ونوس امیدوار، شهروندخبرنگار

داستان کنسلی و تاخیر پرواز، داستان تکراری ناوگان هوایی کشور در چند سال اخیر است. این گزارش، روایتی است از مسافران و مسوولان شرکت‌های خدمات مسافرتی، از آنچه در یک سال گذشته بر آن‌ها گذشته است. 

***

دلشان مثل سیر‌وسرکه می‌جوشد، دکترهای اهواز مادرشان را جواب کرده و گفته‌اند اگر امیدی برای درمان باشد، باید در تهران دنبال آن باشید. پسران «آسیه»، پس از کلی تلاش و پیدا کردن آشنا، توانستند برای یک هفته بعد، از یکی از پزشکان بیمارستان قلب تهران وقت ویزیت بگیرند. برای رفتن به تهران هم بلیت هواپیما را یک روز قبل از روز ویزیت تهیه کردند تا با توجه به مشکل تاخیر و کنسلی سریالی پروازهای اهواز، مشکلی پیش نیاید.

اما مشکل پیش آمد، برای پنجمین بار پیامک تاخیر پرواز به گوشی هر سه مسافر ارسال شد. بلیتی که ابتدا خریدند برای پرواز ساعت ۱۶ بود، اما حالا ساعت ۱۱ شب است و هنوز خبری از انجام پرواز نیست. همه این‌ها درحالیست که وقت ویزیت دکتر قلب ساعت ۱۰ صبح روز بعد است و نه شرکت هواپیمایی، نه آژانس مسافرتی و نه مسوولان فرودگاه اهواز، توضیحی در مورد علت این تاخیر طولانی و اینکه آیا امشب پرواز انجام می‌شود یا خیر نمی‌دهند. 

جواب پرسش آن‌ها و ده‌ها مسافر کلافه و عصبانی اهواز به تهران، یک جمله است: «صبور باشید. امیدواریم بتوانیم پرواز جایگزین بگذاریم.» اما این امیدواری بیهوده، ذره‌ای از نگرانی خانواده آسیه که هر روز تعلل برای رساندن او به دکتر قلب، به قیمت جانش تمام می‌شود و بسیاری دیگر از مسافران این پرواز کم نمی‌کند و صدای اعتراض‌شان را هم کسی نمی‌شنود.

تاخیرهای متعدد هواپیماهای مسافربری، کنسلی پرواز و حذف پرواز در برخی از مسیرها؛ اگرچه طی یکی دو دهه گذشته موضوع جدیدی نبوده، اما در یکی دو سال گذشته به اوج رسیده و جان مسافران را به لب رسانده است. موضوعی که حکایت از نیمه فلج بودن ناوگان هوایی کشور دارد و تبعات «تحریم‌های کاغذپاره» را بیشتر از همیشه نمایان کرده است. 

«مهرانه»، مسوول یکی از شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری، وقتی صحبت از اینکه معمولا روزانه چند پرواز کنسل شده یا تاخیر در پرواز دارید، با تاسف سر تکان داده و می‌گوید: «خیلی زیاد. روزانه حداقل۶ پرواز کنسل می‌شود و حدود ۴۰ هواپیما هم با تاخیر می‌پرد. فکرش را بکنید هر کدام از این پروازها اگر حداقل سفر ۲۰۰ مسافر را کنسل کرده باشد، من و همکارانم باید پاسخ یک هزار و ۲۰۰ مسافر عصبانی را بدهیم. 

شنیدن بد و بیراه‌های مسافرانی که سفرشان با تاخیر انجام می‌شود و گاهی یک شرکت هواپیمایی پنج تا شش بار در یک پرواز اعلام تاخیر می‌کند، دیگر قصه هر روزه ما شده است. بماند که مسافر بیچاره گاهی مجبور است ساعت‌ها در فرودگاه سرگردان باشد. چون معمولا شرکت‌های هواپیمایی در ایران، توجهی به حقوق مسافر ندارند و در زمان تاخیر، خدمات تعیین شده را ارایه نمی‌دهند.»

براساس دستورالعمل حقوق مسافر در پروازهای داخلی که در بیشتر فرودگاه‌های ایران نصب شده است، در صورت تاخیر بیش از یک ساعت و کمتر از دو ساعت، باید از مسافران پذیرایی نوع اول (نوشیدنی سرد یا گرم با شیرینی) انجام شود. بیش از دو تا چهار ساعت، انجام پذیرایی مناسب، تغییر پرواز در صورت درخواست مسافر، انجام اقدامات لازم به‌منظور اعزام با سایر شرکت‌های هواپیمایی در صورت درخواست مسافر و تاخیر بیش از چهار ساعت، علاوه‌بر ارائه خدمات مورد دوم، باید نسبت به جبران خسارت نیز اقدام شود. 

