ماهنامه خط صلح – سیدعبدالرزاق موسوی، رئیس پیشین شورای شهر شیراز: قانون را دور می‌زنند تا بناها را تخریب کنند.
رئیس پیشین شورای شهر شیراز می‌گوید «مصوبه‌ای داریم که این ۵۷ هکتار، بافت فرهنگی و تاریخی شهر شیراز است و نباید به آن ضربه‌ای بخورد»، اما با وجود این مصوبه و مصوبه‌های دیگر، طرح توسعه‌ی حرم شاهچراغ یا همان طرح ۵۷ هکتاری در دستور کار است. همین طرح و حواشی و ابهامات پیرامون آن و هم‌چنین ضربات احتمالی این طرح به آثار باستانی و میراث فرهنگی شهر شیراز موجب شد تا ماهنامه‌ی خط صلح به سراغ سیدعبدالرزاق موسوی، رئیس پیشین شورای شهر شیراز برود و از این دانش‌آموخته‌ی حقوق عمومی که پیش از شورای شهر شیراز، سال‌های متمادی را در آموزش و پرورش شیراز بوده و پس از شورای پنجم شیراز نیز دبیرکل انجمن اسلامی معلمان کشور شده، در خصوص ماهیت طرح ۵۷ هکتاری و وضعیت کنونی آن بپرسد. موسوی به خط صلح می‌گوید که «به نظر من به لحاظ قانونی امکان تخریب این بناها نیست… [اما] مگر موارد عدم اجرا و یا نقض و دور زدن قانون در کشورمان کم داریم؟»
مشروح گفتگوی ماهنامه‌ی خط صلح با سیدعبدالرزاق موسوی، رئیس پیشین شورای شهر شیراز در زیر از نظر شما می‌گذرد.
گفته می‌شود که طرح توسعه‌ی حرم شاهچراغ (طرح ۵۷ هکتاری) منجر به تخریب دستکم ۲۰۰ تا ۳۳۵ خانه‌ی تاریخی در شهر شیراز خواهد شد. چنین طرحی کی و بر چه اساسی مطرح شد؟ ضمناً اگر ممکن است کمی از قدمت این خانه‌ها و اهمیت فرهنگی و باستانی‌شان برای مخاطبان ما بگویید.
این بحث از گذشته و از جمله در زمان شورای شهر پنجم شهر شیراز مطرح بود. شورای پنجم نیز به جد معتقد بود که هرگونه توسعه‌ای نباید به آثار و بافت، فرهنگی و تاریخی شهر آسیب برساند، چون این آثار وجهی اصلی از هویت و گذشته‌ی شهر شیراز است. چندین جلسه نیز در این خصوص تشکیل شد که من در برخی از آن جلسات حضور داشتم. یکی از این جلسات با حضور وزیر وقت راه و شهرسازی بود. چند جلسه‌ای هم به دلیل هم‌زمانی با دوران قرنطینه و کرونا، به صورت مجازی تشکیل شد. شورای شهر پنجم اصرار بر این داشت که هرگونه توسعه‌ای باید با حفظ هویت بافت تاریخی صورت بگیرد. اما آن‌چه امروز مطرح شده و من می‌شنوم، با آن‌چه که در زمان شورای پنجم مطرح شده بود، کاملاً متفاوت است. ولی به صورت دقیق در خصوص تخریب‌ها نمی‌توانم بگویم و در حال حاضر اطلاعات دقیقی ندارم.
در مورد اهمیت تاریخی مکان‌ها هم دو سه نکته مطرح است. هرکسی که می‌خواهد راجع به این تخریب‌ها صحبت کند، باید اول این بافت را از نزدیک ببیند و به این کوچه پس کوچه‌ها برود. هم‌چنین گذشته‌ی شیراز را هم دیده باشد. خاطرات بخش عمده‌ای از مردم شیراز در همین بافت تاریخی است. یکی از بحث‌هایی که مطرح می‌کردند این است که برخی از این خانه‌ها بدل به محلی برای اجتماع معتادین شده است. من هم منکر این امر نیستم. اما راه حل آن از حل مشکل معتادین می‌گذرد. باید معتادین را درمان کرد. امروز اکثراً بر این باورند که مسئله‌ی اعتیاد یک بیماری است و به این مسئله هم باید از این منظر نگاه کرد؛ نه این‌که به جای برخورد درمانی با تخریب فضاها بخواهیم مشکل اعتیاد را در شهر شیراز حل کنیم.
یک بحث دیگر هم این است که می‌گویند حرمین مطهر این شهر نیازمند فضای بازی است که باید برای آن‌ها پیش‌بینی شود. این در حالی است که الان سال‌هاست فضای بازی وجود دارد که ساختمان‌های آن نیز تخریب شده است و در آن چیزی وجود ندارد. خب برای این فضای باز، بیایند همین فضای تخریب شده را بسازند و استفاده کنند. چه اصراری است که ما بیاییم و مجموعه‌ی دیگری را تخریب کنیم، بدون این‌که فضایی که الان در اختیار داریم و هیچ ساختمانی هم در آن نیست را توانسته باشیم استفاده بکنیم؟
گفته می‌شود که حتی تعدادی بناهای تاریخی ثبت شده نیز در بین آن‌ها قرار دارد. آیا از لحاظ قانونی این امکان وجود دارد که این بناهای ثبت شده نیز مورد تخریب واقع شوند؟ راهکاری قانونی برای ممانعت از آن وجود دارد؟
مگر موارد عدم اجرا و یا نقض و دور زدن قانون در کشورمان کم داریم؟ متأسفانه قانون را دور می‌زنند تا بناها را تخریب کنند. مهم این است که آن‌هایی که باید قانون را اجرا کنند و آنانی که باید بر این اجرا نظارت کنند، نسبت به این موضوع حساسیت داشته باشند. اگر این حساسیت نباشد -کما این‌که در موارد متعددی این حساسیت وجود دارد- قانونش هم باشد، اما خلافش انجام می‌شود.
