خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۴۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، یک قلاده شیر در باغ وحش زابل تلف شد. همچنین دوازده شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده، بیش از هشتاد هکتار از مراتع کشور دچار آتش سوزی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در شانزده شهر ناسالم اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و همچنین بحران‌ های ناشی از سوء مدیریت در مقوله آلاینده های محیط زیستی در شهرهای مختلف نیز می توان اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

به گزارش رسانه های رسمی، یک قلاده شیر تنها بازمانده باغ وحش متروک سیرجان که یک سال پیش به زابل منتقل شده بود، در چند ماه گذشته در باغ وحش «چاه‌نیمه» تلف شد.

همچنین علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه طبق آمار هفت قلاده یوز ماده در پارک ملی توران شاهرود رویت شده است، گفت: برای جلوگیری از تلفات یوز باید دوربین‌های کنترل سرعت روی ۸۰ تنظیم شود.

وی افزود: طی ۱۲ سال گذشته شاهد تلف شدن ۱۰ قلاده یوز در جاده‌های شرق استان سمنان بودیم.

در هفته ای که گذشت، جمشید محبت‌ خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور از شناسایی ۲ باند که یکی با مجروح کردن حیوانات و دیگری با غذا دادن به آنها از مردم درخواست کمک و کلاهبرداری می‌کردند، خبر داد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، ۱۹۰ اصله الوار قاچاق در استان اردبیل کشف و ضبط شد و در این راستا یک متهم بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شد. همچنین طی این مدت دستکم یازده شکارچی در استان های سمنان، خراسان شمالی، کرمان، خوزستان و گلستان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

فرخی، سرپرست حفاظت محیط زیست شهرستان سرعین ضمن بیان اینکه سه صیاد متخلف صید ماهی در این شهرستان دستگیر شدند، گفت: تعداد ۵۶ قطعه ماهی قزل آلای خال قرمز از آنان کشف و ضبط شد.

از سوی دیگر، رحمت ابراهیمی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سردشت گفت: از ابتدای سال جاری تا کنون قاچاقچیان چوب در این شهرستان ۱۵۰ اصله درخت کهنسال بلوط را در مکان های مختلف جنگلی این شهرستان قطع کرده اند.

وی افزود: تاکنون ۸۵ پروند تخلف قطع و حمل چوب جنگلی در این شهرستان تشکیل شده است.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۲۹، سجزی ۱۳۳، شاهین شهر ۱۲۳، مبارکه ۱۰۵، اراک ۱۵۷، ساوه ۱۵۱، شازند ۱۵۵، سوسنگرد ۱۲۹، اهواز ۱۳۲، تهران ۱۰۶، اندیمشک ۱۳۳، شوش ۱۳۲، دزفول ۱۱۰، شادگان ۱۰۷، نهبندان ۱۵۸ و الوند ۱۷۱ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها و یا بسیار ناسالم اعلام شد.

فاطمه زارعی، کارشناس هواشناسی خراسان جنوبی گفت: همزمان با وزش باد شدید و تقویت بادهای ۱۲۰ روزه از تیر ماه تاکنون کیفیت هوا در بیرجند و اغلب شهرستان‌های خراسان جنوبی کاهش یافته به طوری که هوای مرکز استان طی روزهای متوالی ناسالم بوده است.

افزون بر این، در پی موج جدید وزش باد در منطقه سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز مجید محبی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان از اعزام ۳۲۶ نفر به مراکز درمانی از پنجم مردادماه تا صبح هفتم مردادماه در این مناطق خبر داد.

از سوی دیگر، در هفته ای که گذشت افزایش دمای اکثر نقاط ایران به بالای ۴۰ درجه رسید که به موجب آن روزهای چهارشنبه و پنجشنبه تعطیلی رسمی اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، دوازده فقره حریق در استانهای آذربایجان شرقی، لرستان، سمنان، آذربایجان غربی، کهگیلویه و بویراحمد، البرز، تهران، کردستان و کرمانشاه باعث از بین رفتن بیش از هشتاد هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.

لازم به ذکر است، رئیس مرکز کنترل و پشتیبانی اطفا حریق وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح گفت: آتش سوزی که از پنجشنبه شب در ۲ منطقه و جمعه در یک منطقه از مناطق مرزی شهرستان مریوان شروع شده است (وسعت تقریبی ۲۰۰ هکتار) و همچنان ادامه دارد.

سرهنگ علیرضا طاهری، فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان گفت: ۳۷ هکتار از مراتع استان طی چهار ماه ابتدای امسال بر اثر بی احتیاطی در آتش سوخت.

همچنین، محمدرضا کشاورزیان ، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شاهرود گفت: مهار ۲ مورد آتش‌سوزی به مساحت سه هکتار در مراتع این شهرستان طی ماه گذشته با حضور به موقع جنگلبان‌های، مانع سرایت آتش به مناطق دیگر شد.

از سوی دیگر، نادر موسیوند، معاون عملیات آتش نشانی بروجرد گفت: ۸۰۰ مورد آتش‌سوزی در مراتع و زمین‌های کشاورزی بروجرد در تیرماه سال جاری رخ داد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

سدهای تامین کننده آب شرب مشهد که به طور متوسط در سال های گذشته حدود ۵۰ درصد آب این کلان شهر را تامین می کردند، در حال حاضر به طور متوسط تنها ۱۰ درصد ذخیره آب دارند.

به گزارش رسانه های رسمی، هم اکنون حدود ۹۰ درصد گستره استان خراسان رضوی و ۹۸ درصد پهنه شهرستان مشهد در شرایط خشکسالی شدید قرار دارند.

منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان ضمن بیان اینکه “صددرصد مساحت استان تحت تأثیر خشکی و کم آبی است” گفت: “از ۳۵ دشت استان اصفهان ۲۹دشت تحت تأثیر فرونشست زمین بوده و زبانه‌های آن به درون کلانشهر اصفهان کشیده شده و این معضل حل نمی‌شود مگر با احیای رودخانه زاینده‌رود و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی. ۹۹ درصد تالاب گاوخونی هیچ آبی ندارد و این پهنه ۴۷ هزار هکتاری در جنوب شرق اصفهان در حال تبدیل شدن به کانون گردوغبار است.”

علاوه براین، یوسف غفارزاده، مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با بیان اینکه حجم مخازن ۱۰ سد بزرگ استان در تراز نرمال ۵۷۶ میلیون مترمکعب است، گفت: حجم پرشدگی سدها در استان ۳۷ درصد است. میزان بارش‌ها در سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور ۱۴۰۲) حدود ۲۴۵ میلی بوده که نسبت به سال آبی قبل ۱۶ درصد کمتر شده است.

رضاعلی معصومی، فرماندار بویین میاندشت گفت: این شهرستان با وجود اینکه در حوضه آبخیز رودخانه‌های مهم کشور شامل قُمرود و زاینده‌رود قرار دارد اما با تنش‌های آبی گسترده مواجه است بگونه ای که به ۲۵ روستای این منطقه بطور سیار آبرسانی می‌شود.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.

پدرام جدی، سرپرست دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ” ۴۰۶ دشت کشور درگیر فرونشست، ۲۳ استان درگیر گرد و غبار است .”

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید