«ابراهیم رئیسی»، رییس جمهوری ایران روز سه‌شنبه ۳۰ شهریور ۱۴۰۰ در اولین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که به صورت مجازی ایراد کرد، مدعی شد: «ایران قطب پزشکی آسیا است.»

او در این سخنرانی گفت: «ایران در کنار دانش صلح‌آمیز هسته‌ای و ماهواره، قطب پزشکی آسیا است و پزشکان و دانشمندان ایرانی مثل ابوعلی سینا در تاریخ بشریت می‌درخشند. دانش مفید برای بشریت تحریم‌پذیر نیست. ما سوخت راکتور تحقیقاتی تهران را که رادیو‌دارو برای بیش از یک میلیون بیمار سرطانی در کشور می‌سازد، تولید کرده‌ایم و در زیست‌فناوری و سلول­‌های بنیادین، علی‌رغم تحریم، پیشرفت‌های خیره‌ کننده داشته‌ایم. امروز ما هم علی‌رغم تحریم‌های ضد حقوق بشری، به یکی از تولیدکنندگان واکسن کرونا تبدیل شده‌ایم.»

آیا پزشکی ایران قطب پزشکی آسیا است؟ آیا پزشکی ایران از پزشکی هند، ژاپن، کره، چین و روسیه قوی‌تر است؟ رتبه پزشکی ایران در آسیا چند است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

سرانه پزشک در ایران و رتبه جهانی و آسیایی آن

سرانه پزشک یکی از شاخص‌هایی است که مورد توجه سازمان بهداشت جهانی قرار دارد؛ شاخصی که نشان می‌دهد چه‌قدر مردم یک کشور به پزشک دسترسی دارند و از نظام سلامت برخوردارند.

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، رتبه ایران در میان ۱۹۲ کشور جهان از نظر سرانه پزشک، ۱۰۵ و در میان کشورهای آسیایی، جایگاهی بهتر از پانزدهم ندارد.

در میان کشورهای آسیایی، گرجستان با ۵۱، روسیه با ۴۰، آذربایجان با ۳۴.۵، قزاقستان با ۳۲.۵، مغولستان با ۲۹، ژاپن با ۲۴، عربستان با ۲۳.۹، ازبکستان با ۲۳.۶، اردن با ۲۳.۵، ترکمنستان با ۲۲.۲، عمان با ۱۹.۷، چین با ۱۷.۸، ترکیه با ۱۷.۶ و تاجیکستان با ۱۷ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت، در موقعیت بالاتری نسبت به ایران قرار دارند که در سال ۲۰۱۵ سرانه پزشک آن از سوی سازمان بهداشت جهانی ۱۱.۴ و در سال ۲۰۱۸ به ۱۵.۸۴ ارتقا یافته است.

جدول زیر، سرانه دسترسی به پزشک در ایران را به ازای هر ۱۰ هزار نفر از نگاه سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد:

گزارش منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی از تعداد پزشکان، پرستاران و دندان‌پزشکان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت نشان می‌دهد که ایران نه در آسیا بلکه در منطقه نیز دست برتر را ندارد. تقریبا همه کشورهای عرب منطقه به لحاظ سرانه پزشک، اوضاع بهتری از ایران دارند.

بررسی آمار سازمان نظام پزشکی ایران نیز نشان می‌دهد که در مجموع، در ایران تنها ۱۰۴ هزار پزشک دارای پروانه صلاحیت حرفه‌ای برای طبابت و جراحی هستند که بخش عمده آن‌ها را پزشکان عمومی با ۹۲هزار  و ۳۹۰ پزشک تشکیل می‌دهند و اقلیت کوچکی از پزشکان دارای تخصص و فوق تخصص هستند که در نمودار زیر مشخص است:

رنکینگ مراکز پزشکی برتر دنیا

مجله شناخته شده و معتبر «نیچر» (Nature) سالانه ۱۰۰ مرکز از معتبرترین مراکز علمی جهان را در رشته پزشکی معرفی می‌کند. در جدول ۱۰۰ مرکز از معتبرترین مراکز علمی در رشته پزشکی در دنیا در سال ۲۰۱۸، نام هیچ موسسه پزشکی ایرانی دیده نمی‌شود. حال آن که در میان این ۱۰۰ موسسه برتر پزشکی دنیا، نام هفت مرکز آسیایی وجود دارد که متعلق به کشورهای چین (چهار مرکز)، سنگاپور، کره جنوبی و اسرائیل است.

همین مجله در گزارش سال ۲۰۲۱ رنکینگ ۱۰۰ مرکز اول پزشکی دنیا را اعلام کرده است که باز نامی از مراکز پزشکی ایران در آن دیده نمی‌شود. اما در سال ۲۰۲۱، رشد موسسات پزشکی کشور چین مشهود است.