اراده‌ی مسئولین اجرایی، حساسیت نمایندگان مردم در مجلس -به ویژه نمایندگان شیراز- و پیگیری و اصرار مردم شیراز و کسانی که منطقه را می‌شناسند، می‌تواند به این ممانعت کمک کنند. دانشگاه هم بسیار موثر است. چهره‌های علمی و کسانی که در حوزه‌های تاریخی کار کرده‌اند به میدان بیایند و حضور داشته باشند. ولی اصل مسئله، بحث مجموعه‌ی اجرایی کشور و نمایندگان مجلس است و مهم‌ترین مسئولیت متوجه آن‌هاست.
پیرو مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی در ۲۹ تیرماه ۱۳۹۴، کل محدوده‌ی پروژه‌ی ۵۷ هکتاری جزو بافت فرهنگی -تاریخی شیراز است و طبق گفته‌ی مدیرکل اداره‌ی کل راه و شهرسازی استان فارس در بافت تاریخی مذکور تعداد ۳۳۵ پلاک تاریخی وجود دارد که مساحتی بیش از یک سوم کل مساحت محدوده را به خود اختصاص داده‌اند. با وجود این مصوبه چطور این بناها تخریب خواهند شد؟
به نظر من به لحاظ قانونی امکان تخریب این بناها نیست اما شنیده‌ام که وزیر راه و شهرسازی در بخشی از این امر اختیار خود را به استانداری تفویض کرده است. تا جایی که من می‌دانم، این خلاف قانون است. قانون چنین اجازه‌ای به وزیر نمی‌دهد که این اختیارات را در خصوص بافت تاریخی به مسئولین استان تفویض کند. خود این امر هم در صورت وقوع یک تخلف است.
به نظر شما آیا نباید به این بافت و خانه‌های تاریخی نگاه گردشگری داشت و مانع تخریب این خانه‌ها شد؟
در شهرداری و شورای پنجم شیراز کار بسیار ارزشمندی صورت گرفت. این کوچه‌های تاریخی با هزینه‌های سنگینی سنگ فرش شد و تلاش شد که شکل اصلی آن‌جا و زیبایی‌های آن حفظ و تقویت بشود. برای این‌که مردم با نگاه گردشگری از این محل استفاده کنند. شما اگر به همین بافت تاریخی بروید، آثاری را می‌بینید که گردشگران را به خود جلب می‌کند. یعنی می‌خواهم بگویم که خود من به عنوان یک شهروند شیرازی هیچ توجیهی برای تخریب این بافت نمی‌بینم.
باید ببینیم که از این تخریب‌ها به دنبال چه چیزی هستند و قرار است چه مشکلی با این تخریب‌ها حل شود. می‌خواهم بگویم دلایلی که مطرح می‌شود (مثل این‌که می‌گویند این بافت به محل تجمع معتادین بدل شده یا این‌که مسئله‌ی توسعه‌ی حرم است) همه به طرق دیگری قابل حل هستند. یعنی توسعه‌ی حرم -تا اندازه‌ای که لازم و ضروری است- بدون آسیب دیدن بافت تاریخی امکان دارد. در بحث معتادین هم به همین صورت است. در نتیجه با تخریب‌ها قرار نیست که امتیاز دیگری یا اتفاق مثبت دیگری بیفتد که ما بگوییم گردشگری را در اولویت دوم بگذاریم. دغدغه‌هایی که هست بدون آسیب رساندن به بافت تاریخی و این ۵۷ هکتار انجام شدنی است.
برخی مسئولان مانند مصیب امیری، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که «خطی را برای تخریب بافت تاریخی شیراز پیشنهاد نکرده‌اند» و هیچ بنای ثبت شده‌ای قرار نیست تخریب شود، میزان تخریب‌هایی که در این رابطه مطرح شده صحت ندارد و مسئله صرفاً به‌سازی و ساماندهی بین الحرمین (از شاهچراغ تا علاءالدین) است. با توجه به این‌که تنها بافت تاریخی مذهبی باقیمانده حرم‌های اهل بیت در ایران، بافت تاریخی پیرامونی حرم شاهچراغ است چراکه تقریباً بافت‌های تاریخی اطراف حرم‌ها در مشهد و قم تخریب شده‌اند، تا چه حد می‌توان به این گفته‌ها اعتماد کرد؟
فاصله‌ی بین دو حرم را باید به صورت میدانی ببینید، که چه چیزی آن‌جا قرار گرفته و چقدر ضرورت دارد که در این منطقه تخریب انجام بگیرد. محل شورای شهر در همان منطقه است که من چهار سال هر روز این منطقه را دیده‌ام. آن‌چه که در خصوص تخریب گفته می‌شود با آن‌چه که ضرورت آن مطرح است اختلاف بسیاری دارد. ساماندهی این بافت با خواست تسهیل زیارت حرمین تعارضی ندارند و الزامی برای تخریب بافت نیست. در بخشی از فاصله‌ی دو حرم و این منطقه هیچ ساختمان و خانه‌ای نیست و مسطح است. مسئله این است که برای تسهیل امر زیارت باید ببینیم که کجا قرار است دقیقاً تخریب شود. ضمن این‌که ما مصوبه‌ای داریم که این ۵۷ هکتار، بافت فرهنگی و تاریخی شهر شیراز است و نباید به آن ضربه‌ای بخورد. این مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری است و استان و مسئولینش هم نمی‌توانند در آن دست ببرند.
با سپاس از وقتی که در اختیار ماهنامه‌ی خط صلح قرار دادید.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید