت‌دهی به جریانات فضای مجازی را دارند، گاهی عرصه را برای همکاران و هم‌صنفان خود که دیدگاه متفاوتی با آن‌ها دارند، تنگ می‌کنند.گاهی نیز این روابط عمومی-خبرنگاران تبدیل می‌شوند به بازجو- خبرنگار مجازی؛ البته نه در معنای پیشین آن. برای چنین افرادی که قراردادهای چند صد میلیونی با سازمان‌ها منعقد می‌کنند، سخت آزار دهنده است که عده‌ای خلاف منافع آن‌ها مطالبی را منتشر کنند.خبرنگار شاغل در رسانه‌های ایران که خود مورد هجمه این افراد قرار گرفته است، می‌گوید: «بسیاری از این افراد دنبال کنند‌ه‌های چند ده هزار نفری دارند. فرض کنید برای پروژه‌ای مثل تبلیغات دوچرخه‌های شهرداری قرارداد بسته‌اند. تعریف و تمجیدها در فضای مجازی شروع می‌شود بدون این‌که دنبال‌ کننده‌ها افراد در توییتر خبر از امضای قرارداد داشته باشند. عموما این کار را به صورت پوششی انجام می‌دهند و مطالب از سوی دنبال کننده‌های آن‌ها با استقبال روبه‌رو می‌شود. حال منِ خبرنگار یک توییت منتشر می‌کنم و بخشی از ایرادات این طرح را افشا که نه، توضیح می‌دهم. بلافاصله مورد تمسخر این فرد واقع می‌شوم. مطالب مرا با افزودن عبارت تمسخرآمیزی بازنشر می‌کند و این‌جا است که آن ارتش چند هزار نفره این افراد به من و خبرنگاران مخالف‌شان حمله می‌کنند. تهدید و حتی توسط دنبال‌کننده‌های این افراد ریپورت می‌شوم و به خاطر بیان حقیقت، مورد هجمه و آزار قرار می‌گیرم.»به گفته این خبرنگار، بسیاری از این افراد که در شبکه‌های اجتماعی نیز شناخته شده هستند، قراردادهای کلانی با بخش‌هایی از دولت امضا کرده‌اند. او می‌گوید تعدادی نیز از طریق همین روابط در دولت پشت‌میزنشین شده‌اند و از سوی دیگر، هم‌چنان در فضای مجازی سلطه خود را دارند.

از: ایران وایر