در سال ۲۰۲۱، تعداد ۱۵ مرکز علمی پزشکی آسیایی در میان ۱۰۰ مرکز اول دنیا قرار گرفته‌اند که ۱۳ مورد آن‌ها به کشور چین و دو مورد نیز به کشورهای کره جنوبی و ژاپن تعلق دارند؛ یعنی اگر از منظر علم پزشکی بخواهیم کشورهای برتر آسیا را شناسایی کنیم، نام کشورهای چین، کره جنوبی، ژاپن، سنگاپور و اسرائیل به چشم می‌خورد.

رنکینگ شرکت‌های داروسازی برتر جهان و آسیا

داروسازی یکی از زیر مجموعه‌های علم پزشکی است که قدرت علمی کشورها در حوزه پزشکی را نشان می‌دهد. موسسه «Pharmaceutical Executive» هر ساله ۵۰ شرکت برتر داروسازی دنیا را معرفی می‌کند. در گزارش سال ۲۰۱۹ این موسسه، هیچ نامی از شرکت‌های داروسازی ایران به میان نیامده است. از میان۵۰ شرکت داروسازی برتر دنیا، سهم شرکت‌های آسیایی ۱۲ شرکت بوده است که به کشورهای ژاپن، اسرائیل، هند، هنگ کنگ و چین تعلق دارند.

جدول زیر شرکت‌های آسیایی برتر صنعت داروسازی و رتبه آن‌ها در رنکینگ جهانی را نشان می‌‌دهد:

شرکت «Novasecta» نیز در سال ۲۰۱۹ تعداد ۱۰۰ شرکت برتر داروسازی دنیا را معرفی کرد که ۳۶ کمپانی آن به پنج کشور آسیایی ژاپن، اسرائیل، چین، هند و کره جنوبی تعلق دارند. در میان ۱۰۰ شرکت برتر داروسازی دنیا نیز نامی از شرکتی ایرانی به چشم نمی‌خورد. بنابراین باید گفت در صنعت داروسازی، ایران در میان شش کشور برتر آسیا هم نمی‌گنجد. ژاپن، اسرائیل، چین، هند، هنگ کنگ و کره جنوبی قدرت‌های داروسازی آسیا هستند.

شرکت‌های داروسازی ایران نه تنها در میان معتبرترین شرکت‌های داروسازی آسیا حرفی برای گفتن ندارند بلکه نتوانسته‌اند در بازار جهانی دارو نیز سهم قابل توجهی برای خود کسب کنند. براساس گزارش «World Top Exports»، ایران در رتبه‌بندی کشورهای جهان با بیشترین صادرات دارو، در سال ۲۰۲۰ در رتبه ۸۶ جهان و ۲۵ آسیا قرار گرفت؛ یعنی بعد از کشورهای زیر باید دنبال نام ایران بگردیم:

جمع‌بندی

ابراهیم رئیسی، رییس جمهوری ایران مدعی است: «ایران قطب پزشکی آسیا است.»

بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهند:

۱- مراکز علمی ایران در رشته پزشکی جایی در میان ۱۰۰ مرکز علمی برتر دنیا ندارند، حال آن که حداقل در سال ۲۰۲۱، تعداد ۱۵ مرکز علمی متعلق به سه کشور چین، کره جنوبی و ژاپن در این جدول حضور دارند. در سال‌های قبل نیز شرکت‌هایی از سایر کشورهای آسیایی هم‌چون سنگاپور و اسرائیل دیده می‌شدند.

۲- شرکت‌های داروسازی ایران در میان ۱۰۰ شرکت برتر داروسازی جهان جایی ندارند، حال آن که حداقل ۳۶ کمپانی متعلق به پنج کشور آسیایی ژاپن، اسرائیل، چین، هند و کره جنوبی در این جدول دیده می‌شوند.

۳- سهم تولیدات شرکت‌های داروسازی ایران در بازارهای جهانی در رتبه ۸۵ جهان و ۲۵ آسیا قرار دارد؛ یعنی داروسازی ایران نه تنها قطب آسیا نیست بلکه حداقل اوضاع ۲۴ کشور آسیایی از ایران بهتر است.

۴- سرانه پزشک در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، بین ۱۱ تا ۱۵ پزشک اعلام شده است که سرانه بسیار پایینی نه تنها در آسیا بلکه در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. رتبه ایران در رنکینگ جهانی از سوی سازمان بهداشت جهانی، ۱۰۵ و ۱۵ آسیا اعلام شده است.

بنابراین، «ایران‌وایر» به ادعای ابراهیم رئیسی، رییس جمهوری ایران مبنی بر این که ایران قطب پزشکی آسیا است، نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد. قطب‌های پزشکی آسیا را کشورهایی هم‌چون چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، اسرائیل و هنگ کنگ تشکیل می‌دهند.

دروغ پینوکیو: اظهاراتی هستند که عدم صحت آن‌ها قبلا ثابت شده است یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمده‌اند و یا به عبارتی، دروغ عیان هستند.