«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای وظایف خود که مطلع نگه داشتن شورای حکام متشکل از ۳۵ دولت عضو است، گزارش اجرای توافق اخیر با جمهوری اسلامی را در اختیار اعضا قرار داده و گفته است که دولت ایران به توافق خود در یک مرکز اتمی عمل نکرده است. این مرکز اتمی، «تسا» یا «تاسیسات شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران» در کرج است.

***

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطلع شده است که جمهوری اسلامی توافق اخیر خود با «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس در آستانه جلسه فصلی شهریورماه را به طور کامل اجرا نکرده و بخشی از این توافق را نقض کرده است.

بر اساس توافقی که پیش از جلسه شورای حکام در جریان سفر «رافائل گروسی» به تهران میان او و «محمد اسلامی»، رییس سازمان انرژی اتمی ایران به دست آمد، قرار شد که جمهوری اسلامی به بازرسان آژانس اجازه دهد کارت حافظه دوربین‌های نظارتی آژانس در مراکز اتمی ایران را عوض کنند تا این فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، همچنان توسط دوربین‌ها ذخیره شود؛ هرچند که فعلا قرار نیست محتوای آن در اختیار بازرسان قرار گیرد.

این توافق باعث شد که شورای حکام علی‌رغم منفی‌ترین گزارش مدیرکل درباره فعالیت‌های اتمی ایران از زمان توافق برجام، قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی تصویب نکند. جمهوری اسلامی تهدید کرده بود که صدور هرگونه قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام، روند همکاری را مختل می‌کند.

پس از عبور بدونِ قطعنامه جمهوری اسلامی از نشست فصلی شورای حکام، مدیرکل آژانس به این شورا اطلاع داده که ایران اجازه نداده است بازرسان  کارت حافظه دوربین‌های نظارتی در «تسا» یا «تاسیسات شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران» در کرج را تعویض کنند. ساختمان این شرکت در تابستان امسال هدف حمله هواپیمای بدون سرنشینی قرار گرفته بود که هم مقام‌های جمهوری اسلامی و هم مقام‌های اسراییلی تلویحا مسئولیت آن را متوجه دولت اسراییل کرده بودند.

بر اساس گزارشی که مدیرکل از اجرای سه‌ماهه موافقت‌نامه‌های دوجانبه همکاری ایران و آژانس و برجام در شهریورماه منتشر کرده بود، مقام‌های ایرانی به آژانس گفته بودند که یک دوربین بر اثر این حمله از بین رفته و یک دوربین دیگر به طور عمده خسارت دیده است.

نصب این دوربین‌ها در مراکز اتمی جمهوری اسلامی پس از آن صورت گرفت که دولت «حسن روحانی» در اجرای مصوبه جنجالی مجلس شورای اسلامی مجبور به قطع اجرای پروتکل الحاقی شد که به بازرسان آژانس اجازه نظارت وسیع و سرزده به مراکز اتمی را می‌داد.

 دولت روحانی با کنار گذاشتن پروتکل الحاقی، سطح دسترسی بازرسان آژانس را به طور چشمگیری کاهش داد؛ اما همزمان با امید رفع تحریم‌های اتمی ایالات متحده با آژانس توافق کرد که دوربین‌های آن بر فعالیت‌های اتمی ایران به مدت سه ماه نظارت کند، اما دسترسی به ذخایر آن پس از رفع تحریم‌های آمریکا برای بازرسان ممکن باشد؛ در غیر این صورت اطلاعات ذخیره شده توسط جمهوری اسلامی برای همیشه پاک شود.

با ناکامی مذاکرات احیای برجام در بهار ۱۴۰۰ ایران و پایان دوره سه ماهه توافق موقت با آژانس، جمهوری اسلامی اجرای این توافق را متوقف کرد؛ هرچند بر خلاف تهدیدی که کرده بود، اطلاعات ذخیره شده دوربین‌ها را از بین نبرد.

 در توافقی که دولت «ابراهیم رئیسی» با مدیرکل آژانس کرد، قرار شد بدون محدودیت زمانی این دوربین‌ها همچنان اقدامات اتمی ایران را ضبط کنند؛ اما بر خلاف این توافق، کارت حافظه دوربین‌های نصب شده در شرکت تسا در کرج تعویض نشده و نظارت بر فعالیت‌های آن برای آژانس در حال حاضر و برخلاف توافق با ایران، ممکن نیست.

روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» خبر داده است که جمهوری اسلامی می‌خواهد به آژانس اطلاع بدهد که این خودداری در کرج به دلیل مسائل امنیتی و تکمیل پرونده حمله صورت گرفته به آن است. علت نقض توافق از سوی ایران در مرکز تسا در کرج هرچه باشد، «تخلف» از توافق صورت گرفته با آژانس است.

 اطلاعات ذخیره شده در این دوربین‌ها قرار نیست در اختیار بازرسان قرار گیرد؛ ضمن اینکه جمهوری اسلامی در زمان توافق با رافائل گروسی در تهران حتما همین ملاحظات امنیتی و برنامه تکمیل پرونده حمله به تسا را داشته و می‌توانسته معذوریت احتمالی خود را به جای نقض پیمان، در زمان توافق به اطلاع مدیرکل آژانس برساند.

واقعیت این است که دست جمهوری اسلامی برای رفع تحریم‌های ایالات متحده خالی است. نظام حاکم بر ایران سعی دارد با شتاب دادن برنامه اتمی و ایجاد وحشت هسته‌ای از آینده این برنامه برای ایالات متحده، دولت «جو بایدن» را راضی به رفع تحریم‌ها کند. در این بین برای افزایش فشار خود، رویکردی قدیمی و الگوی همیشگی وعده به آژانس برای عبور از خطر قطعنامه شورای حکام و خرید زمان را در پیش گرفته است؛ اما احتمال اینکه این روش با موفقیت همراه شود، اندک است.

همزمان با توسعه برنامه اتمی و کم شدن زمان گریز اتمی یعنی زمان لازم برای دستیابی به سلاح اتمی، اسراییل به طور پیوسته از ضرورت یک اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی می‌گوید، اما ایالات متحده رویکردی بی‌تفاوت و خونسرد در پیش گرفته و صرفا هشدار می‌دهد که ممکن است برنامه اتمی ایران به نقطه‌ای برسد که برای آمریکا دیگر بازگشت به برجام هیچ مزیتی نداشته باشد.

مقام‌های ایرانی در حال قماری با زمان و برنامه اتمی این کشور هستند که به‌جز ضرر و زیان هنگفت روزانه بابت ادامه تحریم‌های آمریکا، انواع خطرهای پیش‌بینی‌شده و پیش‌بینی‌ناپذیر را حول این کشور به وجود آورده است. اختلاف تازه میان ایران و آژانس در کرج بحرانی تازه، اما  تنها انعکاسی کوچک در این تصویر بزرگ و پر از اختلاف میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده است.