اگر کنسلی بلیت در ۲۴ ساعت قبل از پرواز صورت گیرد، شرکت هواپیمایی باید علاوه‌بر پرداخت کامل وجه، یک بلیت مشابه با ۵۰ درصد تخفیف برای مسافر رزرو کند و زمینه اسکان شبانه او را (در یک هتل) فراهم آورد.

به گفته «محمود» که از در یکسال گذشته ۱۳ بار سفر هوایی داخلی داشته و ۹ پروازش با تاخیر انجام و دو پرواز هم کنسل شده است، «تقریبا هیچ کدام از این خدمات ارایه نمی‌شود و چیزی به نام حقوق مسافر به یک جوک بیشتر شبیه است. حتی گاهی یک عذرخواهی ساده هم از سوی شرکت هواپیمایی انجام نشده و در برابر اعتراض‌ها، یا فقط سکوت کرده، یا حتی حق‌به‌جانب با پاسخ مسافر درمانده برخورد می‌کنند. 

مهرانه، مسوول آژانس مسافرتی و گردشگری، بیشترین تاخیر و کنسلی پرواز را در فرودگاه اهواز و البته اردبیل و کیش عنوان کرده و می‌افزاید: «در سال ۱۴۰۱ رکورد کنسل شدن ۲۱پرواز در یک روز در کشور ثبت شد. با اینکه فرودگاه اهواز سومین فرودگاه پر ترافیک کشور است، در یک دوره سه ماهه، حدود ۳۰۰ پرواز ورودی و خروجی کنسل شد و برخی پروازها تا ۲۰ ساعت تاخیر داشتند.» 

دلیل اغلب این کنسلی یا تاخیرها، شرایط جوی نامناسب که معمولا به‌دلیل نداشتن امکانات ضروری کافی یا خرابی سیستم‌ها در فرودگاه‌ها مانند ILS یا همان سیستم نشستن هواپیماست، کمبود هواپیما، نقص فنی به‌دلیل فرسودگی و از رده خارج شدن بیش از سه چهارم هواپیماهای مسافربری با توجه به تامین نشدن قطعات مورد نیاز تعمیر، و سن بالا اعلام شده است.

بر اساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، ۱۹ شرکت هواپیمایی فعال در سال ۱۴۰۱، مجموعا ۱۳هزار و ۸۹۳ پرواز انجام داده‌اند که از این تعداد، ۴۲۹۹ پرواز با تاخیرهای بیشتر از ۳۰ دقیقه مواجه شدند و مجموعا ۳۸۶ هزار و ۷۸۱ دقیقه معادل ۶۴۴۶ ساعت تاخیر داشته‌اند. این یعنی ۲۶۸ روز تاخیر در این پروازها.

بیشترین تاخیرها یا کنسلی هم مربوط به شرکت‌های هواپیمایی آتا، کیش‌ایر، قشم‌ایر، چابهار، سپهران و زاگرس است. در میان این شش شرکت، آتا و کیش ایر، پرچم‌دار تاخیر یا کنسلی هستند. 

قصه کنسلی و تاخیر پروازها فقط به از دست دادن زمان مسافران، کلافگی و اعصاب خوردی آن‌ها ختم نمی‌شود، بلکه گاهی این کنسلی‌ها و تاخیرها این فرصت را به سایر شرکت‌های هواپیمایی می‌دهد تا یکباره قیمت بلیت پروازهای خود در همان مسیر را افزایش دهند. در یک مورد مشابه، وقتی پرواز کیش به تهران از سوی شرکت هواپیمایی کیش‌ایر به‌دلیل نقص فنی کنسل شد و هیچ جایگزینی هم نداشت، دو شرکت دیگر به یکباره قیمت بلیت در این مسیر را از ۹۰۰ هزار تومان به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رساندند. 

به گفته مسوولان سازمان هواپیمایی، حدود ۴۰۰ فروند هواپیمای مسافری در کشور داریم که یک چهارم آن کاملا از چرخه عملیاتی خارج شده و غیرقابل استفاده هستند. از تعداد باقیمانده نیز، نیمی با مشکل کمبود قطعه مواجه‌اند و حدود۱۵۰ هواپیما که اغلب آنه‌ا فرسوده هستند، اجازه پرواز دارند. 

میانگین سنی هواپیماهای مسافربری ایران ۲۷ تا ۲۸سال است. در حالی‌که بر اساس استانداردهای جهانی، هواپیمای  بالای ۲۰سال فرسوده به‌شمار می‌آید. 

اگرچه مسوولان جمهوری اسلامی هنوز هم تحریم‌ها را فرصتی برای رشد و شکوفایی کشور دانسته و حتی از ساخت هواپیما در داخل کشور خبر سخن به میان می‌آورند، اما هزینه این انکارها و رویاپردازی‌ها را، با جان و اعصاب و روان شهروندان می‌پردازند.

از: ایران وایر